W dniach 23-25 kwietnia w TR Warszawa zaplanowane są pokazy spektaklu "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady" Elfriede Jelinek w reż. Katarzyny Kalwat.
fot. Marcin Oliva Soto
24 kwietnia odbędzie się transmisja "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady" granego na żywo na scenie TR Warszawa/Marszałkowska 8, za pośrednictwem platformy TR Online. Reżyserem streamingu jest reżyser filmowy, Marcin Koszałka.
Wieczór w TR Online rozpocznie się o g. 18.45 wprowadzeniem do spektaklu, przygotowanym przez aktora TR Warszawa, Jana Dravnela. Transmisja spektaklu w rozpocznie się o g. 19.00 prosto ze sceny TR Warszawa/Marszałkowska 8.
Po zakończeniu spektaklu spotkanie z twórcami i twórczyniami poprowadzi dziennikarz Paweł Smoleński.
Wprowadzenie do spektaklu i spotkanie będą transmitowane na żywo na platformie.
TR Online oraz na stronie na Facebooku TR Warszawa. Nagranie spotkania będzie dostępne w kolejnych dniach na platformie TR Online. Bilety na transmisję "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady" dostępne są na stronie online.trwarszawa.pl.
RECHNITZ. OPERA - ANIOŁ ZAGŁADY
Scenariusz opery oparty jest na dramacie austriackiej pisarki Elfriede Jelinek, laureatki nagrody Nobla. Tekst odwołuje się do dramatycznych wydarzeń, które miały miejsce na zamku baronowej Margit von Batthyány w austriackiej miejscowości Rechnitz w marcu 1945 roku. Według zeznań świadków, podczas wydanego przez baronową przyjęcia, goście Margit von Batthyány – oficerowie lokalnego SS i Gestapo – wzięli udział w masakrze dwustu żydowskich przymusowych robotników, przywiezionych z Węgier. Zbiorowej mogiły zamordowanych robotników nigdy nie odnaleziono, a opieszale prowadzone śledztwo umożliwiło ucieczkę głównym oprawcom. Tekst Jelinek rozpisany jest na głosy pięciu Posłańców, którzy przedstawiają własne wersje wydarzeń. Spektakl nie będzie rekonstrukcją tego, co stało się 70 lat temu w Rechnitz. „Rechnitz. Opera – Anioł Zagłady” to próba zrozumienia mechanizmów działania zbiorowej pamięci. Głównym tematem spektaklu jest język jako instrument manipulacji, kłamstw i przemocy. To także opowieść o najnowszej historii Europy i europejskiej tożsamości, której częścią jest doświadczenie wojny i Holokaustu.
Katarzyna Kalwat: Z pomysłem realizacji „Rechnitz“ nosiłam się od lat. W swoim dramacie Elfriede Jelinek przywołuje wydarzenia, które stały się symbolem austriackiego powojennego przemilczania, przygląda się mechanizmom działania zbiorowej pamięci ze szczególnym uwzględnieniem języka jako narzędzia manipulacji historycznej. Jej tekst zbudowany na relacjach posłańców pokazuje jak język uczestniczy w tuszowaniu, przekłamywaniu, rozmywaniu winy. Jak broni się przed prawdą i gładko radzi sobie z mówieniem o moralnych ekscesach, zbrodniach, ludobójstwie. Jelinek obnaża język debat publicznych. Pod wpływem ostatnich przemian polityczno-społecznych jej tekst przerażająco zyskał na aktualności, co zgrało się w czasie z publikacją wybitnego tłumaczenia Moniki Muskały. Realizacja „Rechnitz” wydaje się zatem niezbędna.Od początku jasny był dla mnie muzyczny wymiar projektu i współpraca z Wojtkiem Blecharzem, który w swoich poszukiwaniach eksploruje performatywny wymiar operowości. To właśnie owa operowość, a w szczególności muzyczna forma recytatywu wydała mi się idealnym narzędziem do tego, aby wydobyć ukryte, pozawerbalne wymiary tekstu. Ucieczka w ekstazę, czy histerię wpisana jest w formę operową. Muzyka pozwala także zagłuszyć prawdę lub rozproszyć ją – stąd w naszej inscenizacji zespół wiolonczelistów grający na scenie, niczym pozostałość orkiestry na zamku w Rechnitz, gdzie dokonano zbrodni w przerwie między tańcami.
Wojtek Blecharz: Operowość „Rechnitz. Opery” zawiera się przede wszystkim w nowym podejściu do formy recytatywu: poszukiwaniu ścisłych związków między tekstem a jego muzycznością, wydobywaniu z samego tekstu ukrytych znaczeń poprzez nakładanie na niego dźwiękowych gestów, przypisanych motywów, umuzycznienie jego prozodii czy rytmizację tekstu wypowiadanego przez aktora. Aktor staje się muzykiem, śpiewakiem, beatboxerem, jego sposób podawania tekstu sprzężony jest organicznie z zespołem czterech wiolonczel, które śledzą narrację, akompaniują aktorom, ale mają też wymiar performatywny. Kwartet wiolonczel symbolizuje to, co ostało się z pałacowej orkiestry z czasów dawnej świetności – ostatnich „niedobitków”, zmuszonych zabawiać swoją grą zdegenerowaną arystokrację oraz towarzyszących jej nazistów podczas krwawych wydarzeń z marca 1945 roku. (...) W swoich pracach operowych często odnoszę się do początków gatunku operowego („Park-Opera” czy „Body-Opera”), dlatego możliwość podjęcia próby redefinicji gatunku recytatywu jest mi szczególnie bliska. W „Rechnitz. Opera” (...) muzyka nie tylko staje się tłem dla tekstu, ale dopełnia go i poprzez umuzycznienie (rytmizację, motywy przypisane) nadaje mu w pewnym sensie sztuczną formę. Podobnie dzieje się z relacjami świadków masakry w Rechnitz, którzy próbują opowiedzieć prawdę, nie wypowiadając jej, tak konstruują język, by go zatracić, upłynnić, zagubić w niekończących się łącznikach, epizodach, ozdobnikach i kontrapunktach.
TWÓRCY I TWÓRCZYNIE
Reżyserką, twórczynią przestrzeni oraz kostiumów jest Katarzyna Kalwat, autorką tekstu - Elfriede Jelinek, autorką tłumaczenia, adaptacji dramaturżką - Monika Muskała, a muzykę skomponował Wojtek Blecharz. Reżyserką światła jest Paulina Góral, choreografię stworzyła Karolina Kraczkowska. Opiekę artystyczną nad aktorskimi i muzycznymi improwizacjami sprawowali Andrzej Bauer, Wojtek Blecharz i Katarzyna Kalwat, a za przygotowanie wokalne odpowiada Aldona Krasucka, Asystentką scenografki jest Anna Rogóż, inspicjentką i asystentką reżyserki jest Malwina Szumacher, a kierowniczką produkcji - Magda Igielska. Spektakl współtworzą aktorki i aktorzy: Magdalena Kuta, Lech Łotocki, Sebastian Pawlak (zastępstwo w kwietniu 2021 za Pawła Smagałę), Tomasz Tyndyk, Adam Woronowicz (zastępstwo w kwietniu 2021 za Cezarego Kosińskiego) i Agnieszka Żulewska oraz muzycy zespołu Cellonet: Andrzej Bauer, Magdalena Bojanowicz, Bartosz Koziak i Marcin Zdunik. Właścicielem praw scenicznych do dramatu Elfriede Jelinek jest Rowohlt Verlag. Partnerem wydarzenia jest Austriackie Forum Kultury.
Premiera spektaklu odbyła się 7 i 8 lutego 2019 roku na scenie TR Warszawa/Marszałkowska 8. Premiera wersji performatywnej miała miejsce 25 września 2018 roku w TR Warszawa/Marszałkowska 8 w ramach 61. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”.