Główne obchody przy pomniku upamiętniającym obrońców getta, odsłonięcie tzw. kamieni pamięci, spotkania z ocalałymi, wystawy i spektakle - władze Białegostoku zaprezentowały w poniedziałek program głównej części uroczystości 80. rocznicy powstania w miejscowym getcie.

Powstanie w getcie utworzonym w Białymstoku w lipcu 1941 roku, historycy uważają za drugi pod względem wielkości - po Warszawie - zryw ludności żydowskiej w walce z hitlerowcami. Wybuchło 16 sierpnia 1943 roku, walki trwały kilka dni.

Bezpośrednim powodem wybuchu powstania były niemieckie przygotowania do ostatecznej likwidacji getta. Grupa bojowników chciała sforsować bramy przy jednej z ulic, co dawałaby szanse na ucieczkę w kierunku Puszczy Knyszyńskiej. Słabo uzbrojonych powstańców było trzystu; Niemców, dysponujących czołgami i samolotami, dziesięć razy więcej.

Główne walki w getcie toczyły się 16 sierpnia 1943 roku, w kolejnych kilku dniach broniły się już tylko pojedyncze punkty oporu.

Uroczystości rocznicowe tradycyjnie odbywają się przy pomniku upamiętniającym obrońców getta. Pomnik stoi na placu noszącym imię przywódcy powstania - Mordechaja Tenenbauma-Tamaroffa. Plac znajduje się na terenie dawnego getta, w miejscu, gdzie niegdyś był cmentarz getta.

Tam - jak co roku - 16 sierpnia odbędą się główne oficjalne uroczystości. Jak poinformował w poniedziałek na konferencji prasowej prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski, wezmą w nich udział m.in. przedstawiciele korpusu dyplomatycznego z różnych krajów i goście z zagranicy, m.in. z Izraela i Stanów Zjednoczonych. Miasto spodziewa się m.in. rodzin osób ocalałych z getta, już nieżyjących. "Tych, dla których to wydarzenie jest ciągle żywe i ciągle ważne" - mówił Truskolaski, zapraszając białostoczan by "godnie uczcić tę ważną dla miasta rocznicę".

Głównym obchodom towarzyszyć też będzie odsłonięcie tzw. kamieni pamięci poświęconych rodzinie Samuela Pisara - ocalałego z zagłady getta i obozu koncentracyjnego w Auschwitz, znanego na świecie pisarza i prawnika, zmarłego w 2015 roku. Kamienie znajdą się na chodniku przy kamienicy, gdzie Pisar się urodził; w uroczystości wezmą udział jego bliscy.

Zaplanowano również spotkanie z Benem Midlerem - ocalałym z getta bohaterem książki "Ostatni Białystoker". Będą też wystawy, m.in. poświęcone kopistom z białostockiego getta, promocje książek, spacery historyczne i plenerowy spektakl "Skrzypek na dachu" Teatru Żydowskiego w Warszawie.