Tak jak można było przewidzieć, teatralny rok 2024 w nowej rzeczywistości politycznej przebiegł w Polsce już w spokojniejszej aurze logistyczno-emocjonalnej. To swoisty „krajobraz po bitwie”, w którym wreszcie można było odpocząć od prób cenzurowania spektakli oraz usuwania „niepokornych” twórców. Stąd ilustracją tegorocznego Subiektywnego Alfabetu Teatralnego jest reflektor teatralny rzucający światło na pozytywne zmiany. Co prawda zdarzały się jeszcze lokalne konflikty na zasceniach, ale na samych scenach wreszcie nikt nie musiał tłumaczyć się ze swych twórczych działań.
W roku 2024 twórcy teatralni zaczęli coraz częściej korzystać ze Sztucznej Inteligencji i wprowadzać na sceny zachowania roboto-podobne oraz algorytmiczne modele.
Ten rok to także prawdziwy powrót największej sceny świata – Teatru Telewizji TVP, w którym miliony telewidzów mogły obejrzeć rejestracje (także podczas transmisji na żywo) najważniejszych spektakli ubiegłych sezonów.
Tymczasem 2024 ciągle nie przyniósł twórcom wypracowania ustawy o zabezpieczeniu społecznym artystów zawodowych … prace legislacyjne trwają.
A tak subiektywnie i w kolejności alfabetycznej wyglądał teatralny rok 2024:
A jak AKTORKA
Arcymistrzowskie:
- Jagoda Jasnowska, Karolina Corday w Męczeństwie i śmierci Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie. Potrafi zagrać ciałem jak sztywną lalką, a jej trzecie, ostateczne podejście ze sztyletem do wanny z Maratem to majstersztyk aktorsko-reżyserski w budowaniu napięcia, jakim wywołuje ciarki na plecach;
- Żaneta Małkowska, Eugenia Pol w Ostatnim śnie Eugenii/Eugenias letzter Traum, reż. Dorota Abbe, Fundacja Gra/Nice w Łodzi. Misternie mrozi krew w żyłach, z jednej strony przeraża jako obozowa wachmanka, z drugiej wywołuje współczucie, przy czym jej postać od początku do końca wydaje się być nierzeczywistą;
- Karolina Kowalska, Zofia Paluchowa z. d. Franczak w Pięknej Zoście, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku. Wielopoziomowa, niezwykle emocjonalna i przejmująca w swej roli, jednocześnie tak niecnie prawdziwa w wiejskim dramacie rodzinnym;
- Julia Witulska, Erno Nemeczek w Chłopcach z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy. Nadzwyczajnie delikatna i prawdziwa w chłopięcym kostiumie pokazuje wewnętrzną siłę swego bohatera do ostatniej, przejmująco przełamanej sceny śmierci;
- Małgorzata Zawadzka, Mary Tyrone w Pewnego długiego dnia, reż. Luk Perceval, Narodowy Teatr Stary w Krakowie. Z każdą zmianą sukni zapada się w nałogu swej bohaterki, nieobecna i głęboko uwikłana w psychologicznej finezji swej roli.
Wyróżnione:
- Małgorzata Abramowicz, Alice, kucharka w Paszkocim Dworze, w Tajemniczym ogrodzie, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Karolina Adamczyk, Krystyna, Śląska, Kuba, Narratorka w Melodramacie, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie;
- Iga Bancewicz, Wiki w Wikingach z Północnej Ulicy, reż. Punch Mama // Wiewiórka Ela w Szelmostwach Lisa Witalisa, reż. Antonina Brühl, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Justyna Bartoszewicz, Tytania w Śnie nocy letniej, reż. Miłka Dziasek // Oskarżycielka, Kaśka „Lilka” Żołdaniowa z d. Ziółko w Pięknej Zośce, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku;
- Magda Biegańska, Salomea Gruszczyńska w Śnie srebrnym Salomei, reż. Piotr Cieplak, Teatr im. H. Modrzejewskiej w Legnicy (w Teatrze Telewizji TVP);
- Dominika Biernat w The Employees, reż. Łukasz Twarkowski, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
- Malwina Brych, Helena w Wszystko dobre, co się dobrze kończy, reż. Szymon Kaczmarek, Teatr im. W. Bogusławskiego w Kaliszu;
- Katarzyna Chmara, Feri Acz w Chłopcach z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Anna Chudek-Niczewska, Łabędź / Kura / Papuga w Karnawale zwierząt, reż. Adrian Wilk, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Ada Dec, Mary Lennox w Tajemniczym ogrodzie, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Ramona Drăgulescu, Gertruda w Hamlecie, reż. Declan Donnelan, Teatrul National Craiova (Rumunia);
- Monika Dryl, Maria Paczkowska w Dowodzie na istnienie drugiego, reż. Maciej Wojtyszko, Teatr Narodowy w Warszawie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Ewa Galusińska oraz Zuza Motorniuk, Wernyhora w Śnie srebrnym Salomei, reż. Piotr Cieplak, Teatr im. H. Modrzejewskiej w Legnicy (w Teatrze Telewizji TVP);
- Małgorzata Hachlowska, Simona Evrard w Męczeństwie i śmierci Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie;
- Anna Ilczuk, Krystyna, Kuba, Landlorka w Melodramacie, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie;
- Krystyna Janda, Matka w Porozmawiajmy o życiu i śmierci, reż. Krystyna Janda, (w Teatrze Telewizji TVP);
- Adrianna Janowska-Moniuszko, Pielęgniarka w Spartakusie. Miłości w czasach zarazy, reż. Jakub Skrzywanek, Teatr Współczesny w Szczecinie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Anna Januszewska, Wiktor w Spartakusie. Miłości w czasach zarazy, reż. Jakub Skrzywanek, Teatr Współczesny w Szczecinie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Maria Kania, Elżbieta w Wierze, Nadziei, Miłości, reż. Agnieszka Glińska (w Teatrze Telewizji TVP);
- Maria Kierzkowska, Matka Rose w Titanicu, reż. Michał Siegoczyński, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Katarzyna Kłaczek, Gereb w Chłopcach z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Mariana Kučíková, Ronja w Ronja, córka zbójnika, reż. Konrad Dworakowski, Divadlo Radost z Brna (Czechy);
- Doris Šarić Kukuljica, Tomassa /Toby w spektaklu 12. noc albo co chcecie, reż. Grzegorz Jarzyna, Teatr Młodych w Zagrzebiu (Chorwacja);
- Monika Kwiatkowska, Harfiarka w Wyzwoleniu, reż. Piotr Tomaszuk, Teatr Wierszalin w Supraślu;
- Masza Lesiak-Batko w Ostatnim śnie Eugenii/Eugenias letzter Traum, reż. Dorota Abbe, Fundacja Gra/Nice w Łodzi;
- Krystyna Maksymowicz, Córka w Spartakusie. Miłości w czasach zarazy, reż. Jakub Skrzywanek, Teatr Współczesny w Szczecinie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Mia Melcher, Violx, Osoba Niebinarna w spektaklu 12. noc albo co chcecie, reż. Grzegorz Jarzyna, Teatr Młodych w Zagrzebiu (Chorwacja);
- Dominika Miękus, Gąska w Szelmostwach Lisa Witalisa, reż. Antonina Brühl // Żółw w Karnawale zwierząt, reż. Adrian Wilk, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Dagmara Mrowiec-Matuszak, Nina Szubur w spektaklu ahat ilī. Siostra bogów, reż. Anna Augustynowicz, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Marzena Nieczuja-Urbańska, Aniela Szczupak z d. Franczak w Pięknej Zośce, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku;
- Raluca Păun, Poloniusz w Hamlecie, reż. Declan Donnelan, Teatrul National Craiova (Rumunia);
- Maja Pankiewicz w The Employees, reż. Łukasz Twarkowski, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
- Matylda Podfilipska, Ermengarda, kucharka w Paszkocim Dworze, w Tajemniczym Ogrodzie, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Dorota Pomykała, Irena Prantl w Wierze, Nadziei, Miłości, reż. Agnieszka Glińska, w Teatrze Telewizji TVP;
- Jaśmina Polak, Dziennikarka w Powrocie do Reims, reż. Katarzyna Kalwat, Teatr Nowy w Warszawie / Teatr Łaźnia Nowa (LIVE w Teatrze Telewizji TVP);
- Helena Radzikowska, Helena Rubinstein w Madagaskarze, horrorze metafizycznym inspirowanym losami wybitnych Polaków żydowskiego pochodzenia, reż. Gosia Dębska, Teatr Papahema / Teatr Żydowski w Warszawie;
- Anđela Ramljak, Orsina / Orsino w spektaklu 12. noc albo co chcecie, reż. Grzegorz Jarzyna, Teatr Młodych w Zagrzebiu (Chorwacja);
- Michalina Rodak w Hamlecie, reż. Cezary Tomaszewski, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Sonia Roszczuk w The Employees, reż. Łukasz Twarkowski, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
- Małgorzata Roszko, Marta w Cudzoziemce, reż. Katarzyna Minkowska, Teatr Polski w Poznaniu;
- Grażyna Rutkowska-Kusa, Ćma Barowa i inne role w Kociej Szajce i fałszerzach pierników, reż. Zbigniew Lisowski, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Joanna Rozkosz, Lisica (Ruda) w Tajemniczym ogrodzie, reż. Sławomir Narloch / Molly w Titanicu, reż. Michał Siegoczyński, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Julia Sobiesiak-Borucka, Rose, Winslet w Titanicu, reż. Michał Siegoczyński, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Joanna Szczepkowska w ADHD i innych cudownych zjawiskach. Wykładzie nieprzewidywalnym, reż. Joanna Szczepkowska, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, (w Teatrze Telewizji TVP);
- Alona Szostak, Róża w Cudzoziemce, reż. Katarzyna Minkowska, Teatr Polski w Poznaniu;
- Małgorzata Trofimiuk w Hamlecie, reż. Cezary Tomaszewski, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Agnieszka Wawrzkiewicz, Sara, kucharka w Paszkocim Dworze, w Tajemniczym Ogrodzie, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Małgorzata Witkowska w Hamlecie, reż. Cezary Tomaszewski // Pramatka w spektaklu ahat ilī. Siostra bogów, reż. Anna Augustynowicz, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Beata Zygarlicka, Gwiazda w Spartakusie. Miłości w czasach zarazy, reż. Jakub Skrzywanek, Teatr Współczesny w Szczecinie (w Teatrze Telewizji TVP);
A jak AKTOR
Absolutnie najlepsi:
- Łukasz Batko w Ostatnim śnie Eugenii/Eugenias letzter Traum, reż. Dorota Abbe, Fundacja Gra/Nice w Łodzi. Wspina się nie tylko na gruszę, którą po prostu jest, ale i mistrzowskie wyżyny aktorstwa, szczególnie w roli nauczyciela języka niemieckiego, w której ni mniej, ni więcej nawiązuje do gry Joeala Grey’a z filmu Kabaret Boba Fosse;
- Piotr Biedroń, Maciej Paluch w Pięknej Zoście, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże Gdańsk. Mrok swego bohatera odsłania stopniowo, najpierw czaruje prostolinijną osobowością, by z kolejnym aktem stać się potworem, bo wojna dla niego nigdy się nie skończyła;
- Roman Gancarczyk, James Tyrone w Pewnego długiego dnia, reż. Luk Perceval, Narodowy Teatr Stary w Krakowie. Przejmująco i w poetyce scenicznej nieobecności wnika w poczucie winy za uzależnienie żony, które zagłusza w ciągu alkoholowym, ale do końca mu współczujemy;
- Rafał Hajdukiewicz, Ambaras w Perfekty i Ambaras, reż. Jakub Krofta, Teatr Lalek Pleciuga w Szczecinie. Nadpobudliwy, z zaburzeniami koncentracji swego bohatera oraz impulsywnością jest przykładem genialnego przedstawiciela teatralnego przypadku ADHD, na scenie nie zatrzymuje się ani na chwilę;
- Lech Walicki, Marat w Męczeństwie i śmierci Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie. Czartowski z naręczem odciętych głów, ale i smutnie udręczony skutkami rewolucji, wewnętrznymi rozterkami i troską o lud, cierpi aż do bólu razem ze swoim lalkowym odbiciem w szklanej wannie. „Maracie, co się stało z naszą rewolucją?”;
Wyróżnieni:
- Nikodem Bogdański, Janosz Boka w Chłopcach z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Arkadiusz Buszko, NN w Spartakusie. Miłości w czasach zarazy, reż. Jakub Skrzywanek, Teatr Współczesny w Szczecinie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Dariusz Chojnacki, Łysy w Weltmajstrach, reż. Robert Talarczyk, Teatr Korez w Katowicach;
- Dado Ćosić, Olivio / Olivija w spektaklu 12. noc albo co chcecie, reż. Grzegorz Jarzyna, Teatr Młodych w Zagrzebiu (Chorwacja);
- Bartosz Cwaliński (gościnnie), Betram w Wszystko dobre, co się dobrze kończy, reż. Szymon Kaczmarek, Teatr im. W. Bogusławskiego w Kaliszu;
- Leszek Andrzej Czerwiński, Rychter w Chłopcach z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak // Strach na wróble w Strach się bać, reż. Punch Mama, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Michał Darewski, Colin Craven w Tajemniczym ogrodzie, reż. Sławomir Narloch // Woland w Mistrzu i Małgorzacie, reż. Łukasz Czuj, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Daniel Dobosz w The Employees, reż. Łukasz Twarkowski, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
- Jan Englert, Witold Gombrowicz w Dowodzie na istnienie drugiego, reż. Maciej Wojtyszko, Teatr Narodowy w Warszawie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Roman Gancarczyk, Preparator w Wierze, Nadziei, Miłości, reż. Agnieszka Glińska, w Teatr Telewizji TVP;
- Rafał Gąsowski, Konrad w Wyzwoleniu, reż. Piotr Tomaszuk, Teatr Wierszalin w Supraślu;
- Krzysztof Grzęda, Morfeusz w Kociej Szajce i fałszerzach pierników, reż. Zbigniew Lisowski, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Marian Jaskulski w Hamlecie, reż. Cezary Tomaszewski, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Andrzej Kłak, Holoubek, Krystyna, Kuba, Teściowa, Janek w Melodramacie, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie;
- Maciej Konopiński, Kasper Szczupak w Pięknej Zośce, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku;
- Andrzej Korkuz, Troll Knut w Wikingach z Północnej Ulicy, reż. Punch Mama, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Paweł Kowalski, Michaił Berlioz w Mistrzu i Małgorzacie, reż. Łukasz Czuj, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Miloslav König, Michel Houellebecq w Wrogach publicznych, reż. Jan Mikulášek, Divadlo Na zábradli (Praga, Czechy);
- Zbigniew Kozłowski, Pan de Sade w Męczeństwie i śmierci Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie;
- Paweł Krucz, Zbigniew Herbert w Deprawatorze, reż. Maciej Wojtyszko, Teatr Polski w Warszawie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Mateusz Krzyk, Semenka w Śnie srebrnym Salomei, reż. Piotr Cieplak, Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy (w Teatrze Telewizji TVP);
- Mikołaj Kubacki, Edmund Tyrone w Pewnego długiego dnia, reż. Luk Perceval, Narodowy Teatr Stary w Krakowie;
- Gabriel Kulíšek, Birk w Ronja, córka zbójnika, reż. Konrad Dworakowski, Divadlo Radost z Brna (Czechy);
- Paweł Kuźma, Wywoływacz w Męczeństwie i śmierci Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie;
- Maciej Litkowski, Doktor w Spartakusie. Miłości w czasach zarazy, reż. Jakub Skrzywanek, Teatr Współczesny w Szczecinie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Jakub Łopatka, Parollles w Wszystko dobre, co się dobrze kończy, reż. Szymon Kaczmarek, Teatr im. W. Bogusławskiego w Kaliszu;
- Wojciech Malajkat, Czesław Miłosz w Deprawatorze, reż. Maciej Wojtyszko, Teatr Polski w Warszawie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Piotr Mokrzycki w Ostatnim śnie Eugenii/Eugenias letzter Traum, reż. Dorota Abbe, Fundacja Gra/Nice w Łodzi;
- Paweł Mróz, Polpoch w Męczeństwie i śmierci Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie;
- Mirosław Nienert, Gruby w Weltmajstrach, reż. Robert Talarczyk, Teatr Korez w Katowicach;
- Karol Franek Nowiński w Hamlecie, reż. Cezary Tomaszewski, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Michał Pawlik, Policjant Alfred Klostermeyer w Wierze, Nadziei, Miłości, reż. Agnieszka Glińska, Teatr Telewizji TVP;
- Jacek Poniedziałek, Didier Eribon w Powrocie do Reims, reż. Katarzyna Kalwat, Teatr Nowy w Warszawie / Teatr Łaźnia Nowa (LIVE w Teatrze Telewizji TVP);
- Maciej Raniszewski, Iwan Bezdomny w Mistrzu i Małgorzacie, reż. Łukasz Czuj, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Andrzej Seweryn, Witold Gombrowicz w Deprawatorze, reż. Maciej Wojtyszko, Teatr Polski w Warszawie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Michał Sikorski, Władzio w Cudzoziemce, reż. Katarzyna Minkowska, Teatr Polski w Poznaniu;
- Maciej Sikorski, Perfekty w Perfekty i Ambaras, reż. Jakub Krofta, Teatr Lalek Pleciuga w Szczecinie;
- Przemysław Stippa, Sławomir Mrożek w Dowodzie na istnienie drugiego, reż. Maciej Wojtyszko, Teatr Narodowy w Warszawie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Paweł Smagała w The Employees, reż. Łukasz Twarkowski, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
- Michał Surówka w Hamlecie, reż. Cezary Tomaszewski, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Jerzy Stuhr, Ojciec w Porozmawiajmy o życiu i śmierci, reż. Krystyna Janda, w Teatrze Telewizji TVP;
- Jakub Szlachetka, rola tytułowa w Niezwykłej historii Sebastiana Van Pirka, reż. Marek Zákostelecký, Teatr Lalek Guliwer w Warszawie;
- Borys Szyc, Paweł w Porozmawiajmy o życiu i śmierci, reż. Krystyna Janda, w Teatrze Telewizji TVP;
- Dainius Svobonas, Dorian w Dorianie, reż. Robert Wilson, Nacionalinis Kauno Dramos Teatras (Kowno, Litwa) i D‘haus (Düsseldorf, Niemcy);
- Witold Szulc, Profesor Rac (i inne role) w Chłopcach z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Mikołaj Śliwa, Dick w Tajemniczym ogrodzie, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Julian Świeżewski, Jahoda, Krystyna, Dr Kac, Dziadek, Kuba, Przyjaciel w Melodramacie, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie;
- Igor Tajchman, Korowiow w Mistrzu i Małgorzacie, reż. Łukasz Czuj, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Mateusz Trzmiel, Julian Tuwim w Madagaskarze, horrorze metafizycznym inspirowanym losami wybitnych Polaków żydowskiego pochodzenia, reż. Gosia Dębska, Teatr Papahema / Teatr Żydowski w Warszawie;
- Vlad Udrescu, Hamlet w Hamlecie, reż. Declan Donnelan, Teatrul National Craiova (Rumunia);
- Václav Vašák, Bernard-Henri Lévy w Wrogach publicznych, reż. Jan Mikulášek, Divadlo Na zábradli (Praga, Czechy);
- Rob Wasiewicz w The Employees, reż. Łukasz Twarkowski, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
- Adrian Wiśniewski, Weiss w Chłopcach z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Mariusz Wójtowicz, Rekin IKEA w Wikingach z Północnej Ulicy, reż. Punch Mama, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Mantas Zemleckas, Dorian w Dorianie, reż. Robert Wilson, Nacionalinis Kauno Dramos Teatras (Kowno, Litwa) i D‘haus (Düsseldorf, Niemcy);
- Yacine Zmit, Dziennikarz w Powrocie do Reims, reż. Katarzyna Kalwat, Teatr Nowy w Warszawie / Teatr Łaźnia Nowa (LIVE w Teatrze Telewizji TVP);
A jak AUTORKA / AUTOR
- Justyna Bilik, Marcin Wierzchowski, Piękna Zośka, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku;
- Anna Chudek-Niczewska, Matka Putina, monodram Anny Januszewskiej, Teatr Współczesny w Szczecinie;
- Magdalena Drab, Madagaskar, horror metafizyczny inspirowany losami wybitnych Polaków żydowskiego pochodzenia, reż. Gosia Dębska, Teatr Papahema / Teatr Żydowski w Warszawie;
- Kuba Kapral, Ostatni sen Eugenii/Eugenias letzter Traum, reż. Dorota Abbe, Fundacja Gra/Nice w Łodzi;
- Marcin Napiórkowski, libretto do musicalu 1989, reż. Katarzyna Szyngiera, Teatr im. Juliusza Słowackiego / Gdański Teatr Szekspirowski;
- Anna Smolar, Melodramat, Teatr Powszechny w Warszawie;
- Olga Tokarczuk, ahat ilī. Siostra bogów, reż. Anna Augustynowicz, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Szczepan Twardoch, Byk, reż. Robert Talarczyk i Szczepan Twardoch, Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach / Teatr Studio w Warszawie;
- Maciej Wojtyszko, Deprawator, reż. Maciej Wojtyszko, Teatr Polski w Warszawie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Maria Wojtyszko, Perfekty i Ambaras, reż. Jakub Krofta, Teatr Lalek Pleciuga w Szczecinie;
A jak ANIMACJA
- Dominique Cattani, Yejin Choi, Sebastian Moya, Marina Simonova, Kyra Vandenenden w DRACULA – Lucy’s Dream, reż. Yngvild Aspeli, Grupa Plexus Polaire, Francja;
- Puppentheater Zwickau (Niemcy), 360° Virtual Puppetry: The Erlking (Król Olch),reż. Monika Gerboc;
- Grupa Wolność, Syn, reż. Karol Smaczny, Mateusz Smaczny, Marcin Tomkiel, Białostocki Teatr Lalek;
B jak BUDOWA
- rozpoczęto budowę nowej siedziby Teatru Muzycznego w Poznaniu. Podczas sesji budżetowej Rada Miasta Poznania zatwierdziła przekazanie teatrowi działki oraz zabezpieczyła budżet na budowę, która ma być zakończona w 2027 roku. Największy w kraju obiekt tego typu z widownią blisko na 1200 osób i nowoczesną sceną stanie w samym sercu miasta u zbiegu ul. Święty Marcin i Skośnej;
- w tym roku nie ruszyła jeszcze z przyczyn finansowych nowa siedziba teatru TR Warszawa, która ma powstać między Pałacem Kultury i Nauki a Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Monumentalny czarny gmach projektu Thomasa Phifera ma stanowić spójną kompozycję z białym gmachem MSN i będzie realizowany etapami. W pierwszej kolejności powstanie część podziemna pod placem Defilad;
- rozstrzygnięto wyniki konkursu, który wskazał, jak będzie wyglądać nowa siedziba Teatru Lalek Banialuka im. Jerzego Zitzmana z oddziałem Książnicy Beskidzkiej ze zbiorami dla dzieci i młodzieży tzw. „Zieloną Biblioteką” w Bielsku-Białej. W zorganizowanym przez SARP konkursie zwyciężyła propozycja autorstwa pracowni P2PA;
- po 69 latach istnienia i ponad półwieczu rezydowania przy ul. Dużej 9, Teatr Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach im. Stefana Karskiego rozpoczął sezon 2024/25 w nowej siedzibie przy ul. Zamkowej 1, usytuowanej w jednej z najbardziej malowniczych części miasta, w otoczeniu najcenniejszych zabytków architektonicznych Kielc;
- po kilku latach przebudowy i rozbudowy Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach oficjalnie otworzył swą siedzibę przy ulicy Sienkiewicza. Teatr w Kielcach po modernizacji i rozbudowie jest jednym z najnowocześniejszych w Europie budynków teatralnych. Przebudowa i rozbudowa obejmowała unowocześnienie budynku, dostosowanie go do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, wdrożenie nowej technologii sceny, uruchomienie sceny kameralnej otwartej na dziedziniec oraz odtworzenie historycznych elementów zabytkowych, jak posągi czterech muz na elewacji frontowej. Powiększenie powierzchni teatru pozwoliło także na wprowadzenie m.in. rozszerzenia sceny teatralnej i jej zaplecza technicznego, wprowadzenie zapadni, kieszeni scenicznej oraz obrotowej platformy;
- Teatr Powszechny w Łodzi rozpoczął strategiczną modernizację siedziby i Dużej Sceny. Projekt pod nazwą „Teatr Powszechny Europejskie Centrum Komedii i Edukacji Teatralnej” to jedna z najważniejszych inwestycji w rozwój kultury w Łodzi. To remont i przebudowa budynku teatru, który stanie się jedną z najnowocześniejszych scen w Europie;
- Przedłuża się przebudowa i rozbudowa głównego budynku Teatru Polskiego w Bydgoszczy. Poprzednia oraz nowa Dyrekcja poszukiwała w tym roku tymczasowej siedziby na czas trwania prac. Spektakle TPB w 2025 roku będą grane m.in. w Teatrze Kameralnym im. Wandy Rucińskiej oraz w Miejskim Centrum Kultury.
C jak CHOREOGRAFIA / RUCH SCENICZNY
- Aurélien Bory do invisibili (Niewidzialni), reż. Aurélien Bory, Compagnie 111 – Aurélien Bory (Tuluza, Francja) i Teatro Biondo (Palermo, Włochy);
- Arkadiusz Buszko do Strach się bać, reż. Punch Mama, Teatr Kameralny im. Wandy Rucińskiej w Bydgoszczy;
- Ewelina Ciszewska do Dziadka do orzechów, reż. Ewelina Ciszewska, Teatr Lalki Tęcza w Słupsku;
- Aneta Jankowska do Pięknej Zośki, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku;
- Agnieszka Konopka w Madagaskarze, horrorze metafizycznym inspirowanym losami wybitnych Polaków żydowskiego pochodzenia, reż. Gosia Dębska, Teatr Papahema / Teatr Żydowski w Warszawie;
- Karolina Kraczkowska do Melodramatu, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie;
- Mateusz Pietrzak do Chłopców z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Piotr Mateusz Wach do grzybobrania / ZIMY NUKLEARNEJ, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie;
- Małgorzata Wdowik do Niepokój przychodzi o zmierzchu, reż. Małgorzata Wdowik, Wrocławski Teatr Pantomimy;
- Adrian Wilk do Karnawału zwierząt, reż. Adrian Wilk, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Ulyana Zaruba do Męczeństwa i śmierci Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie;
F jak FESTIWAL
- XXXVIII Toruńskie Spotkania Teatrów Jednego Aktora, 17 – 19 maja;
- XXVIII Międzynarodowy Festiwal Teatralny KONTAKT, 31 maja – 7 czerwca;
- XXVIII Międzynarodowy Festiwal Szekspirowski, 25 lipca – 4 sierpnia;
- XXX Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek SPOTKANIA, 19 – 28 października;
- XXIII Festiwal Prapremier PROGRES/REGRES, 8 – 23 listopada;
I jak INNOWACJA
- Diana Strauszová do monodramu Petera Brajerčíka, Moral Insanity, Preszowski Teatr Narodowy. Szpula z magnetofonu poprzez systematyczne puszczanie nagrania i wyciąganie taśmy zaczyna tworzyć granicę pola kapusty na całej scenie. Kapitalny pomysł!;
- Kurtyna-fresk i „tańczące” krzesła w invisibili (Niewidzialni), reż. Aurélien Bory, Compagnie 111 – Aurélien Bory (Tuluza, Francja) i Teatro Biondo (Palermo, Włochy);
K jak KOSTIUMY
- Anna Adamek do Tajemniczego ogrodu, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Martyna Kander do Chłopców z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny im. Wandy Rucińskiej w Bydgoszczy;
- Sylwester Krupiński do Titanica, reż. Michał Siegoczyński, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Dariusz Panas do Wikingów z Północnej Ulicy, reż. Punch Mama, Teatr Baj Pomorski w Toruniu; do Strach się bać, reż. Punch Mama, Teatr Kameralny im. Wandy Rucińskiej w Bydgoszczy;
- Jacques Reynaud w Dorianie, reż. Robert Wilson, Nacionalinis Kauno Dramos Teatras (Kowno, Litwa) i D‘haus (Düsseldorf, Niemcy);
L jak LALKI
- Karol Smaczny, Marcin Tomkiel do spektaklu Syn, reż. Karol Smaczny, Mateusz Smaczny, Marcin Tomkiel, Grupa Wolność, Białostocki Teatr Lalek;
- Ewa Woźniak, Eva Farkašová, Rafał Budnik do spektaklu 360° Virtual Puppetry: The Erlking (Król Olch), reż. Monika Gerboc, Puppentheater Zwickau (Niemcy);
- Marika Wojciechowska do spektaklu Męczeństwo i śmierć Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie.
M jak MONODRAM
- Peter Brajerčík, Moral Insanity, reż. Júlia Rázusová, Preszowski Teatr Narodowy (Słowacja);
- Anna Januszewska, Matka Putina, reż. Anna Januszewska, Teatr Współczesny w Szczecinie;
- Wiesław Komasa, Różewiczogranie, reż. Wiesław Komasa, Teatr w Remizie, Hel;
- Mateusz Nowak, Od przodu i od tyłu, reż. Stanisław Miedziewski, Teatr Rondo w Słupsku;
- Robert Talarczyk, Byk, reż. Robert Talarczyk i Szczepan Twardoch, Teatr Studio w Warszawie / Teatr Korez w Katowicach.
M jak MULTIMEDIA
• Jakub Lech do The Employees, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
• Przemysław Żmiejko do Wikingów z Północnej Ulicy, reż. Punch Mama, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
M jak MUZYKA
- Wojciech Frycz do Cudzoziemki, reż. Katarzyna Minkowska, Teatr Polski w Poznaniu (Teatr Telewizji TVP);
- Łukasz Damrych do Dziadka do orzechów, reż. Ewelina Ciszewska, Teatr Lalki Tęcza w Słupsku;
- Jakub Gawlik do Tajemniczego ogrodu, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Jan Gembala do Kociej Szajki i fałszerzy pierników, reż. Zbigniew Lisowski, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Michał Górczyński (na żywo) do spektaklu Syn, reż. Karol Smaczny, Mateusz Smaczny, Marcin Tomkiel, Grupa Wolność z Białegostoku;
- Lubomir Grzelak do The Employees, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
- Adrian Jakuć-Łukaszewicz (na żywo) do Wyzwolenia, reż. Piotr Tomaszuk, Teatr Wierszalin w Supraślu;
- Piotr Klimek do Ronji, córki zbójnika, reż. Konrad Dworakowski, Divadlo Radost w Brnie (Czechy);
- Jan Marek Kamiński do spektaklu ahat ilī. Siostra bogów, reż. Anna Augustynowicz, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Robert Łuczak do spektaklu Samoa – łowczyni drzew, reż. Aneta Płuszka, Teatr Baj w Warszawie;
- Mariusz Obijalski do Chłopców z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Marcin Partyka + zespół muzyczny pod kierunkiem Igora Nowickiego w Mistrzu i Małgorzacie, reż. Łukasz Czuj, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Filip Sternal do Wikingów z Północnej Ulicy, reż. Punch Mama, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Agata Zemla do Niepokój przychodzi o zmierzchu, reż. Małgorzata Wdowik, Wrocławski Teatr Pantomimy;
N jak NAGRODY
- GRAND PRIX 28. Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego KONTAKT dla spektaklu The Employees, w reżyserii Łukasza Twarkowskiego, STUDIO teatrgaleria;
- Robert Talarczyk z nagrodą za spektakl Byk (Teatr Śląski w Katowicach / Teatr Studio w Warszawie) od Kapituły Akredytowanych Dziennikarzy 38. Toruńskich Spotkań Jednego Aktora w Teatrze Baj Pomorski w Toruniu;
- GRAND PRIX 30. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej dla spektaklu Dropie, autorstwa Natalki Suszczyńskiej w adaptacji Michała Kmiecika, w reżyserii Marcina Libera z Teatru im. Wilama Horzycy w Toruniu / Pierwsza nagroda i srebrny kameleon TIMEK na 2. Festiwalu Otwarcia w Teatrze Ludowym w Krakowie;
- Złoty Yorick 28. Międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego dla spektaklu Burza. Regulamin wyspy w reżyserii Katarzyny Minkowskiej, Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu;
- GRAND PRIX 30. Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Lalek SPOTKANIA w Teatrze Baj Pomorski w Toruniu dla spektaklu Ostatni sen Eugenii/Eugenias letzter Traum w reżyserii Doroty Abbe, Fundacja Gra/nice w Łodzi;
- Mikita Ilyinchyk, autor sztuki Say hi to Abdo, zwycięzcą 4. edycji AURORY. Nagrody Dramaturgicznej Miasta Bydgoszczy w Teatrze Polskim w Bydgoszczy;
- Laur Konrada oraz Nagroda Dziennikarzy 22. edycji Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Reżyserskiej INTERPRETACJE 2024 w Katowicach dla Wojtka Rodaka za spektakl Dzieje grzechu na podstawie powieści Stefana Żeromskiego, Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie w koprodukcji z Teatrem Małym w Tychach;
- GRAND PRIX ORAZ STATUETKA BOSKIEGO KOMEDIANTA na 17. edycji Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego BOSKA KOMEDIA dla spektaklu FOBIA według koncepcji Markusa Öhrna i Karola Radziszewskiego w reżyserii Markusa Öhrna, Nowy Teatr w Warszawie;
- Kamil Owczarek laureatem tegorocznej Nagrody im. Andrzeja Nardellego. Nagroda została przyznana za rolę Patricka w spektaklu Trik Patricka w reżyserii Katarzyny Hory, który miał premierę na scenie Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu i zrobił ogromne wrażenie na Kapitule Nagrody, tworzonej przez Sekcję Krytyków Teatralnych ZASP. Wręczenie Nagrody odbędzie się 3 lutego 2025 roku w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie.
N jak JĘZYK NIEMIECKI
- Łukasz Batko w Ostatnim śnie Eugenii/Eugenias letzter Traum, reż. Dorota Abbe, Fundacja Gra/Nice w Łodzi;
O jak ODESZLI (zbyt wcześnie)
- Krzysztof Banaszyk (54), aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i dubbingowy, także lektor;
- Anna Chabowska-Stasiak (48), aktorka, od 2008 roku związana z Lubuskim Teatrem w Zielonej Górze;
- Sławomir Krawczyński (59), reżyser teatralny, dramaturg, scenarzysta i autor filmów krótkometrażowych; współzałożyciel Stowarzyszenia Scena 96 i jego wieloletni prezes;
- Switłana Oleszko (49), założycielka i dyrektorka Teatru Arabeska w Charkowie (Ukraina), inicjatorka utworzenia Instytutu Teatralnego w Charkowie, od 2022 roku reżyserka Teatru Polskiego w Warszawie;
- Wiesław Orłowski (61), aktor Teatru Współczesnego w Szczecinie;
- René Pollesch (61), reżyser i dramaturg, ikona niemieckiego teatru politycznego, Od 2021 roku był dyrektorem legendarnego berlińskiego Teatru Volksbühne am Rosa-Luxemburg-Platz;
- Agata Tomasiewicz (33), recenzentka, laureatka wielu prestiżowych nagród, edytorka i redaktorka miesięcznika „Teatr”;
O jak ODKRYCIE (DEBIUT)
- Robert Balint, Nicolas w Synu, reż. Bobi Pricop, Teatrul Regina Maria w Oredei (Rumunia);
- Bartłomiej Bazyluk w Wyzwoleniu, reż. Piotr Tomaszuk, Teatr Wierszalin w Supraślu;
- Antonina Brühl, reżyseria Szelmostw Lisa Witalisa, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Oliwia Durczak, Meda w grzybobraniu / ZIMIE NUKLARNEJ, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie;
- Jakub Durniat, Lis w Szelmostwach Lisa Witalisa, reż. Antonina Brühl, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Filip Lasota w Hamlecie, reż. Cezary Tomaszewski, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Maksymilian Piotrowski, Wodzu w grzybobraniu / ZIMIE NUKLARNEJ, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie;
- Błażej Szymański, Ruin w grzybobraniu / ZIMIE NUKLARNEJ, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie;
- Piotr Mateusz Wach, reżyseria grzybobrania / ZIMY NUKLARNEJ, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie;
P jak PRZYGOTOWANIE WOKALNE
- Magdalena Czuba w Tajemniczym ogrodzie, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Marcin Wortmann i Paulina Zaborowska w Chłopcach z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
R jak REKORD
- Spektakl Ostatnie dni Eleny i Nicolae Ceaușescu Julii Holewińskiej w reżyserii Wojciecha Farugi w ciągu jednego tygodnia został zaprezentowany na trzech festiwalach! Najpierw w Warszawie podczas 44. Warszawskich Spotkań Teatralnych, w Oradei (Rumunia), podczas 9. edycji Festivalul Internațional de Teatru Oradea oraz na rodzimej scenie Teatru Polskiego w Bydgoszczy, w ramach 28. Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego KONTAKT;
- Po wielu próbach odwołania przez poprzednie rządy, Krzysztof Głuchowski pozostanie dyrektorem Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie na kolejne trzy sezony. Od 1 stycznia 2025 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego będzie przez 10 lat współprowadziło Teatr z Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego.
R jak REŻYSERIA
- Dorota Abbe, Ostatni sen Eugenii/Eugenias letzter Traum, Fundacja Gra/Nice w Łodzi;
- Anna Augustynowicz, ahat ilī. Siostra bogów, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Ewelina Ciszewska, Dziadek do orzechów, reż. Ewelina Ciszewska, Teatr Lalki Tęcza w Słupsku;
- Gosia Dębska, Madagaskar, horror metafizyczny inspirowany losami wybitnych Polaków żydowskiego pochodzenia, Teatr Papahema / Teatr Żydowski w Warszawie;
- Declan Donnellan, Hamlet, Teatrul National Craiova (Rumunia);
- Konrad Dworakowski, Męczeństwo i śmierć Marata, Teatr Groteska w Krakowie;
- Oliver Frljić, Przemiana, Lietuvos Nacionalinis Dramos Teatra w Wilnie (Litwa);
- Grzegorz Jarzyna, 12. noc albo co chcecie, Teatr Młodych w Zagrzebiu (Chorwacja);
- Szymon Kaczmarek, Wszystko dobre, co się dobrze kończy, Teatr im. W. Bogusławskiego w Kaliszu;
- Wojciech Kościelniak, Chłopcy z Placu Broni, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Jakub Krofta, Perfekty i Ambaras, Teatr Lalek Pleciuga w Szczecinie;
- Katarzyna Minkowska, Cudzoziemka, Teatr Polski w Poznaniu;
- Sławomir Narloch, Tajemniczy ogród, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Luk Perceval, Pewnego długiego dnia, Narodowy Teatr Stary w Krakowie;
- Bobi Pricop, Syn, Teatrul Regina Maria w Oredei (Rumunia);
- Punch Mama, Wikingowie z Północnej Ulicy, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Jakub Skrzywanek, Spartakus. Miłość w czasach zarazy, Teatr Współczesny w Szczecinie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Piotr Tomaszuk, Wyzwolenie, Teatr Wierszalin w Supraślu;
- Łukasz Twarkowski, The Employees, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
- Marcin Wierzchowski, Piękna Zośka, Teatr Wybrzeże w Gdańsku;
- Robert Wilson, Dorian, Nacionalinis Kauno Dramos Teatras (Kowno, Litwa) i D‘haus (Düsseldorf, Niemcy)
R jak REŻYSERIA ŚWIATŁA
- Robert Baliński w Dziadku do orzechów, reż. Ewelina Ciszewska, Teatr Lalki Tęcza w Słupsku;
- Karolina Gębska w Tajemniczym ogrodzie, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Wojciech Kapela (+wideoart) w spektaklu ahat ilī. Siostra bogów, reż. Anna Augustynowicz, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- Szymon Kluz do Pięknej Zośki, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku;
- Bartosz Nalazek w The Employees, STUDIO teatrgaleria w Warszawie;
- Arno Veyrat w invisibili (Niewidzialni), reż. Aurélien Bory, Compagnie 111 – Aurélien Bory (Tuluza, Francja) i Teatro Biondo (Palermo, Włochy)
- Robert Wilson i Marcello Rumaca w Dorianie, reż. Robert Wilson, Nacionalinis Kauno Dramos Teatras (Kowno, Litwa) i D‘haus (Düsseldorf, Niemcy);
S jak SCENOGRAFIA
- AAFGJAP do spektaklu 12. noc albo co chcecie, reż. Grzegorz Jarzyna, Teatr Młodych w Zagrzebiu (Chorwacja);
- Maria Balcerek do spektaklu Samoa – łowczyni drzew, reż. Aneta Płuszka, Teatr Baj w Warszawie;
- Justyna Elminowska do Titanica, reż. Michał Siegoczyński, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Martyna Kander do Tajemniczego ogrodu, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
- Oana Miciu do Syna, reż. Bobi Pricop, Syn, Teatrul Regina Maria w Oredei (Rumunia);
- Grupa Mixer do Ostatniego snu Eugenii/Eugenias letzter Traum, reż. Dorota Abbe, Fundacja Gra/Nice w Łodzi;
- Magda Mucha (+ kostiumy) do Pięknej Zośki, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku;
- Mariusz Napierała do Chłopców z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny w Bydgoszczy;
- Dariusz Panas do Wikingów z Północnej Ulicy, reż. Punch Mama, Teatr Baj Pomorski w Toruniu / do Strach się bać, reż. Punch Mama, Teatr Kameralny im. Wandy Rucińskiej w Bydgoszczy;
- Krzysztof Parda + IA do Kociej Szajki i fałszerzy pierników, reż. Zbigniew Lisowski, Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- Igor Pauška (+ wideo) do Przemiany, reż. Oliver Frljić, Lietuvos Nacionalinis Dramos Teatra (Litwa);
- Daniel Rycharski do spektaklu Spartakus. Miłość w czasach zarazy, reż. Jakub Skrzywanek, Teatr Współczesny w Szczecinie (w Teatrze Telewizji TVP);
- Robert Wilson do Doriana, reż. Robert Wilson, Nacionalinis Kauno Dramos Teatras (Kowno, Litwa) i D‘haus (Düsseldorf, Niemcy);
- Marika Wojciechowska (+ kostiumy) do Męczeństwa i śmierci Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie;
- Marek Zákostelecký do Niezwykłej historii Sebastiana Van Pirka, reż. własna, Teatr Lalek Guliwer w Warszawie;
S jak SPEKTAKL (najlepsza dziesiątka)
- 12. noc albo co chcecie, reż. Grzegorz Jarzyna, Teatr Młodych w Zagrzebiu (Chorwacja);
- Chłopcy z Placu Broni, reż. Wojciech Kościelniak, Teatr Kameralny im. Wandy Rucińskiej w Bydgoszczy;
- Cudzoziemka, reż. Katarzyna Minkowska, Teatr Polski w Poznaniu;
- Melodramat, reż. Anna Smolar, Teatr Powszechny w Warszawie;
- Męczeństwo i śmierć Marata, reż. Konrad Dworakowski, Teatr Groteska w Krakowie.
- Ostatni sen Eugenii/Eugenias letzter Traum, reż. Dorota Abbe, Fundacja Gra/Nice w Łodzi;
- Pewnego długiego dnia, reż. Luk Perceval, Narodowy Teatr Stary w Krakowie;
- Piękna Zośka, reż. Marcin Wierzchowski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku;
- Przemiana, reż. Oliver Frljić, Lietuvos Nacionalinis Dramos Teatra (Litwa);
- Tajemniczy ogród, reż. Sławomir Narloch, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu;
S jak SZTUCZNA INTELIGENCJA
W tym roku przez polskie media przetoczyła się ogromna burza po tym, gdy Off Radio Kraków zastąpiło algorytmami część osób prowadzących audycje. W teatrach IA zagościła również:
- w scenografii w Kociej Szajce i fałszerzach pierników (reż. Zbigniew Lisowski) / + plakacie i animacjach w Szelmostwach Lisa Witalisa (reż. Antonina Brühl) / w trailerze i warsztatach w Karnawale zwierząt (reż. Adrian Wilk), Teatr Baj Pomorski w Toruniu;
- w plakacie i scenografii do spektaklu Hamlet, reż. Cezary Tomaszewski, Teatr Polski w Bydgoszczy;
- w operze Solaris (reż. Waldemar Rażniak) w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie miejsce tradycyjnego wokalu operowego zajmuje śpiew generowany za pomocą algorytmu komputerowego wspomaganego Sztuczną Inteligencją i wzbudzany głosami aktorów;
- Sztuczna Inteligencja wyreżyserowała spektakl w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie Sen Maszyny, halucynacyjną grę Sztucznej Inteligencji z udziałem aktorów przygotowaną przez studio Noviki i kuratora Stacha Szabłowskiego pod szyldem „BMW Art Club. Przyszłość to sztuka”, można było oglądać przez całe wakacje.
V jak GOOGLE VR
- W 360° Virtual Puppetry: The Erlking (Król Olch), reż. Monika Gerboc, Puppentheater Zwickau (Niemcy);
W jak WYDARZENIE
- Transmisja musicalu 1989, reż. Katarzyna Szyngiera, prosto z Teatru im. Juliusza Słowackiego (koprodukcja: Gdański Teatr Szekspirowski) w Teatrze Telewizji TVP, realizacja TV: Józef Kowalewski. W momencie najwyższej oglądalności musical obejrzało 824 tys. widzów;
- Wizyta w Toruniu Czułpan Chamatowej, najważniejszej rosyjskiej aktorki jej pokolenia, do niedawna ulubienicy Putina, która opuściła ojczyznę po wybuchu pełnoskalowej agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Aktorka wystąpiła w spektaklu konkursowym 28. MFT KONTAKT w Krainie głuchych w reżyserii Alvisa Hermanisa, grając w języku łotewskim z zespołem Jaunais Rīgas teātris (Ryga, Łotwa);
- Robert Wilson, uważany na świecie za czołową postać teatralnej awangardy XX wieku, podczas 28. MFT KONTAKT w Toruniu mistrzowsko rozwinął fascynujący strumień obrazów, zabrał nas w niesamowitą podróż badającą złożone relacje między artystami i ich dziełami w Dorianie, zrealizowanym w Nacionalinis Kauno Dramos Teatras (Kowno, Litwa) i D‘haus (Düsseldorf, Niemcy).
Z jak ZABRZE
• Nowe władze Zabrza, z prezydent Agnieszką Rupniewską, powołując się na długi miasta i konieczność oszczędności, zmusiły Teatr Nowy do wielkich ograniczeń w działalności oraz zwolnień pracowników, w tym aktorów. Wiadomo już, że od nowego sezonu nie było żadnej premiery i odwołany został cieszący się wielką popularnością wśród publiczności oraz krytyków przegląd współczesnej dramaturgii Rzeczywistość Przedstawiona.
Z jak ZAGADKA
• Kto od 2025 roku pokieruje najważniejszymi warszawskimi scenami? W grę o tron(y) wchodzą: Michał Kotański, Jan Klata (Teatr Narodowy), Paweł Łysak, Maja Kleczewska, Karolina Kirsz (Teatr Powszechny), Michał Merczyński (Teatr Nowy).
Z jak ZDJĘCIE
- W X jubileuszowej edycji Konkursu Fotografii Teatralnej organizowanego przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie teatralnym zdjęciem sezonu została fotografia autorstwa Karoliny Jóźwiak pt. „Monika Strzępka w dniu odwołanej premiery Heks” w Teatrze Dramatycznym m.st Warszawy.
Z jak ZMIANY (kalendarzowo)
- Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski dnia 5 stycznia odwołał Monikę Strzępkę z funkcji dyrektorki Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy. Strzępkę zastąpił na stanowisku Mariusz Guglas, który pełnił obowiązki do czasu wyłonienia w konkursie nowego dyrektora teatru. Od 1 listopada dyrektorem Teatru został Wojciech Faruga.
- Michał Karapuda został dyrektorem Teatru Starego w Lublinie;
- Marcin Kowalski został ponownie dyrektorem Teatru Polskiego w Poznaniu i pokieruje placówką przez kolejne cztery sezony artystyczne wraz z Maciejem Nowakiem;
- Michał Kotański, dyrektor Teatru im. Żeromskiego w Kielcach z początkiem roku został także szefem Teatru Telewizji TVP. W połowie roku dyrektor teatru im. Stefana Żeromskiego podał się do dymisji. Decyzję argumentował brakiem współpracy z marszałek województwa świętokrzyskiego Renatą Janik (PIS). Po pięciu dniacch i konstruktywnych rozmowach w Urzędzie Marszałkowskim zdecydował, że jednak na razie pozostanie na stanowisku dyrektora w Kielcach. Po wakacjach Michał Kotański, , ogłosił że wraz z końcem sezonu artystycznego odejdzie ze stanowiska. Dyrektor oświadczył, że sam podjął decyzję o rozstaniu z teatrem po 10 latach. W najbliższych miesiącach ma zostać ogłoszony konkurs na stanowisko dyrektora kieleckiej sceny dramatycznej. Jego rozstrzygnięcie planowane jest w pierwszym kwartale przyszłego roku;
- Wieloletni dyrektor Teatru im. Heleny Modrzejewskiej, Jacek Głomb w maju zapowiedział, że trwający sezon artystyczny będzie jego ostatnim w roli, którą pełnił przez ostatnie 30 lat;
- Seb Majewski został dyrektorem naczelnym Teatru Dramatycznego im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu na okres pięciu sezonów artystycznych;
- Wojciech Malajkat od sezonu 2024/25 został dyrektorem Teatru Współczesnego w Warszawie. Jego zastępcą został Marcin Hycnar. Zastąpili ustępującego z końcem sierpnia Macieja Englerta – najdłużej urzędującego dyrektora teatru w Polsce. Dyrekcję objął w wieku 35 lat, w 1981 roku – po Erwinie Axerze, którego od 1979 roku był zastępcą;
- Izabela Cywińska (1935-2023) została od 16 marca patronką Teatru Nowego w Poznaniu. Dotychczasowemu patronowi, Tadeuszowi Łomnickiemu (1927-92), pozostawiono patronat Dużej Sceny;
- Teatrowi Kameralnemu w Bydgoszczy, w piątym roku działalności Rada Miasta Bydgoszczy nadała imię Wandy Rucińskiej (1919-2006), wieloletniej aktorki Teatru Polskiego w Bydgoszczy;
- Beata Dąbrowiecka została dyrektorką Teatru Nowego w Zabrzu. Od roku 2003 była związana z Teatrem Nowym jako sekretarz teatru – asystent dyrektora, a od 2009 roku kierownik literacki;
- Joanna Zdrada została dyrektorką Teatru Lalka w Warszawie. Jest reżyserką teatralną, dramaturżką, scenografką, producentką i kuratorką teatralną;
- Dorota Ignatiew (dotychczasowa dyrektorka Teatru Nowego im. Dejmka w Łodzi) została dyrektor naczelną Teatru Starego w Krakowie. Jej dyrektorem artystycznym został Jakub Skrzywanek, w poprzednich trzech sezonach dyrektor artystyczny Teatru Współczesnego w Szczecinie;
- Pełniącym obowiązki dyrektora Teatru Nowego im. K. Dejmka w Łodzi od sezonu 2024/25 został Marcin Brzozowski – łodzianin, aktor, reżyser, absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, obecnie wykładowca na Wydziale Aktorskim Łódzkiej Szkoły Filmowej;
- Po przeprowadzeniu konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora Teatru Polskiego im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy wybrała Beniamina M. Bukowskiego na stanowisko dyrektora TPB,
- Decyzją dyrektora naczelnego Mirosława Gawędy, po konsultacjach z Urzędem Miasta i zespołem teatru, od stycznia 2025 nowym dyrektorem artystycznym Teatru Współczesnego w Szczecinie zostanie Michał Buszewicz;
- Tomasz Kaczorowski objął na trzy sezony stanowisko dyrektora Olsztyńskiego Teatru Lalek;
- Dyrektor Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi, Michał Chorosiński, na początku nowego sezonu złożył wniosek o odwołanie z pełnionej funkcji;
- Justyna Czarnota-Misztal została wybrana przez Hannę Wróblewską, ministrę kultury i dziedzictwa narodowego na stanowisko dyrektorki Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie;
- Z końcem roku znany i doceniany aktor Teatru Polskiego w Bydgoszczy, Damian Kwiatkowski opuścił miasto nad Brdą, na rzecz pracy w Teatrze Dramatycznym w Warszawie;
- Po czterech latach dyrektor naczelna Teatru im. Wilama Horzycy w Toruniu Renata Derejczyk postanowiła z końcem sezonu zakończyć współpracę z dyrektorem ds. artystycznych Łukaszem Czujem.
Z jak ZWIERZĘ (NA SCENIE)
- Pies Mira w spektaklu Przemiana, reż. Oliver Frljić, Lietuvos Nacionalinis Dramos Teatra (Litwa);
- psiaktorzy, czyli Pipi, Tango i Zuza w spektaklu Dobry piesek, reż. Agnieszka Jakimiak i Mateusz Atman, Teatr Współczesny w Szczecinie;