„Prastare opowieści” Honoraty Mierzejewskiej-Mikoszy w reżyserii autorki w Opolskim Teatrze Lalki i Aktora. Pisze Agnieszka Wójtowicz, członkini Komisji Artystycznej 28. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.
fot. Grzegorz Gajos
Trzeba mieć odwagę, by w dzisiejszych czasach (przepraszam: w dzisiejszym teatrze) zrobić przedstawienie o Bogu. Ryzyko bez wątpienia się opłaciło, czego dowodem jest najnowsza premiera w opolskim teatrze.
Przedstawieniem Opolskiego Teatru Lalki i Aktora, któremu udało się także wykroczyć poza formułę teatru dla dzieci, są Prastare opowieści Honoraty Mierzejewskiej-Mikoszy. Autorka scenariusza jest zarazem reżyserką. Każdy widz, dziecięcy czy dorosły, znajdzie w tej prostej historiijasne przesłanie. Dorośli bez trudu zauważą filozoficzny kontekst opowieści, dzieci będą z uwagą śledzić akcję. Stary Testament w przedstawieniu Mikoszy jest pretekstem do rozważań nad problemem dobra i zła. Opolska inscenizacja bardzo delikatnie (spektakl jest adresowany do dzieci) dotyka metaforycznej tkanki Starego Testamentu, ukazując ludzi zmagających się ze złem i próbujących je na różne sposoby zamienić w dobro. Reżyser stworzyła spektakl o wartościach, traktując biblijne historie, celowo, wybiórczo. Przedstawienie tworzy kilka obrazów, które po złożeniu w całość trudno byłoby uznać za adaptację (szkolnej przecież) lektury.
Prastare opowieści są „historią biblijną opartą na Starym Testamencie”. To także podróż do biblijnych tematów i symboli, nieustannie wymykających się czasowi. Honorata Mierzejewska-Mikosza zaaranżowała tę niespełna godzinną wyprawę w konwencji teatru formy. Reżyserka ze Starego Testamentu czerpie głównie sytuacje, emocje, znaczenia. Tekst i słowo traktowane są tutaj w specyficzny sposób, przetwarzane nie na dialogi, lecz na sytuacje sceniczne. U Mikoszy znaczy przede wszystkim obraz i ruch. Przestrzeń zostaje wykreowana z papieru (Mária Bačová). Papierowe lalki animowane przez aktorów (Anna Jarota, Barbara Lach, Krzysztof Jarota, Andrzej Mikosza, Tomasz Szczygielski), ogromne papierowe płachty (pięknie oświetlane – Prot Jarnuszkiewicz) oto elementy potrzebne do stworzenia miejsc i postaci znanych z Biblii: Adama i Ewy, Kaina i Abla, Jakuba, Noego. W spektaklu istotną rolę spełnia także „teatr gestu – zbudowany z rąk”, czyli udatnie wykorzystany język migowy.
Ten spektakl to także zabawa i pokaz możliwości teatru. Gra formą i konwencją wymaga od aktorów specyficznych umiejętności, z jednej strony temperamentu, z drugiej świadomości konwencji, finezyjnej gry w umowność, jak w świetnej sekwencji o potopie. Scenę wypełnia wielka, oświetlona na niebiesko płachta, po której płynie, animowana przez aktora, łódź Noego. Prosta, funkcjonalna konstrukcja sceniczna łatwo zmienia kształt i przeznaczenie, obrazując kolejne historie ze Starego Testamentu. Teatr Mierzejewskiej-Mikoszy jest sztuką metafory i zaskakującego skrótu myślowego, reżyserka czuje teatr i potrafi ten dar w pełni wykorzystać. Tekst i spektakl Mikoszy można traktować jako współczesny moralitet. W Prastarych opowieściach reżyserka odwołuje się do podstawowych praw moralnych i symbolicznych wyobrażeń o świecie, w którym się toczy odwieczna walka dobra ze złem. Biblijni bohaterowie stają przed trudnymi wyborami, lecz na scenie wszystko kończy się dobrze. Finał spektaklu, opowieść o Rut – staje się początkiem nowej historii, którą – zgodnie z zamierzeniami twórców przedstawienia – młodzi widzowie zapewne opowiedzą sobie już po wyjściu z teatru. Reżyserka nie stawia kropki nad „i”, niczego nie dopowiada. Porusza problem wartości i pokazuje przykłady.
fot. Grzegorz Gajos
Wspólnym mianownikiem tych kilku „prastarych historii”, jest oczywiście człowiek, everyman, który odkrywa, że najważniejsza w życiu jest miłość, poznaje także prawdę o nieuchronnej powtarzalności losu, zakodowanej w nim śmierci i zarazem nadziei na życie następnych pokoleń. W centrum zainteresowania twórców pozostaje człowiek, rozpięty między dobrem i złem, postawiony przed koniecznością wyboru. Pomimo umowności, przesłanie jest czytelne: nawet popełniając błędy człowiek zyskuje doświadczenie i ostatecznie dokonuje dobrego wyboru.
Piękna, prosta historia na ten trudny czas.
Honorata Mierzejewska-Mikosza PRASTARE OPOWIEŚCI. Reżyseria: Honorata Mierzejewska-Mikosza, scenografia: Mária Bačová, muzyka: Piotr Nazaruk, reżyseria świateł: Prot Jarnuszkiewicz,ruch sceniczny: Piotr Michalczuk. Prapremiera w Opolskim Teatrze Lalki i Aktora im. Alojzego Smolki 19 lutego 2022.