„Gra na efekt” w XIX wieku
Między grą efektowną a efekciarską oraz dobrym i złym liczeniem na publiczność przebiegała wątła granica. Nader łatwo było ją przekroczyć i zostać okrzykniętym „kulissenreiserem” lub „kabotynem”
Marsz kabotynów
W warunkach operowych kabotynizm szerzy się jak rak. I jak u Konwickiego: rozjusza się, rozpiekla, pęcznieje, rośnie i olbrzymieje. Pogłębia psychopatologię wielbionych artystów i realizatorów, którzy tracą grunt pod nogami, gdy wypadną z centrum uwagi, którzy oczekują nieustającej aprobaty i żywiołowo reagują na choćby najlżejszy przejaw krytyki
Fantom Słowackiego w szafie Nowickiej (CZYTELNIA)
Z wypreparowanych kawałków tekstów, odczytywanych nie tylko obok ich sensu, ale częstokroć przeciw ich sensowi, z półprawd i mylnie wyciąganych wniosków, z efekciarskiej układanki słów i stwierdzeń można zbudować tylko kukłę, która obok Słowackiego „nawet nie leżała”. Kukłę niebieskookiego blondyna z różową buźką, który z miną zbitego psa patrzy na nas z okładki
„Je suis un cabotin”. Maryla Zielińska rozmawia z Markiem Kondratem
Kabotynizm? Sól, sól teatru. Zdecydowanie! Szokuje mnie naturalność dzisiejszej sztuki aktorskiej, dlatego że pozbawia się głównych atrybutów, tej soli, tego, czego widz tak naprawdę potrzebuje.
Pozostałe numery
Nr 58: Rafał Węgrzyniak in memoriam
22 lutego 2024 roku odszedł nagle nasz kolega, Rafał Węgrzyniak – historyk teatru, publicysta, edytor, wybitny znawca twórczości Stanisława Wyspiańskiego. Zmarłego wspomina brat – Jerzy Węgrzyniak, Grzegorz Kondrasiuk pisze o Nim jako o jednej z najbardziej wyrazistych postaci polskiego środowiska teatrologicznego, a Jagoda Hernik Spalińska w rozmowie z Michałem Smolisem rekonstruuje Jego intelektualną formację. Kalina Zalewska dedykuje Rafałowi Węgrzyniakowi tekst o najważniejszych inscenizacjach Wesela Stanisława Wyspiańskiego ostatniego dwudziestopięciolecia. Felieton Dominiki Kluźniak wyjaśnia cywilom, czym jest „gotowanie się” na scenie.
czytaj 
Nr 57: Za kulisami
27 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Teatru. Ten numer Raptularza poświęcamy ludziom, którzy pracują na zapleczu sceny. Zofia Smolarska dialoguje o sytuacji współczesnych „robotników sceny”. Dorota Jarząbek-Wasyl pisze o rzemieślnikach teatru krakowskiego z początków XX wieku. Dominik Gac oddał głos pracownikom Teatru Narodowego w Warszawie. Michał Smolis odsłania „czego nie widać”.
czytaj
Nr 56: Perceval
Należy do grona najwybitniejszych i najoryginalniejszych współczesnych twórców teatralnych. Od kilku lat Luk Perceval reżyseruje także w Polsce, lubi tu pracować, „bo wciąż czuć tu rodzaj rewolucyjnego gniewu, którego w innych częściach Europy już nie ma” – powiedział Anecie Pawlak w wywiadzie, który publikujemy. Aneta Pawlak pisze także o najnowszych premierach Percevala: 1984 wg Orwella w Berliner Ensemble i Wolf unter Wölfen wg Fallady w Thalia Theater w Hamburgu. Joanna Targoń rozmawia z Małgorzatą Zawadzką, aktorką Starego Teatru w Krakowie, która wystąpiła w dwóch przedstawieniach Percevala: 3Siostrach Czechowa i Pewnego długiego dnia O’Neille’a. Nasza felietonistka Dominika Kluźniak pisze o zapachu teatru.
czytaj
Nr 55: Teatr czasu wojny
Mija drugi rok inwazji Rosji na Ukrainę i dziesięć lat okupacji Krymu, Donbasu i Ługańska. Część twórców teatru jest na froncie, część na emigracji, niektórzy wrócili do pracy. Spektakle powstają w bunkrach, między bombardowaniami, czasem ruszają w objazd. Czy i w jaki sposób temat wojny podejmuje ukraiński teatr pisze Iryna Czużynowa, profesor charkowskiego Uniwersytetu Artystycznego. O dwuznacznym statusie dramatopisarki na uchodźctwie Dominik Gac rozmawia z Leną Laguszonkową, której sztukę Mój sztandar zasikał kotek. Kroniki z Donbasu wystawił niedawno TR Warszawa. Michał Smolis pyta Roberta Drobniucha, dyrektora Teatru Guliwer w Warszawie, o szanse uruchomienia systemowej pomocy dla uciekinierów z Ukrainy. Redakcja dziękuje Natalii Krasilnikovej za pomoc przy opracowaniu numeru. Ostatnie dni pracy redakcji naznaczyła nagła śmierć Rafała Węgrzyniaka – historyka i krytyka teatru, naszego długoletniego kolegi. Żegna Go Małgorzata Piekutowa.
czytaj
Nr 54: Lupa. Melancholia
Krystian Lupa w listopadzie 2023 roku skończył osiemdziesiąt lat. Nie zwalnia tempa, mimo że w ostatnich miesiącach jego pozycja i sposób pracy są kwestionowane przez część środowiska. Odwołana w zeszłym roku w atmosferze skandalu prapremiera Les Émigrants w Comédie de Genève została pokazana w Paryżu, w teatrze Odéon 13 stycznia 2024 – relacjonuje ją Małgorzata Piekutowa. Publikujemy wywiad Arielle Meyer MacLeod z Krystianem Lupą, zamieszczony w programie przedstawienia. 26 stycznia Lupa pokazał prapremierę Balkonów – pieśni miłosnych w Teatrze Polskim w Podziemiu we Wrocławiu. Anna Ilczuk opowiada Michałowi Smolisowi o pracy nad tym tytułem – jako aktorka i współautorka scenariusza (pokaz przedpremierowy omówił w RAPTULARZU nr 50 Grzegorz Kondrasiuk). Nasza felietonistka Dominika Kluźniak pisze o próbie generalnej śmierci na scenie. Redakcja dziękuje Agnieszce Zgieb za pomoc przy edycji numeru.
czytaj
Nr 53: Historie teatru, teatr historii
Rozmowa o historii teatru jest zawsze rozmową o historii Polski. Wracamy więc do przeszłości, mając być może złudną nadzieję, że uruchomimy rozmowę o przyszłości. W 2022 roku Cambridge University Press wydało A History of Polish Theatre, pracę zbiorową pod redakcją Katarzyny Fazan, Michała Kobiałki i Bryce’a Lease’a, napisaną głównie siłami polskich teatrologów. Trudno do niej dotrzeć, w Polsce ukazały się nieliczne omówienia. Czekając na polski przekład, publikujemy opinie Jagody Hernik Spalińskiej i Paula Allaina. Appendixem do tej dyskusji jest tekst Kacpra Gugały, który przypomina postać Tadeusza Kudlińskiego i jego wizję teatru narodowego. Dominik Gac omawia książkę Aleksandry Pluty, Dwa życia Yana. Historia Jana Majznera-Michalskiego, jednego z najwybitniejszych krytyków teatralnych w Brazylii. Zamiast felietonu – rozmowa z Mariuszem Guglasem, p.o. dyrektora Teatru Dramatycznego w Warszawie, po zdymisjonowaniu Moniki Strzępki.
czytaj
Nr 52: Filmy o teatrze
Być może w ramach niezgody na ulotność teatru nie ustają próby jego zapisu filmowego. W minionym roku odbyły się premiery trzech obrazów w odmienny sposób dokumentujących różne tradycje. Radical Move to obserwacja ostatniego etapu działalności Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards w Pontederze (reżyseria Anieli Astrid Gabryel). Stary to próba uchwycenia fenomenu zespołu Narodowego Starego Teatru w Krakowie (reżyseria Magdy Hueckel i Tomasza Śliwińskiego). Warmiński (reżyseria Ewy Hevelke i Michała Januszańca) to z kolei portret reżysera, wieloletniego dyrektora Teatru Ateneum w Warszawie. Narracyjnym strategiom tych obrazów przygląda się Olga Katafiasz. Dominik Gac rozmawia z operatorem i reżyserem filmów dokumentalnych Jackiem Petryckim, a Maryla Zielińska z Agnieszką Kazimierską, aktorką pracującą w latach 2007–2021 w Pontederze z Mario Biaginim. Dominika Kluźniak zastanawia się nad celem wstawania rano z łóżka, czyli nad sensem życia.
czytaj
Nr 51: Poczytajmy
Na przekór narzekaniom o spadającej z roku na rok liczbie czytelników rynek książki wciąż trzyma się mocno, także szeroko pojmowanych teatraliów. W 2023 roku odnotowaliśmy sto sześć tytułów: publikacje naukowe, prezentacje współczesnej dramaturgii, nowatorskie edycje klasyków, albumy, biografie poważne i popularne, monografie, wywiady-rzeki... Wydawcami są zasłużone oficyny, uczelnie, teatry, lokalni edytorzy. Elżbieta Baniewicz przygląda się temu zbiorowi, nadając mu stosowne kategorie. Zaproszeni autorzy wybrali z naszej listy interesujących ich autorów i tytuły: Jolanta Kowalska pisze o Stanisławskim na nowo Marii Shevtsovej, Piotr Dobrowolski recenzuje Teatr, który nadchodzi? Dariusza Kosińskiego, Olga Katafiasz omawia Tort Marcello. Kultury fanowskie w teatrze XIX wieku Agaty Łukszy. Miłej lektury i DO SIEGO ROKU!
czytaj
Nr 50: Cztery premiery (i pogrzeb?)
Przemoc – od symbolicznej, przez werbalną, po ekonomiczną – podminowuje życie teatralne w Polsce. Ujawniana z trudem nie poddaje się sanacji, przynajmniej tej strukturalnej. Na dzień przed publicznym pokazem Heks Agnieszki Szpili w Teatrze Dramatycznym w Warszawie premiera zostaje odwołana, a reżyserka Monika Strzępka znalazła się w sytuacji samoodwołania. Czy rewolucje feministyczna i równościowa unieważniły się własnymi środkami? Te i inne pytania nurtują reżyserów różnych pokoleń, nie tylko tych, których oskarżano o przemocowe metody pracy. Grzegorz Kondrasiuk omawia Balkony – pieśni miłosne Krystiana Lupy. Maryla Zielińska pisze o trylogii Jana Klaty – Śnie nocy letniej, Wyzwoleniu i planowanym Państwie. Michał Smolis analizuje aktualność przemocy w Locie nad kukułczym gniazdem, spektaklu Mai Kleczewskiej. Dominika Kluźniak pisze o kosztach uprawiania zawodu aktorki, wynikających z zawieszenia między życiem a fikcją.
czytaj
Nr 49: Radwan
Kompozytor. Pianista. Artysta teatru i Piwnicy pod Baranami. Jedyny kompozytor wśród dyrektorów teatrów dramatu. Współpracował z wieloma reżyserami, najintensywniej z Jerzym Jarockim i Jerzym Grzegorzewskim. Z obydwoma spotkał się w 1969 roku i towarzyszył do końca ich artystycznej drogi, z każdym zrealizował ponad czterdzieści przedstawień. Bez niego teatr, nie tylko tych reżyserów, wyglądałby inaczej.
Stanisław Radwan zmarł 14 października 2023. Jego portret kreśli Antonina Grzegorzewska. Bohater numeru opowiada o spotkaniu z Grzegorzewskim w niepublikowanej rozmowie z Marylą Zielińską. Barbara Hanicka pisze o Radwanie i Grzegorzewskim z perspektywy osoby, która poszerzyła skład duetu w 1985 roku. Współpracę z Jarockim charakteryzuje Anna Turowiec, jego asystentka w Teatrze Narodowym. Andrzej Kaczmarczyk, akustyk Starego Teatru, dzieli się nie tylko wspomnieniami z ponad półwiecznych kontaktów z kompozytorem, ale i nagraniem Radwana śpiewającego kołysankę do słów Wyspiańskiego
czytaj Stanisław Radwan zmarł 14 października 2023. Jego portret kreśli Antonina Grzegorzewska. Bohater numeru opowiada o spotkaniu z Grzegorzewskim w niepublikowanej rozmowie z Marylą Zielińską. Barbara Hanicka pisze o Radwanie i Grzegorzewskim z perspektywy osoby, która poszerzyła skład duetu w 1985 roku. Współpracę z Jarockim charakteryzuje Anna Turowiec, jego asystentka w Teatrze Narodowym. Andrzej Kaczmarczyk, akustyk Starego Teatru, dzieli się nie tylko wspomnieniami z ponad półwiecznych kontaktów z kompozytorem, ale i nagraniem Radwana śpiewającego kołysankę do słów Wyspiańskiego
Nr 48: Penderecki
Diabły z Loudun, Raj utracony, Czarna maska, Ubu Rex – dzieła Prometeusza czy Proteusza? 23 listopada Krzysztof Penderecki obchodziłby 90. urodziny. W tym dniu Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach wykona koncertową wersję Czarnej maski. Dzień później w Teatrze Wielkim w Łodzi odbędzie się premiera Raju utraconego w reżyserii Michała Znanieckiego. Wszystkie opery Pendereckiego powstały na zamówienie teatrów zagranicznych – Dorota Kozińska pisze o ich recepcji na świecie. Łukasz Borowicz opowiada o kompozytorze z perspektywy dyrygenta. Rozmowę przeprowadził Aleksander Laskowski, który napisał również tekst o Fedrze, operze nieukończonej, a obmyśliwanej przez Pendereckiego od lat 60. Marek Weiss, realizator trzech z czterech oper Mistrza, opowiada o nich Krzysztofowi Korwinowi-Piotrowskiemu. Redakcja dziękuje pani Elżbiecie Pendereckiej za udostępnienie kart z niepublikowanej partytury Fedry.
czytaj
Nr 47: Dobra śmierć?
Pojęcie eutanazji ma teatralne konotacje, najstarsza wzmianka pochodzi z V wieku p.n.e. Komediopisarz Kratinos użył przymiotnika euthanatôs na określenie osoby, która „miała dobrą śmierć”. Eu- w języku greckim oznacza „zdrowy, dobry, normalny, korzystny”,thanatos – śmierć. Starożytni pisarze i filozofowie pozostawili wiele świadectw toczonych dyskusji na ten temat. Trwają one do dziś, także na polskich scenach, o czym pisze Małgorzata Piekutowa. O racjach za i przeciw legalizacji eutanazji z punktu widzenia bioetyki pisze Anna E. Kubiak. Kalina Zalewska pyta marianina Piotra Kieniewicza o racje Kościoła katolickiego, który twardo sprzeciwia się takiej formie odejścia z tego świata. Dominika Kluźniak zaduszkowo wspomina Piotra Cieślaka, jednego ze swoich dyrektorów.
czytaj
Nr 46: „Cóż tam, panie, w polityce?”
Jak na obecne przetasowanie w parlamencie i w rządzie zareaguje teatr? Na odpowiedzi przyjdzie jeszcze poczekać. Spójrzmy więc wstecz, przypomnijmy sobie polityczne burze i ich bohaterów oraz sposoby ich przedstawiania. Jolanta Kowalska sporządziła listę obecności polityków, którzy po 1989 roku przewinęli się przez polskie sceny – okazuje się długa, choć nie pluralistyczna. Dorota Jarząbek-Wasyl przypomina XIX-wieczną komedię, która sprowokowała we Francji zamieszki, protesty skłóconych widzów, a nawet aresztowania, w Polsce graną ponad dwie dekady przez najlepszych aktorów. Dominik Gac pisze o „tym trzecim”, tricksterze, którego znakomitym literackim i teatralnym wcieleniem był Mateusz Bigda. Czy będzie nim w nowym sejmie Michał Kołodziejczak, szef Agrounii? A może – co mniej oczywiste – Szymon Hołownia? Na koniec jesienny, bardzo polityczny felieton Małgorzaty Piekutowej.
czytaj
Nr 45: Skandal
Biblia rozumiała skandal jako działanie wywrotowe, które miało funkcję rozładowania emocji, przywrócenia zgody. „Taż to, panie, jest szkandał – jak mówią w Małopolsce – ten bezmiar upodlenia!” – grzmiał Puczymorda w Szewcach Witkacego; a Dulska biadoliła: „tu taki szkandał za pasem”. Długo skandal w teatrze piętnował pozorne rewolucje i fałszywą moralność. Co jest skandalem w teatrze XXI wieku? Czy to narzędzie sztuki, czy manipulacja zastępująca działanie twórcze, służąca osiągnięciu nieartystycznych celów? Te i inne pytania stawia Dorota Semenowicz w książce Mechanika skandalu, a Jarosław Cymerman kreśli kilka uwag na marginesie jej lektury. Skandale, które naruszały sferę sacrum w polskiej tradycji analizuje Kalina Zalewska. O skandalu, religii i polityce rozmawiają Piotr Dobrowolski i Jakub Moroz. Dominika Kluźniak w felietonie mówi skandalowi: „Sprawdzam!”.
czytaj
Nr 44: Maratończyk
1 września minęły dwie dekady dyrekcji Jana Englerta w Teatrze Narodowym w Warszawie. To rekord w dziejach tej sceny (nie licząc nieciągłych antrepryz Wojciecha Bogusławskiego). W tym czasie zmienił się świat i zmienił teatr, czy zmienił się Jan Englert? Ostatnie dwudziestolecie Narodowego i działalność jego szefa analizują krytycy różnych pokoleń – Jacek Sieradzki, Stanisław Godlewski i Michał Smolis, któremu Jan Englert także udzielił wywiadu.
Z okazji podwójnego jubileuszu – w tym roku dyrektor Narodowej Sceny skończył osiemdziesiąt lat – redakcja RAPTULARZA życzy Janowi Englertowi Ad multos annos!
czytaj
Nr 43: Fluctuat nec mergitur?
W 2023 Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego obchodzi 20. urodziny, a krakowska teatrologia na Uniwersytecie Jagiellońskim świętuje półwiecze istnienia. Te i inne rocznice prowokują do postawienia kilku pytań o przyszłość nauki o teatrze. Czy nasza łódź kołysze się, wciąż nie tonąc, czy raczej opada już na dno? Temat podejmuje Jarosław Cymerman, a redakcja RAPTULARZA dołącza komentarz oraz wypowiedź prof. Krzysztofa Kurka, jedyną, jaką otrzymaliśmy w naszej ankiecie, skierowanej do środowiska teatrologicznego. O przyszłości dyscypliny Dominik Gac rozmawia z prof. Wojciechem Dudzikiem, prezesem Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. W Czytelni esej Anety Pawlak o Atlasie anatomicznym Georga Büchnera Anny R. Burzyńskiej. Dominika Kluźniak poświęca felieton aktorom introwertykom.
czytaj
Nr 42: Plewiński
31 sierpnia Wojciech Plewiński obchodzi 95 urodziny. Czy jak co roku, od lat, sfotografuje swoje nagie ciało? „W tym cyklu odbija się wiele charakterystycznych dla autora tematów: portret, humor, skupienie na człowieku, ciele i jego przemijaniu – pisze Karolina Puchała-Rojek, prezentując artystę i jego dzieło. Zdjęcie okładkowe jest i nie jest „ustawką” – Wojciech Plewiński to wieloboista; wyprostowany palec środkowy to nie żart, to wynik kontuzji. Polski teatr utrwala na kliszach od 1959 roku. Był pokornym wobec reżyserów dokumentalistą czy raczej kreatorem obrazów? O tym jak, co i kogo fotografował opowiada Małgorzacie Piekutowej. W warszawskim Domu Spotkań z Historią trwa przekrojowa wystawa artysty Pozowane, podpatrzone – kontekst urodzin prowokuje Marylę Zielińską do kilku uwag. Pamięć fotograficzna to podtytuł spektaklu z udziałem białoruskiego fotografa-uchodźcy Zmicera Waynowskiego – pisze o nim Grzegorz Kondrasiuk.
czytaj
Nr 40/41: Alkohol
Według statystyk Światowej Organizacji Zdrowia na skutek nadużycia alkoholu co dziesięć sekund umiera człowiek, rocznie – ponad trzy miliony ludzi. Temat alkoholizmu od lat obecny jest w polskim teatrze – pisze o tym Kalina Zalewska. Ostatnio powstały spektakle, które znacząco go poszerzają: Luk Perceval wyreżyserował w Starym Teatrze własną adaptację Pewnego długiego dnia Eugene’a O’Neilla z wybitną rolą Małgorzaty Zawadzkiej; Anna Smolar w Teatrze Powszechnym w Warszawie wystawiła Melodramat, na motwach Pętli Marka Hłaski. Redakcja RAPTULARZA dołącza do apeli o potrzebę zbiorowej psychoterapii i otrzeźwienia ludzi teatru. Małgorzata Piekutowa rozmawia ze Storradą Grabińską-Ujdą, lekarką specjalizującą się w terapii osób uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych. Dominik Gac pyta Beatę Szczucińską, kanclerkę Akademii Teatralnej, i terapeutkę Maję Ruszpel, o picie studentów. Do tematu odnoszą się felietony Dominiki Kluźniak i Michała Smolisa.
czytaj
Nr 38/39: Sama na scenie
„Czy jest coś gorszego od teatru jednego aktora? Tak, teatr jednej aktorki”. Wbrew złośliwemu żartowi Jerzego Koeniga, kobiece monodramy cieszą się uznaniem wykonawczyń i publiczności, choć oczywiście wiele z nich to gwiazdorskie popisy solowe. Monodram ma dość długą historię. Początki tego gatunku w polskim teatrze przybliża Dorota Jarząbek-Wasyl, Antonina Grzegorzewska pisze o wyjątkowości sytuacji „samej na scenie”, a Małgorzata Piekutowa poświęca felieton monodramowi Nieostrość widzenia w wykonaniu Ewy Ziętek. Mateusz Żurawski rozmawia z Ireną Jun, niedościgłą mistrzynią gatunku, a Dominik Gac – z Agnieszką Przepiórską, którą można obejrzeć w przedstawieniu W maju się nie umiera, opowiadającym tragiczną historię poetki Barbary Sadowskiej, antykomunistycznej opozycjonistki, matki zamordowanego przez peerelowskich milicjantów Grzegorza Przemyka.
czytaj
Nr 37: Prus
„Człowiek historyczny” – tak Gogol scharakteryzował jednego z bohaterów Martwych dusz, ponieważ gdziekolwiek był, nie mogło obejść się bez historii. Zmarły 9 kwietnia 2023 roku Maciej Prus po wielokroć był „człowiekiem historycznym”. Nie tylko generował sobą historie, ale opowiadał historie, znał historię, tworzył historię teatru… W ciągu sześciu dekad artystycznej aktywności współpracował z najwybitniejszymi artystami polskiej sceny: Konradem Swinarskim, Jerzym Grotowskim, Kazimierzem Dejmkiem, Erwinem Axerem, Jerzym Grzegorzewskim, z plejadą aktorów. Bogactwo jego niezwykłej osobowości próbują uchwycić: Jan Kubik (młodszy brat), Dorota Kozińska (charakteryzuje dorobek operowy), Dominika Kluźniak (w felietonie), Mariusz Bonaszewski (w rozmowie z Michałem Smolisem). Za zgodą Jana Kubika – któremu bardzo dziękujemy za wsparcie w pracy nad tym numerem – publikujemy niedrukowane wywiady z Maciejem Prusem: Michała Smolisa (z 2009), Maryli Zielińskiej (z 2019).
czytaj
Nr 36: Dzień Dziecka
Międzynarodowy Dzień Dziecka skłonił redakcję Raptularza do postawienia kilku pytań. Czy i w jaki sposób współczesny teatr dla dzieci i młodzieży reaguje na lęki i dramaty, z którymi zmagają się młodsze pokolenia? Czy teatr potrafi zdiagnozować te problemy i podsunąć środki zaradcze? Czy warsztaty teatralne niosą skuteczną pomoc? Psychoterapeutka Małgorzata Szymkiewicz-Misztal w rozmowie z Justyną Czarnotą diagnozuje stan ducha i ciała współczesnych nastolatków, a Judyta Berłowska opowiada Grzegorzowi Kondrasiukowi o nieoczywistym terapeutycznym oddziaływaniu teatru tworzonego w duchu partycypacji. Dominika Kluźniak wspomina występy przed dziecięcą widownią, a Marzenna Wiśniewska relacjonuje najciekawsze przedstawienia dla młodzieży.
czytaj
Nr 35: Biografie
W ostatnich latach polska teatrologia nadrabia zaniedbania w zakresie biografii twórców polskiego teatru XX wieku. Na pewno potrzebny był czas, by nabrać dystansu, przejrzeć archiwa, zgromadzić świadectwa. Teraz przyszła pora pierwszych zbiorów – ukazały się biografie Kazimierza Dejmka, Zygmunta Hübnera i Janusza Warmińskiego, a już zapowiadane są kolejne publikacje, które pozwolą wypełnić dotkliwą lukę historii teatru. Idąc na przekór przekonaniom, że ogłoszenie czyjejś biografii zamyka temat, w tej edycji „Raptularza” publikujemy esej Jolanty Kowalskiej o rolach Jacka Woszczerowicza w Teatrze Ateneum oraz tekst Kaliny Zalewskiej o pracy Zygmunta Hübnera przy Rozmowach z katem według Kazimierza Moczarskiego w Teatrze Powszechnym, a także o politycznych, historycznych i społecznych kontekstach przedstawienia. Przemysław Pawlak pisze o trudnościach, z jakimi będzie się zmagać przyszły biograf Witkacego, a Paweł Płoski podsumowuje biograficzny boom na rynku książek o teatrze.
czytaj
Nr 34: Nowe media
Nowe media = nowy teatr? Już chyba nikt nie daje się na to nabrać. Trzeba jednak przyznać, że postęp technologiczny nie pozostaje bez wpływu na teatr, inspiruje starych mistrzów (u Krystiana Lupy klaustrofobiczne wnętrza rozpływają się w filmowych, transgresyjnych pejzażach) i najmłodsze pokolenie reżyserów, dla którego już nie tylko wideo, ale i VR są oswojonymi narzędziami tworzenia. Dominik Gac przygląda się, w jaki sposób polski teatr używa nowych mediów. Maryla Zielińska pyta Łukasza Twarkowskiego, którego superprodukcje docenia międzynarodowa publiczność, nie o technikę a o jego wyobraźnię. Dominika Kluźniak zastanawia się, czy aktor ma prawo do egoizmu, a nawet – do narcyzmu.
czytaj
Nr 33: Holoubek
„Należy on do owej rasy aktorów, którzy grają tylko siebie, a których nigdy nie ma się dosyć” – pisał o Gustawie Holoubku Adolf Rudnicki. W setną rocznicę urodzin jednego z największych polskich aktorów poświęcamy mu numer, a Instytut Teatralny zaprasza od 24 kwietnia 2023 do warszawskiego Pałacu Czapskich na wystawę Holoubek. Trzeba mieć pogląd na świat. Dzięki uprzejmości Magdaleny Zawadzkiej publikujemy wybór listów aktora do Kazimierza Dejmka z okresu pomarcowej „emigracji” reżysera Dziadów, z komentarzem Magdaleny Raszewskiej. Wątek twórczej relacji obu artystów pojawia się także w rozmowie Michała Smolisa z Jadwigą Jankowską-Cieślak, aktorką Teatru Dramatycznego za dyrekcji Holoubka. O marzeniu Jerzego Grzegorzewskiego, by „mówić Holoubkiem”, pisze Maryla Zielińska. Role Holoubka w filmach Wojciecha Jerzego Hasa przypomina Olga Katafiasz.
czytaj
Nr 32: O przemocy
Wykorzystywanie seksualne, przemoc fizyczna i psychiczna, twardy i miękki mobbing, na to teatry i szkoły artystyczne w Polsce latami dawały przyzwolenie. Wreszcie nastąpił przełom, w mediach pojawiły się świadectwa ofiar, dyskusje ujawniające nieoczywisty przebieg zdarzeń, najczęściej przy milczeniu oskarżonych. Młode pokolenie powiedziało STOP systemowej przemocy, wyznaczając nowe granice w edukacji i pracy. To, co do tej pory było dozwolone, zaczęło podlegać dyskusji. Redakcja RAPTULARZA czekała na książkę Igi Dzieciuchowicz, która miała obnażyć skalę zjawiska. Mimo zapowiedzi – wciąż nie ma jej w księgarniach. Temat został. Joanna Biernacka-Płoska przedstawia kalendarium wydarzeń #MeToo w polskim życiu teatralnym i rozmawia z psychoterapeutką Danutą Golec. Michał Smolis pyta o odpowiedzialność prawną radczynię Agnieszkę Janowską. Jarosław Cymerman przywołuje Czarownice z Salem Arthura Millera, nie tylko w kontekście tematu numeru. Felieton Dominiki Kluźniak o tym, co ulotne…
czytaj
Nr 30: Trzy kobiety
Peerelowscy propagandziści obrzydzili nam Dzień Kobiet. Chcemy przełamać złą tradycję, dlatego proponujemy trzy portrety – kobiet tworzących z mężczyznami artystyczne duety, które odegrały znaczące role w różnych okresach polskiego teatru. Przypominamy słabo obecne w feministycznych narracjach Stanisławę Perzanowską, prawą rękę Stefana Jaracza (piórem Stanisława Godlewskiego) i Krystynę Skuszankę, żonę i artystyczną partnerkę Jerzego Krasowskiego (tekstem Rafała Węgrzyniaka). Kalina Zalewska analizuje twórczą drogę reżyserki Moniki Strzępki i dramaturga Pawła Demirskiego. Nasza felietonistka Dominika Kluźniak konfrontuje dziecięce marzenia o byciu aktorką z ich spełnieniem w dorosłym życiu.
czytaj
Nr 29: Teatr ukraińskich uchodźców
24 lutego 2022 rosyjskie wojska najechały Ukrainę. Ale wojna trwa od dziewięciu lat, od ataku na Donbas i aneksji Krymu. Ukrainę opuściło blisko dziewięć milionów uchodźców, głównie kobiet i dzieci. Wśród nich – ludzie sztuki, część znalazła w Polsce warunki do pracy. Na naszych oczach powstaje nowy ukraiński teatr, dlatego oddaliśmy głos jego twórczyniom. Ołena Apczel próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy teatr zdołał opisać choć część zmian, które pod wpływem wojny zaszły w Ukrainie i na świecie. Skutki uchodźstwa dla tożsamości narodowej Ukraińców rozważa Anastasija Hajszeneć, postulując powstanie stałej sceny ukraińskiej w Polsce. Dominik Gac rozmawia z dramatopisarką Leną Laguszonkową, a Dorota Kowalkowska – z Inną Siemicz, dyrektorką organizacyjną Festiwalu Korczak. Joanna Szczepkowska pisze o różnych kontekstach teatru wojny. Za współpracę nad numerem redakcja „Raptularza” dziękuje Annie Chylak, Natalii Krasylnikowej, Ołeksandrze Stopnyk, Lenie Tworkowskiej.
czytaj
Nr 28:
Musical po polsku
Czy polski musical przeżywa złotą epokę? Czy po serii realizacji, dla których kanwą były dzieła Prusa, Reymonta, Tyrmanda, Krajewskiego, Sapkowskiego, Kapuścińskiego, Brzechwy… przyszedł czas na naszą historię i jej bohaterów, od Paderewskiego przez Sendlerową po Frasyniuka? Irena w Teatrze Muzycznym w Poznaniu czy krakowsko-gdański 1989 spotkały się z ogromnym zainteresowaniem publiczności. Z reżyserką tego drugiego przedstawienia, Katarzyną Szyngierą, rozmawia Piotr Sobierski; Barbara Pitak-Piaskowska przypomina historię polskiego musicalu po 1989 roku, a Wojciech Kępczyński – jeden z ojców założycieli rodzimego teatru musicalowego – mówi Marcinowi Zawadzie o swoim rozumieniu „musicalu po polsku”. Numer zamyka buntowniczy felieton Dominiki Kluźniak.
czytaj
Nr 27: Romantyzm 2022
W 1822 roku w Wilnie ukazały się Ballady i romanse Adama Mickiewicza. W dwusetną rocznicę tamtego wydarzenia Sejm RP ogłosił 2022 Rokiem Romantyzmu Polskiego. Przyglądamy się efektom odgórnego zadekretowania romantycznego jubileuszu: Maryla Zielińska relacjonuje przedstawienia, a Marek Troszyński rekapituluje problemy, przed jakimi stanął zespół edytorów Dzieł zebranych Juliusza Słowackiego. Paweł Stangret rozmawia z Piotrem Cieplakiem o legnickiej inscenizacji Snu srebrnego Salomei, w której mocno wybrzmiały wątki ukraińskie. Jarosław Cymerman pyta Jerzego Machowskiego, reżysera Konrada Wallenroda w Teatrze Telewizji i serii performatywnych lektur dramatów romantycznych w Instytucie Teatralnym, o „od-czytywanie" romantyzmu. Numer zamyka felieton Joanny Szczepkowskiej pod wymownym tytułem Śmierć romantyka.
czytaj
Nr 26: Punkty za pochodzenie
albo o wstydzie
Tematem numeru jest „wstyd”, ironicznie nazwany przez nas „punktami za pochodzenie”, ale wydarzeniem (nie tylko numeru!) – wygrana Anny Rochowskiej w konkursie na dyrektora TR Warszawa; Maryla Zielińska zapytała nową szefową o program. A wstyd…? Może być związany z pochodzeniem społecznym, seksualnością, historią rodziny lub ojczyzny. Tematy te wręcz obsesyjnie podejmuje polski teatr. To moda czy skutek wciąż nieprzepracowanych traum? Zagadnienie rozważają Grzegorz Kondrasiuk i Dominik Gac, który rozmawia także z Maciejem Gorczyńskim, reżyserem niedawnej prapremiery dramatu „Grupa krwi” Anny Wakulik. A nasza felietonistka Dominika Kluźniak dziwi się kaprysom swojej pamięci...
czytaj
Nr 25: Koniec i początek
Koniec roku prowokuje do bilansu i stawia pytanie o to, co dalej. „Raptularz” e-teatru nie chce być gorszy od innych, dlatego Małgorzata Piekutowa w subiektywnym przeglądzie przypomina rok 2022 w polskim teatrze. Tradycję widowisk na Nowy Rok i wystawień „Nowego Roku" w XIX wieku rekapituluje Dorota Jarząbek-Wasyl. Nasza felietonistka Joanna Szczepkowska pisze o tym, jak trudno teatrowi dogonić życie, jednocześnie składając Państwu życzenia na Nowy Rok, pod którymi podpisuje się redakcja: UVIDÍME SE V DIVADLE!!!
czytaj
Nr 24: Grand Opera Trio
„Od roku, od dwóch lat tak nam się właściwie marzy (mnie może bardziej niż Krzyśkowi) zrealizowanie olbrzymiej opery współczesnej – chodzi o grand opéra, jak w XIX wieku. Szukamy kogoś, kto by ją mógł napisać i zrealizować” – tak Małgorzata Szczęśniak odpowiedziała Łukaszowi Grabusiowi na pytanie o marzenia związane z operą. Doktorat honoris causa Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie przyznany Krzysztofowi Warlikowskiemu i Małgorzacie Szczęśniak w tym roku uzmysławia, że mamy do czynienia z klasykami teatru (pisze o tym Dorota Kozińska). Właśnie mija trzydzieści lat ich nieprzerwanej współpracy i ćwierćwiecze współpracy z Pawłem Mykietynem (z kompozytorem rozmawia Adam Suprynowicz). Czy nie czas na zrealizowanie tego marzenia w tym gronie? Wszak mają już na koncie kameralną operę Ignorant i szaleniec, wystawioną w 2001 roku w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie.
A felietonistka Dominika Kluźniak pisze o piekle aktorów…
czytaj
Nr 23: Inny
Inny to nie-ja; to każdy, wobec którego możemy się zdystansować. Uwagami o performowaniu „inności” nie tylko na scenie dzieli się Michał Zadara. Piotr Dobrowolski i Jakub Moroz spierają się o kategorię Innego, także na terytorium wojny światopoglądowej tradycjonalistów i postępowców. Michał Smolis pisze o aktorstwie zmarłego niedawno Franciszka Pieczki, mistrza w kreowaniu postaci outsiderów na scenie i ekranie. Numer zamyka „inny” felieton Joanny Szczepkowskiej.
czytaj
Nr 22: Królowa
Ile waży korona? Czy berło jest takie ciężkie? Jaka rola jest przypisana głowie rodu królewskiego? Jaką cenę płaci się za życie na świeczniku? 8 września 2022 roku zmarła Elżbieta II, monarchini, która zasiadała na brytyjskim tronie od siedmiu dekad. Już za życia jej wizerunek stał się elementem kultury popularnej. Jej życiu potraktowanemu jako performance i pogrzebowi jako widowisku przygląda się Piotr Dobrowolski. Jolanta Kowalska udowadnia, że Marie Stuart i Elżbiety, choć przegrane jako kobiety i królowe, wciąż zwyciężają w teatrze polskim po ’89 roku. „O człowieku w opakowaniu królowej”, czyli o rolach Ubicy, Elektry, Fedry, Klitajmestry, Elżbiety, Danuta Stenka opowiada Michałowi Smolisowi. Numer wieńczy felieton Dominiki Kluźniak o aktorkach, aktoreczkach i aktorzycach.
czytaj
Nr 21: Teatr śmierci / śmierć w teatrze
„Kim byliśmy – wy jesteście, kim jesteśmy – wy będziecie” – brzmi przesłanie umarłych do żyjących. Śmierć nie czyni wyjątków, dotknie każdego. Od zarania dziejów wszystkie kultury próbują ją oswoić za pomocą rytuałów. Ciało zmarłego budzi ambiwalentne uczucia – strach i wstręt mieszają się z potrzebą wyrażenia szacunku duszy, która zwłóczyła kostium. Z tym fundamentalnym zagadnieniem od zawsze mierzy się teatr; z drugiej strony scena niejeden raz świadkowała śmierci w trakcie przedstawienia. Antonina Grzegorzewska przeciąga nić między zwyczajami grzebalnymi ludu z indonezyjskiej miejscowości Toraja, twórczością Jonasza Sterna a teatrem Tadeusza Kantora. Alicja Müller podejmuje temat danse macabre, przerabiany zarówno przez klasyków popkultury, jak i polskich twórców teatru tańca. O przypadkach śmierci aktorów w teatrze w XIX wieku pisze Dorota Jarząbek-Wasyl. Joanna Szczepkowska wieszczy narodziny współczesnego Sofoklesa, który opisze niedawną halloweenową tragedię w Seulu.
czytaj
Nr 20: Wina i (nie)pamięć
8 sierpnia 2022 roku zmarła Zofia Posmysz, więźniarka Auschwitz i pisarka. W słuchowisku „Pasażerka z kabiny 45” odnosiła się do obozowej traumy, na jego motywach powstał film, książka i opera Mieczysława Wajnberga. Historię Posmysz i recepcję jej najsłynniejszego dzieła opowiada Dorota Kozińska. 22 września tego roku w Teatrze Polonia w Warszawie odbyła się polska prapremiera monodramu Christophera Hamptona „Życie pani Pomsel”. W roli sekretarki ministra propagandy Trzeciej Rzeszy Josepha Goebbelsa wystąpiła Anna Seniuk. Michał Smolis rozmawia z reżyserem przedstawienia Grzegorzem Małeckim, a Kalina Zalewska przypomina obecność w polskim teatrze tematu winy Niemców, ich odpowiedzialności i pamięci o drugiej wojnie światowej. Numer wieńczy felieton Dominiki Kluźniak.
czytaj
Nr 19: Brook
„Tobą się kończy ta pieśń, dawny boże”? Frazą Słowackiego o Mickiewiczu pytamy, czy śmierć Petera Brooka (2 lipca 2022) jest kolejnym punktem zwrotnym w historii bardzo ważnego nurtu teatru XX i XXI wieku, nazwijmy go reżysersko-autorsko-mistrzowsko-antropologicznym. „Sąd zostawiamy wiekom”, a dziś posłuchajmy świadków tych poszukiwań. Mirosław Kocur pisze o „dwóch bogach” – Brooku i Jerzym Grotowskim. Dominik Gac szuka inspiracji w książkach Petera Brooka, Michał Smolis pyta Macieja Prusa, niegdysiejszego aktora Grotowskiego, widza inscenizacji Brooka, o lekcje Mistrzów. Na zakończenie polemika Joanny Szczepkowskiej z felietonem Grzegorza Małeckiego „O Dejmku".
czytaj
Nr 18: TR Warszawa
– koniec czy początek?
Czerwcowe oświadczenie całego zespołu aktorskiego TR Warszawa, w którym artyści ponowili wotum nieufności wobec dyrekcji teatru – Natalii Dzieduszyckiej i Grzegorza Jarzyny – jest wydarzeniem bez precedensu. Co takiego wydarzyło się za drzwiami TR Warszawa? Dlaczego zespół odwrócił się od swojego lidera i współtwórcy wielu sukcesów? Jolanta Kowalska analizuje fenomen aktorstwa tego zespołu, który kształtował – obok Jarzyny – Krzysztof Warlikowski. Maryla Zielińska przygotowała kronikę konfliktu i rozmawia z Moniką Frajczyk o przyszłości sceny. Grzegorz Jarzyna odmówił nam wywiadu, rozmowę przesunął w nieokreśloną przyszłość. Numer wieńczy felieton Dominiki Kluźniak.
czytaj
Nr 17: O młodości
„Aktor się zaczyna, kiedy się kończy” – to zdanie, które przed laty miał wypowiedzieć Jan Nowicki, wciąż jest w mocy. Nie wszystkich, którzy uprawiają zawody artystyczne, dotyczy cenzus wieku. Dowodem benefisowa rola Krzesisławy Dubielówny – aktorki, która za rok obchodzić będzie sześćdziesięciopięciolecie pracy scenicznej – w przedstawieniu Pani Ka patrzy na morze w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Portret artystki kreśli Jolanta Kowalska. Status nestora w polskim teatrze ma piękną tradycję, pisze o niej Dorota Jarząbek-Wasyl. Barbara Osterloff przypomina karierę zmarłego kilka miesięcy temu Ignacego Gogolewskiego, który w ósmej dekadzie życia ponownie doświadczył twórczej młodości. Michał Smolis ogłasza fragmenty niepublikowanych rozmów z Danutą Szaflarską, występującą na scenie po ukończeniu stu lat. Temat numeru puentuje felieton Joanny Szczepkowskiej.
czytaj
Nr 16: O krytyce
Ktoś kiedyś zwrócił uwagę, że żadnemu krytykowi potomni nie postawili pomnika. Temat użyteczności krytyki teatralnej powraca przy różnych okazjach. Kto ma prawo pisać o teatrze? Jak pisać o teatrze? Wreszcie – czy zawód krytyka teatralnego ma przyszłość, czy już tylko przeszłość?
Jeszcze do końca września w Instytucie Teatralnym można oglądać wystawę o Marcie Fik, pomimo upływu lat wciąż przywoływanej jako wzór krytyczki. W oparciu o materiał zebrany na potrzeby ekspozycji Joanna Biernacka-Płoska podjęła próbę rekonstrukcji osobowości tej wybitnej badaczki i kronikarki teatru drugiej połowy XX wieku. Marek Piekut przypomina Józefa Keniga, jednego z najwybitniejszych krytyków teatralnych XIX wieku. Ponadto publikujemy osiemnaście kwestionariuszy recenzentów, którzy zechcieli odpowiedzieć na ankietę rozesłaną przez redakcję „Raptularza”. Całość numeru wieńczy felieton Grzegorza Małeckiego o Kazimierzu Dejmku.
czytaj
nr 14/15: Trela
15 maja 2022 roku zmarł Jerzy Trela, jeden z największych polskich aktorów. Podwójny numer RAPTULARZA poświęcamy artyście, który przeszedł do historii teatru przede wszystkim rolami w repertuarze romantycznym, ale też jako aktor charakterystyczny. Uważał, że sukces teatru opiera się na pracy zespołu, a ostatnie lata, nie mniej twórcze, spędził bezdomny niczym Lear. Maria Prussak pisze o mistrzowskim warsztacie aktora i o skromności człowieka. W niepublikowanym wywiadzie Jerzy Trela opowiada Maryli Zielińskiej o współpracy z Jerzym Grzegorzewskim. Pracę z aktorem wspominają Anna Augustynowicz, Ewa Konstancja Bułhak, Barbara Hanicka, Przemysław Stippa, Artur „Baron” Więcek. Numer wieńczą felietony Dominiki Kluźniak i Joanny Szczepkowskiej.
czytaj
nr 12/13: Cancel Russian Culture
Trwa barbarzyński najazd Rosji na Ukrainę. Świat stanął wobec dylematu, jak traktować kulturę najeźdźcy. Bojkotować klasyczne dzieła sztuki rosyjskiej, unieważniając całą kulturę bez wyjątków czy poprzestać na artystach popierających Putinowski reżim? Oddajemy głos polskim artystom wielokrotnie i z sukcesem pracującym w ZSRR i Rosji: Pawłowi Delągowi, Karolinie Gruszce, Krystianowi Lupie, Ewie Szykulskiej, Krzysztofowi Zanussiemu. Dorota Kozińska opisuje postawy środowiska operowego. Joanna Szczepkowska wspomina wizyty za wschodnią granicą i zderzenia z mentalnością Rosjan. Bojkotować czy nie: debatują Piotr Dobrowolski i Jakub Moroz; Michał Smolis pyta Piotra Skwiecińskiego, wydalonego z Rosji dyrektora Instytutu Polskiego.
czytaj
nr 11: Imagine
Imagine Johna Lennona (1971) dla jednych jest hymnem kontrkultury, inni widzą w nim naiwny (lub totalistyczny) manifest. W najnowszym przedstawieniu Krystian Lupa zajmuje się utopią pacyfizmu w kontekście wojny na Ukrainie. Do jakich doszedł wniosków – piszą Kalina Zalewska i Małgorzata Piekutowa. Maryla Zielińska rozmawia z Andrzejem Kłakiem, który w tym spektaklu gra jedno z trzech wcieleń Antonina Artauda. Na zakończenie felieton Dominiki Kluźniak – tym razem w formie szczególnej ankiety.
czytaj
nr 10: O śmiechu
Śmiech jest potrzebny do życia jak powietrze – im czasy trudniejsze, tym bardziej jesteśmy go złaknieni. Równie ważny jest w teatrze. 3 czerwca – dokładnie sto lat temu – urodził się Wiesław Michnikowski, jeden z najwybitniejszych polskich aktorów komicznych; jego role Fredrowskie analizuje Michał Smolis. Być może największym spośród poprzedników Michnikowskiego był Alojzy Żółkowski (syn); fenomen sztuki i popularności Żółkowskiego, na którego pogrzebie stawiła się jedna czwarta mieszkańców XIX-wiecznej Warszawy, opisuje Agnieszka Wanicka. O rozmaitych aspektach komizmu Beata Guczalska rozmawia z Juliuszem Chrząstowskim, aktorem Starego Teatru w Krakowie. „Małym traktatem o śmiechu” rozpoczyna współpracę z „Raptularzem” Joanna Szczepkowska.
czytaj
nr 9: Dzień matki
Figura matki zajmuje szczególne miejsce w polskiej kulturze. Jolanta Kowalska diagnozuje obraz Matki Polki w polskim dramacie klasycznym i współczesnym, odwołując się do jego scenicznych wcieleń. Dorota Jarząbek-Wasyl opisuje macierzyństwo gwiazd teatru w XIX wieku, Maria Maj w rozmowie z Marylą Zielińską opowiada o współpracy z młodym pokoleniem twórców w TR Warszawa, a bohaterką felietonu Dominiki Kluźniak jest MPA (Matka Polka Aktorka).
czytaj
nr 8: Teatr gwiazd – teatr obywateli
W tym numerze „Raptularza” prezentujemy obywatelskie postawy aktorów, którym status ulubieńców publiczności nie wystarczał. Agnieszka Wanicka pisze o społecznym zaangażowaniu teatru w XIX wieku, w „epoce gwiazd”; Michał Smolis przypomina Irenę Eichlerównę, legendarną aktorkę wieku XX, i rozmawia z Mają Ostaszewską o łączeniu pracy zawodowej z aktywizmem; Maryla Zielińska pyta Bartosza Opanię, dlaczego zaciągnął się do 6. Mazowieckiej Brygady Obrony Terytorialnej.
czytaj
nr 7: UA – ТУТ
Od 24 lutego Rosja eskaluje barbarzyńską wojnę najeżdżając wolny kraj – Ukrainę. Każdego dnia dochodzą do nas informacje o nowych zbrodniach. Nasze oczy nieustająco zwrócone są na wschód. Podziwiamy odwagę i hart osamotnionego w walce narodu i jego przywódcę – Wołodymyra Zełenskiego, który z aktora przeobraził się w męża stanu. W najnowszym numerze RAPTULARZA wnikliwą analizę tej przemiany daje Piotr Dobrowolski. Monika Strzępka w rozmowie z Małgorzatą Piekutową zastanawia się, czy i jak wojna w Ukrainie waloryzuje jej plan zbudowania feministycznej instytucji pod szyldem Teatru Dramatycznego. Artem Manuilov opowiada Grzegorzowi Kondrasiukowi o Nastii w Teatrze Powszechnym i co – jego zdaniem – w czasie wojennym powinny czynić muzy. A Dominika Kluźniak wyjaśnia, dlaczego odmawia gry w rosyjskim repertuarze.
czytaj
Nr 6: PRL – nostalgia i resentyment?
PRL. Dla jednych – zniewolenie i piekło na ziemi, dla drugich – szansa na społeczny awans. Życie pod sowieckim butem w latach 1944–1989 dotyczyło wszystkich: ludzi prawych i cynicznych łajdaków, prześladowanych i prześladujących, także milczącą masę. W ostatnich latach nie tylko polski teatr z lubością przywołuje obrazy minionego systemu. I choć powstają dzieła rozliczeniowe, większy rozgłos zyskują przedstawienia, które budują analogię między PRL-em a Polską współczesną, dowodząc ahistorycznej świadomości i niedostatków edukacji ich twórców.
Piotr Dobrowolski i Jakub Moroz szukają źródeł fascynacji PRL-em we współczesnej kulturze. Jacek Fedorowicz opowiada Pawłowi Płoskiemu o Polsce Ludowej z perspektywy świadka epoki. Joanna Godlewska w cyklu „Z archiwów” pisze o działaniach SB wobec środowiska krakowskiego. Katarzyna Lemańska opisuje „PRL-owskie” premiery ostatniego sezonu.
czytaj Piotr Dobrowolski i Jakub Moroz szukają źródeł fascynacji PRL-em we współczesnej kulturze. Jacek Fedorowicz opowiada Pawłowi Płoskiemu o Polsce Ludowej z perspektywy świadka epoki. Joanna Godlewska w cyklu „Z archiwów” pisze o działaniach SB wobec środowiska krakowskiego. Katarzyna Lemańska opisuje „PRL-owskie” premiery ostatniego sezonu.
Nr 5: Travesti. Kostiumy płci
Przez wieki nikogo nie dziwili mężczyźni grający kobiece role. Dziewiętnastowieczne aktorki chętnie wcielały się w męskich bohaterów. Dlaczego współcześnie aktorka w roli Hamleta czy Konrada wciąż budzi ekscytację? Kolejny numer RAPTULARZA otwiera esej Doroty Jarząbek-Wasyl poświęcony płciowym transgresjom aktorek w dziewiętnasto- i dwudziestopierwszowiecznym teatrze. Małgorzata Hajewska-Krzysztofik opowiada Beacie Guczalskiej o swoich scenicznych wcieleniach w męskich bohaterów. Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Jaśmina Polak, Dominika Kluźniak, Halina Łabonarska i Dominika Bednarczyk, i dzielą się uwagami o pracy nad Hamletem, Iwanem Tryleckim, K., Learem i Konradem. Michał Smolis wspomina zmarłą niedawną Barbarę Krafftównę. Numer wieńczy kolejny felieton Dominiki Kluźniak.
czytaj
Nr 4: Dyrektor teatru
Dyrektor teatru to urzędnicza funkcja czy misja artystyczna albo społeczna? Z pewnością wybór na to stanowisko generuje mnóstwo konfliktów, nie tylko natury artystycznej. O tych i innych aspektach dyrektorowania opowiadają nasi bohaterowie: Anna Augustynowicz, Jan Englert, Danuta Marosz, Marek Mokrowiecki, Ewa Pilawska
czytaj
Nr 3: Łom
Ten numer RAPTULARZA poświęcamy jednemu z największych polskich aktorów. Tadeusz Łomnicki (1927–1992): kreator, potwór, mistrz. Król Lear, który umarł na scenie
czytaj
Nr 2: Czarnik
Jolanta Kowalska, Rider on the Storm / Chłopak z okładki – Maryla Zielińska rozmawia z Marcinem Czarnikiem / Marcin Zawada o nowych premierach na Broadwayu / rozmowa z Anną Sroką-Hryń o kształceniu aktorów musicalowych / Słowo Dominiki Kluźniak
czytaj
Nr 1: A więc wojna!
O konsekwencje stanu wojennego zapytaliśmy Ewę Dałkowską, Małgorzatą Dziewulską, Janusza Opryńskiego, Macieja Prusa i Jerzego Trelę; Kwestia infernalna, czyli felieton Grzegorza Małeckiego; Cezary. Joanna Godlewska wspomina Cezarego Niedziółkę; Anarchiści dyskursu. Piotr Dobrowolski i Jakub Moroz dyskutują o sporach światopoglądowych; Chory na polskość. Rozmowa z Magdaleną Raszewską o Kazimierzu Dejmku.
czytaj