Międzynarodowa Konfederacja Stowarzyszeń Autorów i Kompozytorów (CISAC) opublikowała najnowszy raport dotyczący tantiem autorskich za 2021 rok (Global Collections Report). Wynika z niego, że choć globalne wynagrodzenia autorskie dla twórców muzyki, filmu, sztuk pięknych, teatru i literatury były wyższe niż w 2020 roku, to wciąż jest to wynik znacznie poniżej poziomu sprzed pandemii COVID-19. Zaprezentowane dane wyraźnie wskazały też na zmiany w korzystaniu z pracy twórców (zwłaszcza dynamiczny rozwój streamingu) i konieczność budowy bardziej sprawiedliwego i przyjaznego autorom ekosystemu cyfrowego.

Więcej, ale wciąż dużo mniej niż przed COVID

Jak informuje CISAC, w 2021 roku globalnie zebrano 9,6 mld euro tantiem, co stanowi wzrost o 5,8% w stosunku do poprzedniego roku. Jest to jednak wciąż wynik znacznie poniżej poziomów odnotowywanych przed pandemią COVID-19 (w 2019 roku globalnie zabrano o 5,3% więcej). To główny wniosek z raportu, który wskazuje, że choć pandemia koronawirusa dotyka świat w znacznie mniejszym stopniu, jej negatywne konsekwencje wciąż są widoczne i dotkliwe – także w zakresie wynagrodzeń twórców.

Pandemia zmieniła zasady gry

Drugi kluczowy wniosek dotyczy streamingu. Dwuletni lockdown wywarł bardzo negatywny wpływ na wynagrodzenia z występów na żywo i z koncertów, a jednocześnie przyspieszył rozwój odbioru treści w streamingu. Dla odnotowanego wzrostu w stosunku do roku 2020 duże znaczenie miały tantiemy cyfrowe (wzrost o 27,9%), co wyraźnie pokazuje potencjał streamingu i pilną potrzebę dalszych działań na rzecz większego udziału twórców na rozwijającym się rynku streamingowym. Bardziej przyjazny i zrównoważony ekosystem jest zdaniem CISAC szansą na powrót do normalności i dalszy wzrost wynagrodzeń autorskich.

Czy sprawiedliwszy ekosystem jest możliwy?

Raport CISAC pokazuje, jak zmienił się świat w zakresie uczciwego wynagrodzenia posiadaczy praw autorskich. Wyraźnie widać, że wciąż jest wiele do zrobienia:

Jak mówi Dyrektor Generalny CISAC Gadi Oron:

- Po 10% spadku, który miał miejsce w 2020 r., powrót na ścieżkę wzrostu w ubiegłym roku jest imponującym osiągnięciem. Biorąc pod uwagę, że przychody z koncertów na żywo i odtworzeń publicznych w dużej mierze praktycznie nie istniały, przyspieszenie wprowadzania licencji cyfrowych przez wiele organizacji zbiorowego zarządzania okazało się sukcesem i sposobem na częściowe zrównoważenie strat. Nie ma wątpliwości, że jest w tych obszarach jeszcze dużo przestrzeni do wzrostu, aby go jednak osiągnąć, musimy zwiększać wartość kreatywnych dzieł na rynku cyfrowym i promować bardziej sprawiedliwy dla autorów ekosystem.

Z kolei zdaniem Björna Ulvaeusa, szefa CISAC i lidera legendarnej grupy ABBA, serwisy streamingowe wciąż nie tworzą sprawiedliwych warunków dla twórców:

- Zbyt wiele uzyskiwanych od platform danych potrzebnych do identyfikacji i wynagradzania autorów jest niekompletnych lub po prostu nie ma danych. W rezultacie mnóstwo należnych pieniędzy nie trafia na konta twórców.

Polska perspektywa

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, które od 1927 roku jest członkiem CISAC, jest przekonane, że kształtowanie bardziej sprawiedliwego dla twórców ekosystemu cyfrowego jest koniecznością, jeśli twórczość ma się rozwijać w sposób zrównoważony.

- Perspektywa zaprezentowana przez CISAC w najnowszym raporcie Global Collections pokazuje, że w ujęciu globalnym stoimy wciąż przed dużymi wyzwaniami. Nie inaczej jest w Polsce. Zmienia się sposób korzystania z pracy twórców, zachodzi też konieczność wzmocnienia pozycji autorów na rynku – mówi Miłosz Bembinow, kompozytor i prezes ZAiKS-u.

Jak dodaje:

- Musimy stale czerpać dobre wzorce z różnych rynków i wprowadzać w życie zmiany, które pozwolą twórcom otrzymywać sprawiedliwe i proporcjonalne wynagrodzenie za wykonaną pracę. To kluczowe, aby za zmianami sposobu odbioru kultury szły zmiany regulacyjne na rzecz autorek i autorów, bo bez ich pracy i wyobraźni nie byłoby kultury.

Przedstawiciel największej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi w Polsce twierdzi też, że dobrym punktem wyjścia do dyskusji o przyszłości praw autorskich jest właśnie raport CISAC, który „na faktach i liczbach pokazuje jak w krótkim czasie zmienił się świat i co musimy zrobić, aby regulacje prawne skutecznie chroniły twórców”.