Już w sobotę, 25 czerwca w Teatrze Powszechnym w Warszawie odbędzie się premiera spektaklu „Orlando. Biografie” w reżyserii Agnieszki Błońskiej. Spektakl na motywach powieści Virginii Woolf z 1928 roku oraz filmu Sally Potter z 1992 r. opowiada o inności, potrzebie tolerancji oraz płynnej, nienormatywnej tożsamości.

Do obsady spektaklu, oprócz trójki etatowych aktorek i aktorów Teatru Powszechnego (Klary Bielawki, Arkadiusza Brykalskiego i Marii Robaszkiewicz) zaproszono także artystki wizualne, performerki i performerów oraz osoby określające się jako transpłciowe i niebinarne, między innymi: Lullę La Polacę (nazywaną „najstarszą polską drag queen”), artystkę sztuk wizualnych – Katarzynę Kozyrę, artystę i autora wideo – Anu Czerwińskiego, artystę i DJ-ja – Pepe Le Puke oraz artystkę i kuratorkę – Filipkę Rutkowską.

Spektakl jest dedykowany zmarłej w marcu 2022 roku dramaturżce, Joannie Wichowskiej, z którą wcześniej Agnieszka Błońska pracowała w Teatrze Powszechnym nad trzema spektaklami („Praskie Si-Fi”, „Mefisto” i „Diabły”).

— Przygotowywałyśmy się do tego przedstawienia dwa lata. Tytuł zaproponowała Joanna Wichowska, z którą przez kilka lat współpracowałam (…). Po „Mefiście” i „Diabłach”, „Orlando” miał zamknąć swoistą trylogię. Chciałyśmy pójść, w ślad za Woolf, jeszcze dalej w zanegowaniu patriarchalnego świata i binarnych podziałów. Teraz, po śmierci Joanny, kontynuuję te prace z Olgą Byrską. (…). Dużo myślę o reprezentacji w kontekście sceny, stąd zaproszenie do pracy artystów cispłciowych oraz określających się jako osoby trans i niebinarne – podkreślała reżyserka spektaklu w rozmowie z Michałem Centkowskim dla magazynu „Vogue Polska”.

Genderowa powieść Woolf łączy historię szesnastoletniego chłopca, faworyta królowej Elżbiety I oraz ponadtrzydziestoletniej pisarki żyjącej w latach 20. XX wieku. Opowiada w eksperymentalnej formule o „przygodzie” trwającej cztery wieki, o płynności granic między szarą rzeczywistością i fantazją oraz między przeszłością i teraźniejszością. Jak sugeruje podtytuł – dla twórczyń i twórców spektaklu ważny będzie wymiar biograficzny opowiadanych historii.

— Niebawem skończę 84 lata i czuję, że jestem u progu ogromnej zmiany. Po 60 latach spełni się w końcu moje wielkie marzenie. Wystąpię w spektaklu warszawskiego Teatru Powszechnego „Orlando. Biografie” w reżyserii Agnieszki Błońskiej, który premierę będzie mieć 25 czerwca. Stanąć u boku profesjonalnych aktorów to dla Lulli jest niesamowite wyróżnienie i powrót do pasji porzuconej dawno temu. (...). Są w „Orlando” sceny nawiązujące do moich przeżyć podczas Powstania Warszawskiego, które spędziłem jako dziecko, ukrywając się w piwnicy. Pojawiają się moje wspomnienia z szarego, paskudnego PRL-u i odwołania do współczesności. To jest niesamowicie twórczy i intymny proces – mówiła Lulla La Polaca, czyli Andrzej Szwan w wywiadzie z Małgorzatą Steciak dla portalu weekend.gazeta.pl.

Pokazy popremierowe spektaklu odbędą się 26 czerwca o godz. 17.00, 28 czerwca o godz. 19.00, 29 czerwca dwukrotnie: o godz. 12.00 i 19.00 oraz 30 czerwca o godz. 19.00. Kolejny cykl przedstawień nastąpi już w nowym sezonie, w październiku.

„Orlando”
premiera: 25 czerwca, Scena Duża Teatru Powszechnego w Warszawie

reżyseria: Agnieszka Błońska
dramaturgia: Olga Byrska
konsultacje dramaturgiczne: Krysia Bednarek i zespół; Joanna Wichowska [R.I.P.]
teksty: Krysia Bednarek, Agnieszka Błońska, Olga Byrska, Anu Czerwiński, Lulla La Polaca, Pepe Le Puke, Filipka Rutkowska, Virginia Woolf
scenografia i kostiumy: Katarzyna Kozyra, Arek Ślesiński
wideo: Anu Czerwiński
w projekcjach wideo wykorzystano pracę Pepe Le Puke
DJ set: Karolina Kędziora vel Wyrodna, Pepe Le Puke
selekcja muzyki: Karolina Kędziora vel Wyrodna, Pepe Le Puke, Lulla La Polaca
reżyseria światła: Artur Sienicki
asystentka reżyserki: Krysia Bednarek
inspicjentka: Bazhena Shamovich, Barbara Sadowska
obsada: Klara Bielawka, Arkadiusz Brykalski, Anu Czerwiński (gościnnie), Katarzyna Kozyra (gościnnie), Pepe Le Puke (gościnnie), Lulla La Polaca – Andrzej Szwan (gościnnie), Maria Robaszkiewicz, Filipka Rutkowska (gościnnie).

„Jedna płeć jest od drugiej różna, lecz w istocie mieszają się ze sobą. W każdej ludzkiej istocie zachodzi chwiejność miedzy jedna płcią a drugą i często tylko strój pozwala zachować pozór męski bądź niewieści, a pod spodem kryje się coś wręcz przeciwnego niż na wierzchu” (Virginia Woolf, „Orlando”).

Mimo to, w roku 2022 politycy nadal próbują przemocą usunąć z pola widzenia osoby nieprzystające do norm: na pięć miesięcy przed inwazją na Ukrainę Władimir Putin twierdził, że transpłciowość to „prawie zbrodnia przeciwko ludzkości”, na Węgrzech obowiązuje zakaz „homoseksualnej propagandy”, a w Polsce – „strefy wolne od LGBT”.

Czy jednak podobne próby mogą się powieść? Spektakl, którego punktami wyjścia są powieść „Orlando” z 1928 roku oraz film na jej podstawie z 1992 roku, próbuje zmierzyć się z zakłopotaniem, niechęcią i nienawiścią wobec inności. W podróży przez wieki, życiorysy, a także doświadczenia zaproszonych do projektu artystów cispłciowych oraz określających się jako osoby trans- i niebinarne, pytamy: czy naprawdę bycie inną/innym jest tak rzadkie, jak nam się wydaje? A może każda z nas jest w jakiś sposób inna? Czy innością nie jest każda transformacja i przemiana, jaką przechodzimy w życiu?

Czy na pewno wiesz kim jesteś? Czy binarne podziały są odpowiedzią na dzisiejsze zagrożenia? A może w inności kryje się obietnica zabawy, rewolucji oraz… nowego, lepszego porządku i świata?

***
Spektakl dedykowany Joannie Wichowskiej.
***

Orlando to umiłowanie przemiany.
Orlando to wartość, o którą trzeba dbać.
'To' Orlando.
Orlando to przybieranie różnych płci przy byciu cały czas tą samą osobą.
Orlando to przeżywanie tajemnicy przemiany – i traktowanie tej przemiany jako źródła wiedzy.
Orlando to myślenie o narodzinach nowego umysłu przy pomocy starych myśli, a potem wspominanie myśli, których już nie ma.
Orlando to akceptacja utraty części siebie i gotowość na uzyskanie nowej.
Orlando to ciekawość świata.
Orlando to jednocześnie samotność wśród ludzi i znalezienie pośród nich zrozumienia.
Orlando jest wchodzeniem w nowy stan skupienia, bez znajomości praw, według których działa ten stan.
Orlando to przechodzenie na drugą stronę własnego odbicia.
Co zostaje w człowieku po przemianie takie samo?

tekst: Filipka Rutkowska

***

Spektakl rekomendowany dla widzów od 15. roku życia.