Brwinów przez wieki był tylko podwarszawską wsią, na początku lat dwudziestych XX. wieku zyskał status letniska, a dopiero w 1950 roku stał się miastem. Kluczową datą był rok 1845, kiedy wieś znalazła się na linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Nie od razu powstał tu przystanek kolejowy, a jeszcze znacznie później stacja Brwinów. Z czasem zaczęła budować tutaj swoje domy i osiedlać się warszawska inteligencja. Pierwsze odnotowane tutaj przedstawienie teatralne miało miejsce 17 marca 1907 roku. Pisze Waldemar Matuszewski.
fot. mat. autora
Historię teatru w Brwinowie opisał miejscowy regionalista Grzegorz Przybysz („Trzy teatry” [w:] miesięcznik „Linia” Nr 14 z marca 2017 roku). O pierwszym przedstawieniu autor artykułu pisze tak:
W dniu 17 marca 1907 roku po południu odbyło się uroczyste, premierowe przedstawienie w sali „W-go Stanisława Lilpopa” w Brwinowie – czyli w jego drewnianym dworku. Wystawiono trzy krótkie jednoaktówki: komedyjkę Aleksandra Fredry pt. „Consilium Facultatis”, „ Z dobrego serca” wg Lucjana Rydla oraz śpiewogrę Władysława Gutowskiego pt. „Przed ożenkiem”. Wszyscy aktorzy byli z Brwinowa.(…)
Organizatorzy zamówili plakat teatralny w Warszawie, w firmie o nazwie: „Fabryka Mydeł Toaletowych, Perfum i Wyrobów Kosmetycznych – F. Puls”. Plakat o wymiarach 50 na 33 centymetry wydrukowany był na kolorowym, bardzo delikatnym i uroczo pachnącym papierze bibułkowym. Obecnie ten pojedynczy zabytek teatralny, znajduje się w zbiorach archiwalnych Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa.
Teatr kontynuował swoją działalność także po I wojnie światowej: Mały zespół amatorski wystawiał kilka premier rocznie. Animatorem powojennego ansamblu był Feliks Kulesza, farmaceuta i właściciel brwinowskiej apteki, natomiast reżyserii podjął się Henryk Rydzewski, mieszkaniec Brwinowa, zawodowy aktor Teatru Polskiego w Warszawie. Przedstawienia odbywały się w kilku miejscach: albo w baraku remizy strażackiej stojącej po środku brwinowskiego rynku, względnie w salce parafialnej, albo gdzieś na otwartej przestrzeni. Dekoracje i rekwizyty wykonywano w szopie, która stała na posesji państwa Wernerów (…) Zespół Henryka Rydzewskiego istniał bodajże do roku 1925. W roku 1929 z inicjatywy Akademickiego Koła Brwinowian powstał kolejny amatorski zespół teatralny, który wystawił „Najszczęśliwszego z ludzi” Stefana Kiedrzyńskiego – pisze Grzegorz Przybysz.
W tym miejscu warto wspomnieć, że Stefan Kiedrzyński – ten najczęściej grany w teatrach całej Polski w latach międzywojennych autor komediowy – najpierw bardzo często odwiedzał Brwinów (zaprzyjaźniony z tutejszym pisarzem Zygmuntem Bartkiewiczem) a następnie wybudował tutaj dom i zamieszkał w nim na stałe. Dom stoi do tej pory. Po latach po tekst jego opowiadania pt. „Romans z pajacem” – jako kanwę spektaklu – sięgnie brwinowski Teatr Na Pustej Podłodze, ale o tym potem.
Znowu oddajemy głos Grzegorzowi Przybyszowi: W tym samym roku tj.1929, z inicjatywy Henryka Wierzbowskiego, również mieszkańca Brwinowa, powstał trzeci z kolei amatorski zespół teatralny, pn. „Koło Dramatyczne Młodzieży w Brwinowie”. Na przekór nazwie, w jego skład wchodzili przeważnie ludzie dorośli, m.in. aktor zawodowy Henryk Rydzewski. Siedziba teatru znajdowała się w wilii profesora Wernera przy ul. Słonecznej. W ogrodzie Wernerów zbudowano sporą, drewnianą szopę w której spotykano się na próbach. Wytwarzano tu również rekwizyty, szyto kostiumy, oraz budowano skromne dekoracje.
Zespół Henryka Rydzewskiego grał bardzo dużo, np. – jak informują pruszkowskie „Echa Podmiejskie” (1931, Nr 6) - w roku 1931, 1 i 2 lutego wystawił „Protekcję”, komedię w jednym akcie Maksa Moureya oraz krotochwilę Anczyca „Błażek Opętany”, a jeszcze tego samego roku w grudniu zespół odgrywa „Politykę panny Florci” i „Werbel domowy” (Piszą o tym „Echa Podmiejskie” 6 III 1932 Nr 5).
Ale amatorskich grup teatralnych w Brwinowie jest więcej. Oto w tym samym roku 1931 – 7 i 8 listopada grupa amatorów z grona Towarzystwa Przyjaciół Szkoły odegrała na scenie domu parafialnego 2 komedie: „Majster i czeladnik” Korzeniowskiego i „Stryj przyjechał”. Spektakl został powtórzony 14 i 15 listopada 1931 roku. (za: „Echa Podmiejskie” 6 XII 1931 Nr 22).
Równolegle do spektakli tworzonych przez grupy teatralne dorosłych, powstawały w Brwinowie bardzo liczne przedstawienia szkolne.
Oto przykład z roku 1932 - 6, 7 i 8 lutego „uczelnia p. Warnki wystąpiła z b. ładnem przedstawieniem dla młodzieży”.„Echa Podmiejskie” relacjonują: Przedstawienia te dały dzieci. Maleństwa od 3-7 lat wystawiły „Krasnoludków”, a następnie „Pszczółki”. Okolicznościowy obrazek „Pod lasem” z 9-letni wykonawczynią roli głównej, wykonany został nad wyraz udatnie. Starsi znów więc 8-10 letni aktorzy odegrali fantastyczną operę dziecięcą w wykonaniu rytmiczno muzykalnym, deklamacji, tańcu i śpiewu. Cały wieczór wypadł bajecznie – powodzenie całkowite. („Echa Podmiejskie” Nr 5, 6 III 1932)
Tych teatralnych zdarzeń i wydarzeń w historii przedwojennego Brwinowa było znacznie więcej, ale tymczasem zawieszamy opowieść o nich. Powodem jest osoba Jadwigi Warnkówny, której uczniowie odegrali przedstawienia z lutego 1931 roku, o których mowa. Ta wielka patriotka, pedagog, autorka podręczników szkolnych, powieści, powiastek i piosenek dla dzieci stała się w czerwcu 2021 roku patronką Sceny Letniej dla Dzieci w Brwinowie. W okresie wakacyjnym na scenie wzniesionej na targowisku miejskim w Brwinowie odbyło się sześć spektakli – pięć z nich to spektakle lalkowe w wykonaniu profesjonalnych zespołów: „Smok wawelski” i „Czerwony Kapturek” Teatru NEMNO Henryka i Dagmary Hryniewickich, „O Ignasiu, który nie lubił szkoły” Akademii Wyobraźni Pawła Pawlika, „Ciosek i Judytka” Teatru Marka Żyły, „Na wozie” Teatru Animacji Falkoshow Krzysztofa Falkowskiego a na koniec zaprezentowany został spektakl cyrkowo pantomimiczny „Cyrkowa podróż” Teatru Radosława Kubika. Ten teatralny przegląd w małym podwarszawskim mieście adresowany do najmłodszego widza zaistniał nieco pospiesznie, trochę zaimprowizowany, bez pełnego zabezpieczenia finansowego, ale znalazł uznanie zarówno u odbiorców najmłodszych jak i rodziców a także u lokalnych władz samorządowych Gminy Brwinów, które okazały daleko idącą pomoc inicjatorowi przedsięwzięcia – Stowarzyszeniu Teatr Na Pustej Podłodze pamięci Tadeusza Łomnickiego.
Pomoc merytoryczną w doborze spektakli okazał wytrawny aktor i reżyser lalkowy, zarazem konstruktor mechanizmów lalkowych Henryk Hryniewicki. I to wakacyjne teatralne przedsięwzięcie w Brwinowie wypaliło – możemy śmiało powiedzieć po ostatnim, obleganym przez publiczność i entuzjastycznie przyjętym spektaklu. Konkluzja jest następująca: przetrwał zapach pierwszego brwinowskiego plakatu teatralnego wyprodukowanego w roku 1907 przez „Fabrykę Mydeł Toaletowych, Perfum i Wyrobów Kosmetycznych – F. Puls”. Posiadający tak bogatą tradycję teatralną Brwinów chce teatru – będzie kolejny wakacyjny przegląd na Scenie Letniej dla Dzieci im. Jadwigi Warnkówny w Brwinowie.