fot. Tiu Makkonen/ mat. teatru
W spektaklu „The Making of Pinocchio” Rosany Cade i Ivora MacAskilla teatr spotyka się z dokumentem, prywatność z performansem, a klasyczna bajka – z doświadczeniem tranzycji. To nie tyle adaptacja „Pinokia”, co jego twórcze przechwycenie: metafora marionetki, która pragnie być „prawdziwym chłopcem”, zostaje wykorzystana do opowiedzenia bardzo konkretnej, współczesnej i osobistej historii.
Spektakl nie opowiada o transpłciowości jako temacie społecznym, lecz o życiu – bardzo konkretnym życiu konkretnej osoby. Na scenie oglądamy Cade i MacAskilla, parę w życiu i w sztuce, którzy wpuszczają nas do swojego procesu – zarówno artystycznego, jak i osobistego. Powstaje przez to rodzaj intymnego laboratorium, w którym ciała, relacja i tożsamość są nie tyle analizowane, co odsłaniane w czasie rzeczywistym.
Forma spektaklu osadzona jest w konwencji „filmowania na żywo”. Widzowie podglądają pracę kamery, ustawienie scen, przygotowania do ujęć – jednocześnie oglądając ich efekt na ekranie nad sceną. Te dwie warstwy – „tu i teraz” oraz „obraz na żywo” – układają się w wielowarstwową narrację, w której każda perspektywa jest równie ważna. To nie tylko formalny zabieg – to także gest polityczny i intymny zarazem: pokazanie, jak opowieść o sobie jest konstruowana, kontrolowana, kadrowana.
Twórcy prowadzą widza przez doświadczenia związane z tranzycją, ale nie poprzestają na afirmacji. Jest tu miejsce na niepewność, na ambiwalencję, na śmiech, który pojawia się w najmniej oczekiwanych momentach. Widzimy ciało podlegające zmianie, ciało rejestrowane przez kamerę, ciało poddane spojrzeniu – ale nie uprzedmiotowione. Jest tu dużo nagości, ale żadnej pornografii. Dużo śmiechu, ale żadnej banalizacji.
W warstwie treści „The Making of Pinocchio” to spektakl o wolności. O możliwości opowiedzenia swojej prawdy, nawet jeśli wymaga ona nowych słów, nowych gestów, a czasem – zupełnie nowego języka scenicznego. Pytanie o to, „co znaczy być prawdziwym chłopcem”, rezonuje daleko poza doświadczenie konkretnej osoby. To pytanie o tożsamość, o akceptację, o społeczne normy i opresje.
Jednocześnie – i tu ogromna siła tej pracy – jest to spektakl głęboko czuły. Cade i MacAskill nie epatują cierpieniem, nie stawiają widza pod ścianą. Tworzą przestrzeń spotkania, wspólnego śmiechu, czasem wzruszenia – ale przede wszystkim empatii.
Festiwal S·PLOT w Łodzi pokazał tym spektaklem, że nie boi się podejmować tematów trudnych, złożonych, często marginalizowanych w głównym nurcie teatralnym. „The Making of Pinocchio” idealnie wpisuje się w tę ideę – jako spektakl nieoczywisty formalnie, ale w pełni zrozumiały emocjonalnie. W świecie, w którym tyle mówi się o prawdzie i autentyczności, Cade i MacAskill pokazują, że czasem najprostszy gest – powiedzenie „to jestem ja” – może być aktem rewolucyjnym.
Ocena recenzenta: 8 / 10.
