Poznań, 21.07.2023 r.

Szanowny Pan Jacek Jaśkowiak
Prezydent Miasta Poznania

Szanowny Pan Jędrzej Solarski
Zastępca Prezydenta Miasta Poznania

STANOWISKO KOMISJI DIALOGU OBYWATELSKIEGO PRZY WYDZIALE KULTURY URZĘDU MIASTA POZNANIA W SPRAWIE MALTA FESTIVAL POZNAŃ I SYTUACJI FUNDACJI MALTA

Szanowni Panowie,

Komisja Dialogu Obywatelskiego przy Wydziale Kultury UMP z zaskoczeniem przyjęła informację o trudnej sytuacji finansowej, w jakiej znalazła się Fundacja Malta organizująca Malta Festival Poznań. Nasz niepokój wzbudził zarówno prawdopodobny koniec Festiwalu wpisującego się od ponad trzydziestu lat w historię Miasta, jak i możliwe naruszenie i zredukowanie społecznego zaufania do sektora organizacji pozarządowych, odpowiedzialnie gospodarujących miejskimi środkami publicznymi, a także kryzys wizerunkowy poznańskiej kultury, która — pomimo legendy i rangi Malta Festival Poznań — nigdy nie sprowadzała się do jednego tylko wydarzenia, oferując różnorodność i bogactwo artystycznych projektów.

Z powagą i szacunkiem przyjmujemy stanowisko wyrażone w liście otwartym ludzi kultury i sztuki, podpisanym przez wiele znakomitych i ważnych osób. Zwracamy przy tym uwagę, że proklamowana w nim troska o wspólną przestrzeń wolności do uprawiania Prawdy, Dobra i Piękna od zawsze stanowiła niezbywalny fundament inicjatyw kulturalnych, podejmowanych przez środowisko poznańskich twórców, twórczyń oraz organizacji pozarządowych we współpracy i w dialogu z Miastem Poznań, któremu bliskie jest wspieranie ruchów obywatelskich (czego przykładem było także wsparcie udzielane Fundacji Malta). Komisja przestrzega przed zamieszczonymi w informacji poprzedzającej list wezwaniami do sprzeciwu dla stanowiska decydentów wobec kultury i wpisywaniem kłopotów najwyżej dotowanej w miejskich konkursach organizacji w nurt politycznych sporów, związanych z problemami takich instytucji jak Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie czy Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy. Bardziej właściwym w trudnej sytuacji, w jakiej znalazła się Fundacja, wydawałby się skierowany do całego społeczeństwa apel o solidarność — adresowany zarówno do władz miasta Poznania, jak i tych wojewódzkich, ministerialnych, a także prywatnych fundatorów i ludzi dobrej woli. Wielu z nas już kiedyś odpowiedziało pozytywnie na takie wezwanie Fundacji Malta, pełniąc symboliczną rolę mecenasów kultury.

Komisja Dialogu Obywatelskiego w swoim stanowisku nie chce wypowiadać się na temat kondycji festiwalu czy wartości artystycznej programu Malta Festival Poznań. Pragnie jednak zauważyć, że jeśli chodzi o finansowe wsparcie samorządu w Otwartym konkursie ofert na wsparcie lub powierzenie realizacji zadań Miasta Poznania w obszarze kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego pozycja Fundacji Malta zawsze była względem innych organizacji pozarządowych uprzywilejowana. Trudno w związku z tym obarczać odpowiedzialnością za zły stan finansów Fundacji Miasto, rokrocznie zapewniające festiwalowi największe wsparcie. Dla przykładu, na organizację tegorocznej edycji Malta Festiwal Poznań przeznaczono jedną dziesiątą budżetu założonego w konkursie na roczną działalność wszystkich poznańskich NGO z sektora kultury – tj. jeden milion pięćdziesiąt tysięcy złotych. W poprzednim roku była to prawie jedna piąta tego budżetu. W ostatnich dziesięciu latach, o czym informował poznański Wydział Kultury, festiwal dotowano łączną kwotą ponad 24 milionów złotych.

Przypominamy też, że inne poznańskie organizacje pozarządowe, spełniając kulturotwórczą i wspólnototwórczą rolę, wciąż pozostają niedofinansowane. Do Otwartego konkursu ofert na wsparcie lub powierzenie realizacji zadań Miasta Poznania w obszarze kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego na rok 2023 zgłoszono ponad trzysta projektów. Środki z budżetu Miasta wystarczyły na realizację stu sześćdziesięciu zadań, wśród których — poza Malta Festival Poznań — znajdują się zarówno inne ważne dla Miasta festiwale, jak i działalność ośrodków ze stałym rocznym programem, projekty wydawnicze, działania edukacyjne i inne mniejsze wydarzenia artystyczne. Zwiększenie puli środków na pracę i działania NGO jest bardzo potrzebne, co Komisja sygnalizowała Prezydentowi i Radzie Miasta w Stanowisku w sprawie budżetu Miasta Poznania na rok 2023 z dnia 12 grudnia 2022 r. Wszelkie rozmowy na temat udzielenia wsparcia Fundacji Malta powinny być prowadzone w związku ze strategią i możliwościami finansowania całego sektora poznańskich organizacji pozarządowych z obszaru kultury.

Komisja Dialogu Obywatelskiego zwraca uwagę, że przerzucenie na Miasto odpowiedzialności za spłatę prywatnych zobowiązań organizacji pozarządowej poprzez zakup majątku i posiadanych przez nią praw do kulturalnej marki stanowiłoby absolutny precedens w historii Miasta. Propozycja ta może — a przecież nie powinna, co kategorycznie pragniemy podkreślić — stać się okazją do mnożenia złych i niebezpiecznych praktyk. Każda inwestycja dotycząca samorządowych środków publicznych, zwłaszcza w obszarze skromnie dotowanej kultury, jest związana z olbrzymią odpowiedzialnością. Musi wiązać się z gospodarnością i cechować absolutną transparentnością, jeśli chodzi o proces jej wdrażania. Tego rodzaju wydatek powinien wpisywać się w szerszą strategię kulturalnych działań Miasta a nie „spłatę długów” (jak to określają media) i być poprzedzony szczegółową analizą sytuacji, a także — co z punktu widzenia Komisji Dialogu Obywatelskiego jest szczególnie istotne, a co pominięte zostało w apelu osób ze świata kultury i sztuki oraz w propozycji Fundacji Malta — winien zostać skonsultowany społecznie. Wymaga zatem namysłu, a nie pospiesznej decyzji w warunkach medialnej presji czy tonu szantażu.

Komisja Dialogu Obywatelskiego ostrzega, że nawet w razie ewentualnego przejęcia przez Poznań praw do marki Malta Festival Poznań niejasnym lub niepewnym na ten moment są: sposób organizacji przyszłych edycji Festiwalu (powierzenie ich istniejącej miejskiej instytucji lub też np. rozpisanie konkursu), strategia finansowania (wysokość możliwego dofinansowania oraz zabezpieczenie w kolejnych latach środków na to przedsięwzięcie w budżecie), dalsze zaangażowanie Fundacji w funkcji operatora (w tym możliwość rzeczywistego wykorzystania wiedzy, doświadczenia czy kontaktów dotychczasowego zespołu). W związku z rezygnacją Michała Merczyńskiego ze stanowiska dyrektora nieznana jest wizja, program, struktura i kierunki rozwoju Malta Festival Poznań. Należałoby też być może na nowo zdefiniować charakter Festiwalu, który na przestrzeni lat podlegał silnym transformacjom, w różny sposób wpływającym na jego ocenę i kulturotwórczą rolę dla miasta.

W kwestii przekształcenia projektu Malta Festival Poznań w miejską instytucję kultury Komisja Dialogu Obywatelskiego nie zajmuje stanowiska, ale zwraca uwagę, że takie rozwiązanie tym bardziej wymaga konsultacji, strategicznego przepracowania i związane jest z koniecznością zwiększenia miejskiego budżetu na kulturę w celu zabezpieczenia środków na dalszą działalność podmiotu. Jednocześnie informujemy, że dotychczasowe prośby i sugestie innych organizacji pozarządowych, ubiegających się o status miejskich instytucji, nie znalazły pozytywnego finału.

Otwartej merytorycznej debacie i rozważnemu działaniu, poza wspomnianym pośpiechem, nie sprzyja również atmosfera wrogości. Z niepokojem obserwujemy próby wywierania medialnego nacisku i eskalowania konfliktu poprzez konfrontacyjne, ale też obraźliwe wypowiedzi przedstawicieli Fundacji pod adresem Miasta i Prezydenta. Jesteśmy zdania, że zaostrzanie sporu, nie tylko go nie rozwiązuje, ale przede wszystkim znacząco oddala wizję współpracy z największym i najwierniejszym mecenasem Festiwalu, jakim od początku jego powstania jest Miasto Poznań.

Wzywając do rozwagi i dialogu, pragniemy przypomnieć, że dokładnie rok temu, po otwartym apelu części środowiska kultury i sztuki, wywołanym decyzjami władz Malta Festival Poznań w ramach organizacji 32. edycji „Świat w uścisku”, postulowaliśmy organizację merytorycznego spotkania na neutralnym gruncie. Braliśmy czynny udział w przygotowaniu debaty na temat Malta Festival Poznań i jego znaczenia dla miasta. Wspólnemu spotkaniu różnych stron przyświecało założenie wieloaspektowości — stworzenie szansy na ewaluację działań, możliwości dyskusji nad tożsamością Festiwalu, rozważenie jego zaangażowania we współpracę z lokalnymi organizacjami, ale także poruszenie kwestii pracowniczych, które dziś powracają echem w listach otwartych poznańskich twórców i twórczyń. Chcemy podkreślić, że marka Festiwalu budowana była autorsko, ale także pracowniczo, poprzez zaangażowanie i ideowe wykorzystanie lokalnego środowiska nieetatowych pracownic i pracowników kultury, twórców i twórczyń, edukatorów i edukatorek, animatorów i animatorek, wolontariuszy i wolontariuszek. Do debaty niestety z przyczyn od nas niezależnych nie doszło.

Odpowiadając na stanowisko Miasta w sprawie sytuacji Malta Festival Poznań z dnia 12.07.2023 r., Komisja Dialogu Obywatelskiego podtrzymuje gotowość do rozpoczęcia szerokiej dyskusji na temat przyszłości: zarówno teatralnego festiwalu, który mógłby uzupełnić letnią ofertę kulturalną, jak i całej kultury tworzonej przez poznańskie organizacje pozarządowe i kontekstu, także finansowego, w którym ją tworzą. Przyglądając się dyskusji nad przyszłością Malta Festival Poznań, można niekiedy odnieść mylne wrażenie, że poza Festiwalem nie istnieje oferta kulturalna tworzona przez poznańskie NGO. O wartości i dokonaniach tego środowiska pragniemy wobec tego ze szczególnym naciskiem przypomnieć. Jego potencjał jest znaczący i gotowy do dalszego rozwoju, o ile pozwolą na to kwoty dofinansowań otrzymywane w ramach konkursów publicznych.

Zapraszamy Pana Prezydenta i Pana Wiceprezydenta do rozmów, które pozwolą nam wyciągnąć wnioski z zaistniałej sytuacji.

Z wyrazami szacunku, w imieniu Komisji Dialogu Obywatelskiego przy Wydziale Kultury Urzędu Miasta Poznania,

Przewodnicząca Ewa Kaczmarek-Domagalska