„Spartakus. Miłość w czasach zarazy” wg Janusza Schwertnera w reż. Jakuba Skrzywanka z Teatru Współczesnego w Szczecinie na 43. Warszawskich Spotkaniach Teatralnych. Pisze Reda Paweł Haddad w Teatrze dla Wszystkich.
fot. Piotr Nykowski / mat. teatru
„Chłopiec popełnił samobójstwo krótko po rozpoczęciu nowego roku szkolnego. Prześladowany w gimnazjum wrócił do domu i powiesił się w swoim pokoju. Tragedia chłopca wywołała lawinę komentarzy. Dyrektorzy placówki, w której uczył się X, nie chcą komentować sprawy, nie mają też sobie nic do zarzucenia. X chciał co prawda zmienić klasę na inną, ale potem zrezygnował z tego. Po wakacjach przeniósł się do innej szkoły.
Nie wiązałabym jego śmierci z tym, co działo się u nas – powiedziała „Super Expressowi” dyrektorka szkoły, w której uczył się X.” *
W Polsce codziennie samobójstwo popełnia piętnaście osób, dwanaście z nich to osoby z chromosomami XY/płci męskiej.
Pojawia się pytanie kto jest za to odpowiedzialny? Rodzina, szkoła, rówieśnicy, geny? Czy rodzic może zasłonić się własnym trudnym dzieciństwem i przekazywać nieprzepracowane traumy kolejnym pokoleniom? W bardzo ważnej książce „Nienawidzę cię – nie odchodź” na temat borderline, Jerold J. Kriesman pisze, że zaburzeniom osobowości i powstawaniu neuroróżnorodności sprzyja chaos w rodzinie i systemie społecznym. Czytanie książek o kochaniu swojego wewnętrznego dziecka, lajkowanie pozytywnych wpisów o psychologii na fb i insta może nie wystarczyć, aby zapobiec dramatowi bliskich. W świadomie inżynierowanym chaosie przemian społecznych, presji oraz w rzeczywistości cynicznych rządów korporacji trudno jest być zawsze w pełni zdrowym. Każdy ma jakąś granicę, po której pęka jego „normalność” i pojawia się niekontrolowana fala emocji. Taka sytuacja przekracza punkt krytyczny ciała migdałowatego, przerywa tamę zintegrowanej tożsamości i odsłania to, co najtrudniejsze i najgłębiej straumatyzowane.
Dziś w Polsce psychiatria dziecięca jest w wielkim kryzysie, z którego będziemy wychodzić wolno**
Przedstawienie Skrzywanka to bardzo potrzebne oskarżenie. Podobnie jak książka Kena Kesey`a i film „Lot nad kukułczym gniazdem” oraz eksperyment Rosenhana*** jest doniesieniem na system opieki psychicznej. Po wykorzystanej, a może także wykreowanej przez Big Pharma i wizjonerów czwartej rewolucji industrialnej „pandemii”**** oraz przy coraz większym społecznym chaosie związanym z nieuniknionym wprowadzaniem nowych technologii, coraz więcej kryzysów psychicznych jest ceną jaką płaci społeczeństwo za wejście w nową erę. Dlatego w Polsce powstaje Centra Zdrowia Psychicznego oraz pojawiła się funkcja opiekuna zdrowienia, ale na terapię, poza prywatnym gabinetem, czeka się dwa, trzy lata… To fałszywe pudrowanie problemu i udawanie, że ludzie nie są pozostawieni sami sobie. Oczywiście w najgorszej sytuacji są najsłabsi – dzieci. To one przegrywają najbardziej. Najpierw są ofiarą nieuporządkowanych emocji na poziomie epigenetycznym w rodzinie, potem wynikiem toksycznego wychowania i edukacji, mobbingu przez rówieśników. A gdy rodzic nie widzi już innej drogi, trafiają do zamkniętego zakładu opieki psychicznej. I tam schodzą na najniższy, najbardziej okrutny stopień piekła. Dopiero tam dostaną nielegalnie środki farmakologiczne niszczące tożsamość, obozowe traktowanie i zostaną sprowadzone do funkcji głupiutkiego zwierzątka. Oczywiście nie każdy psychiatra i szpital to nieświadoma maszyna odbierająca pacjentom podmiotowość, ale tak jak w znanym eksperymencie Milgrama ***** władza bez kontroli czyni oprawców z wielu funkcjonariuszy systemu medycznego. Prawdziwa wiedza to znajomość przyczyn – pisał Arystoteles. Może warto się nad tym głęboko zastanowić?
Na wzrost zapotrzebowania na pomoc dla najmłodszych, doświadczających problemów zdrowia psychicznego, wyraźnie wpłynęła pandemia
W przedstawieniu „Spartakus. Miłość w czasach zarazy” Skrzywanka poza wskazaniem bardzo ważnego tematu, mamy też bardzo solidną pracę teatralną. Chociaż odtwarzanie na scenie dosłownego, wręcz filmowego (poza scenografią Daniela Rycharskiego przypominającą zagrody w prawdziwym chlewie) systemu zachowań na oddziałach psychiatrycznych może wzbudzać pytania, czy w teatrze taki filmowy realizm zawsze ma sens, to prawdopodobne jest, że część publiczności potrzebuje tak konkretnego, tautologicznego wręcz przedstawienia problemu; mocnych, realnych bodźców, aby zrozumieć co dzieje się tam, gdzie prawie nikt nie ma dostępu. Jestem pewien, że gdyby przenieść bardzo dobrze stworzone przez zespół aktorski role (pacjentów, lekarzy, pielęgniarzy i pielęgniarek) do pustego budynku z napisem „Oddział psychiatryczny” mogliby funkcjonować jako część systemu medycznego i nikt nie zgłosiłby żadnych zastrzeżeń. Może nawet, przynajmniej na początku, mieliby nieco więcej empatii dla swoich podopiecznych? Druga, zaskakująca część spektaklu pokazuje, co jest możliwe, gdy wierzymy w happy end. Uczestniczymy w świeckim ślubie w stylu łowickim na teatralnej scenie, prawie jak w „Weselu” Wyspiańskiego, ale we wszystkich barwach genderowej tożsamości. Lepszy świat jest możliwy.
Minister zdrowia: GUS pokazuje, że najszybszy wzrost wynagrodzeń jest w sektorze medycznym ******
Dobrze, że kierowany przez Jakuba Skrzywanka Teatr Współczesny w Szczecinie zrobił to ważne, inspirowane reportażami Janusza Szwertnera przedstawienie, bo taka jest funkcja teatru – nie chować głowy w piasek i służyć społeczeństwu. Gdy instytucje społeczne i państwowe zawodzą, ostatnim ratunkiem i krzykiem, który być może ktoś usłyszy, jest właśnie głos dobrego teatru.
* https://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/samobojstwo-14-latka-z-gorczyna-w-szkole-drwili-ze-jest-gejem-inaczej-sie-ubiera/kwd03cx
** https://publicystyka.ngo.pl/kryzys-psychiatrii-dzieciecej-slonie-na-balkonie
*** https://pl.wikipedia.org/wiki/Eksperyment_Rosenhana
**** Jan Białek „Tech”
***** https://pl.wikipedia.org/wiki/Eksperyment_Milgrama
****** https://wroclaw.tvp.pl/70110736/minister-zdrowia-gus-pokazuje-ze-najszybszy-wzrost-wynagrodzen-jest-w-sektorze-medycznym