Kolejne Forum Prawa Autorskiego odbędzie się w listopadzie. Jego tematem będzie rola organizacji zbiorowego zarządzania (ozz). Zostaną wówczas poruszone relacje między ozz a artystami, a także kwestia ozz i ich zobowiązań – powiedział PAP wiceminister kultury Andrzej Wyrobiec.

We wtorek w warszawskim kinie Iluzjon odbyło się 8. Forum Prawa Autorskiego, którego wiodącym tematem były relacje pomiędzy prawem autorskim i prawami pokrewnymi a sztuczną inteligencją. W programie znalazła się także tegoroczna nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele rządu i organizacji branżowych.

Forum otworzyło wystąpienie marszałek Senatu Małgorzaty Kidawy-Błońskiej. "Udało się zmienić prawo autorskie po 30 latach - z dobrymi zapisami dla twórców - ale nie sprostaliśmy wszystkim wyzwaniom, które przed nami stoją. Mam nadzieję, że dzisiejsza rozmowa - która przecież nie zamknie wszystkich tematów - rozpocznie dyskusję o wyzwaniach współczesnego świata, nowych technologiach, które bardzo mocno wkraczają w życie ludzi kultury (...). Musimy znaleźć rozwiązania, żeby sztuczna inteligencja nie była zagrożeniem dla prawdziwej twórczości. Musimy się z tymi wszystkimi tematami oswoić" - powiedziała.

W imieniu Senatu i władz RP zadeklarowała gotowość do dalszej pracy z twórcami, artystami, wykonawcami, wydawcami oraz producentami w zakresie regulacji prawa autorskiego. "Rozpoczynamy pasjonującą przygodę z prawem autorskim. Wiecie, jakie to jest trudne, ale wierzę, że zakończy się to bardzo dobrym, nowym prawem" - podkreśliła.

Głos zabrała też ministra kultury Hanna Wróblewska, która podkreśliła, że aby sprostać wyzwaniom konieczna jest współpraca artystów, wydawców, przedstawicieli branży technologicznej i organizacji pozarządowych. "Każda z tych grup wnosi trochę inne, cenne perspektywy do dyskusji. Spotkanie tych różnych punktów widzenia to klucz do wypracowania rozwiązań, które pozwolą na zrównoważony rozwój rynku oraz - co jest dla nas bardzo ważne - ochronę praw twórców" - zaznaczyła.

Temat sztucznej inteligencji - przypomniała - "w ostatnich latach zyskał na znaczeniu". "Z impetem wkroczyła do świata kultury. Stała się często narzędziem pracy twórców. Modele AI uczą się na bazie istniejących już dzieł, często wykorzystując je jako materiał do dalszej pracy. To bezprecedensowe zjawisko otwiera przed nami zupełnie nowe możliwości, ale jednocześnie zmusza nas do przemyślenia na nowo pewnych granic i zasad etycznego oraz legalnego korzystania z dorobku kulturowego" - dodała.

"Dziś musimy zadać sobie pytanie: jak zachować równowagę między postępem technologicznym a ochroną twórczości? Jak zdefiniować na nowo granicę prawa autorskiego, by z jednej strony umożliwić rozwój nowych technologii, a z drugiej chronić prawa twórców?" - pytała Wróblewska.

Monika Chmielewska ze Stowarzyszenia Filmowców Polskich - Związku Autorów i Producentów Audiowizualnych zauważyła, że kluczowa jest rola organizacji zbiorowego zarządzania. "Sami twórcy wobec sztucznej inteligencji nie są w stanie egzekwować swoich praw" - powiedziała. "Należy uregulować zasady udzielania zgody przez twórców z uwagi na masową skalę wykorzystania utworów i ze względu na komercyjne ich wykorzystanie" - mówiła.

Reprezentujący Stowarzyszenie Autorów ZAiKS mec. Maciej Janik wskazał, że od uchwalenia dyrektywy nadal nie ma technicznego standardu, jak ją realizować, w którym byłaby zgoda zarówno ze strony uprawnionych, jak i firm technologicznych oraz dostawców modeli AI. Podkreślił, że niezbędne jest wprowadzenie "zunifikowanej wykładni i zunifikowanego standardu".

Dr Damian Flisak, ekspert w zakresie regulacji prawa własności intelektualnej i prawa nowych technologii, występujący w imieniu Izby Wydawców Prasy, ocenił natomiast, że "do konkretnych rozwiązań należy stworzenie globalnej, horyzontalnej regulacji generatywnej sztucznej inteligencji". "Potrzebna jest nam kompleksowa regulacja generatywnej sztucznej inteligencji, w której wyrażona będzie zasada wynagradzania za dostarczenie substratu treningowego tych wszystkich utworów, które służą jako pożywka treningowa dla algorytmów sztucznej inteligencji, gdzie zostanie wprowadzony rozbudowany system domniemań" – podkreślił.

W imieniu osób piszących zabrał głos mecenas stowarzyszenia Unia Literacka, pisarz i tłumacz Piotr Siemion. Ocenił, że artyści są w tym "ekosystemie najsłabszym ogniwem łańcucha pokarmowego". "Ponieważ to z naszej twórczości, z naszych utworów korzystają wszyscy. W tym momencie dochodzi jeszcze AI - nie anonimowa, to są koncerny i organizacje międzynarodowe. To jest prawdziwy kapitał, prawdziwe pieniądze, prawdziwy lobbing" - wskazał. "Chcemy partycypować w nowym świecie, chcemy także w uczciwy sposób i na uczciwych zasadach zarabiać na tym, co robimy (...) Chcemy jednak być bezpieczni, chcemy, aby nie dzielono się naszymi dziełami, naszymi utworami w sposób niesprawiedliwy" - zaznaczył.

Prezeska Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, poetka i literaturoznawczyni prof. Anna Nasiłowska powiedziała PAP, że twórcy dobrze wiedzą, czego nie chcą, ale nie znają skali wykorzystywania dzieł literackich przez programy generatywne. "Bardzo nas to niepokoi, chociaż oczywiście jesteśmy otwarci na wszelkie eksperymenty" - dodała. "Już teraz z uprawiania twórczości literackiej trudno żyć. Może dojść do takiej sytuacji, że wszyscy będziemy pracować za darmo. Tego byśmy nie chcieli, bo okaże się, że warunkiem uprawiania twórczości literackiej są zasoby własne, których większość pisarzy nie ma" – podkreśliła.

Zdaniem Grzegorza Łoszewskiego, prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich musimy "spojrzeć w przyszłość i zrobić wszystko, żeby nowe prawo było skuteczne, by nie było wyłącznie prawem iluzorycznym. Chcemy, aby organizacje zbiorowego zarządzania miały dostęp do informacji od nadawców, którzy emitują nasze filmy". Podkreślił, że Komisja Praw Autorskich działająca w ramach MKiDN powinna posiadać nowe uprawnienia do mediacji twórców z nadawcami. Ocenił też, że arbitraż może być istotnym wsparciem w sytuacjach kryzysowych, które zdarzają się w kwestiach praw autorskich za odtwarzanie utworów przez duże platformy.

Pisarz Zygmunt Miłoszewski reprezentujący stowarzyszenie Unia Literacka dziękował przedstawicielom MKiDN i parlamentarzystom za stanięcie po stronie artystów "w pewnej wojnie, która się toczy". "To wojna pomiędzy artystkami i artystami tworzącymi oryginalne treści, tworzącymi kulturę narodową i tkankę kulturalną a wielkimi technologicznymi korporacjami, które to wykorzystują. To nie jest tak, że my się boimy sztucznej inteligencji i uważamy, że sztuczna inteligencja jest zła. Tak samo jak nie uważamy, że zły jest młotek. Uważamy, że złe są osoby i firmy, które te narzędzia źle wykorzystują" - wyjaśnił.

Mówiąc o branży literackiej powiedział: "Jest to branża, która do tej pory dostawała od państwa jedno rozwiązanie systemowe i tym rozwiązaniem była satysfakcja. Satysfakcja za to, że efekty naszej pracy i naszych przyjaciół wydawców są za darmo dostępne w dniu premiery w bibliotekach w całej Polsce. Teraz dzięki tej nowelizacji po raz pierwszy dostaliśmy rozwiązanie. Jest to dość kontrowersyjny artykuł 21 ze znaczkiem +z+, który gwarantuje twórcom literatury tantiemy z internetu, z udostępniania ich twórczości". "Tak, jak dziękuję za odwagę w nowelizacji, tak samo proszę o odwagę w implementacji tych rozwiązań, aby te przepisy nie były martwe" - dodał Miłoszewski.

W ocenie Wojciecha Szymczaka z Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej jedna z poselskich poprawek przyjęta do nowelizacji ustawy o prawie autorskim wprowadza podwójne naliczanie opłat za reemitowanie treści i jest niezgodna z prawem UE. "Najwięcej naszych uwag i zastrzeżeń kierowaliśmy pod adresem wprowadzenia do artykułu 70 ustęp 2 ze znaczkiem 1 punktu 6, wprowadzającego dodatkowe tantiemy za reemitowanie płacone na rzecz niektórych organizacji zbiorowego zarządzania. Zostało to wprowadzone poprawką poselską" - powiedział.

Jak mówił, "jesteśmy obecnie na 10 dni przed wejściem w życie przepisu, który nie został nigdy skontrolowany pod kątem jego zgodności z prawem Unii Europejskiej, dlatego dzisiaj, jako Polska Izba Komunikacji Elektronicznej, zainicjujemy taką kontrolę". "Złożyliśmy skargę do Komisji Europejskiej, aby zbadać zgodność tego przepisu z prawem Unii Europejskiej, z dyrektywami 2019/789 i 2019/790" - przekazał.

Po zakończeniu obrad 8. Forum Prawa Autorskiego wiceszef MKiDN Andrzej Wyrobiec powiedział PAP, że resort ogłaszając tę inicjatywę chciał powrócić do standardowej formuły stanowienia dobrego prawa i wprowadzania zmian.

"Tylko wtedy prawo jest dobrze stanowione, kiedy jest najpierw dobrze przedyskutowane. I to nie wewnątrz ministerstwa, z prawnikami, tylko ze wszystkimi stronami zainteresowanymi, czyli tak jak w przypadku prawa autorskiego - z wszystkimi, którzy są zobowiązani i uprawnieni" – wyjaśnił. Zwrócił też uwagę na rolę biznesu, który "bierze także aktywny udział w produkcjach i wydaje pieniądze na kulturę". Podkreślił, że podczas dyskusji "potwierdziło się to, co wiedzieliśmy wszyscy, tylko musieliśmy powiedzieć to sobie w oczy". "To było dobrych kilka godzin poważnej debaty, bez owijania w bawełnę" – mówił.

Poinformował też, że kolejna edycja Forum Prawa Autorskiego odbędzie się w listopadzie. "Dzisiaj wyraźnie został określony temat, choć nie chcieliśmy go wcześniej narzucać. Jest to jednak sprawa ważka, czyli rola organizacji zbiorowego zarządzania w zarządzaniu pieniędzmi, które pochodzą od zobowiązanych do płacenia tantiem" – wyjaśnił. Wskazał, że podczas listopadowego Forum zostaną poruszone relacje między ozz a artystami, a także temat ozz i ich zobowiązań.

Podczas Forum zapowiedziano, że w Toruniu Polska Izba Wydawców Komunikacji Elektronicznej zorganizuje dyskusję poświęconą m.in. przepisowi dotyczącemu reemisji utworów i tantiem z tego tytułu. "Na pewno weźmiemy udział w tym spotkaniu, aby sprawę reemisji omówić jeszcze raz" – zaznaczył Wyrobiec. Poinformował też, że na postawie dokumentów, które spłyną do MKiDN ze stron uczestniczących w Forum, zostanie przygotowana generalna opinia. "Będzie to także podstawa do przygotowania kolejnej nowelizacji ustawy o prawe autorskim i prawach pokrewnych" – dodał.