Drugi tom BIBLIOTECZKI TEATROLOGII.PL zatytułowany Dramaty historyczne. Ruscy. Stan wojenny powstał w związku z przypadającymi w roku 2021 ważnymi rocznicami dotyczącymi najnowszych dziejów Polski.

W jego skład wchodzą dwa utwory będące rekonstrukcją traumatycznych doświadczeń w Polsce komunistycznej, czyli pogwałcenia suwerenności stałą obecnością wojsk sowieckich i zdławienia dziesięciomilionowego ruchu społecznego „Solidarność” przez władze rządzącej Polską PZPR (Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). Autor obu utworów, Andrzej Błażewicz, wykorzystał w nich zebrany autentyczny materiał wspomnieniowy uczestników tych wydarzeń. Pierwszy z nich, Ruscy. Pamiętnik zbiorowy, przywołuje różnorakie wspomnienia mieszkańców Świdnicy z okresu, gdy po zakończeniu II wojny i wysiedleniu Niemców stacjonowały w niej wojska sowieckie. Z kolei Stan wojenny. Początek/próby rekonstrukcji odtwarza w formie wywiadów wydarzenia nocy z 12 na 13 grudnia 1981, utrwalone w pamięci wybranych działaczy „Solidarności”. W tym roku obchodzimy bowiem 40 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego i mija trzydzieści lat od wycofania sowieckich wojsk ze Świdnicy, gdzie znajdowało się przez pewien czas Naczelne Dowództwo Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej.

Forma obu utworów, odtwarzających wydarzenia historyczne w ramach teatralnej rekonstrukcji, wydaje się być wyjątkowo trafna do przywołania tych istotnych dla zbiorowej pamięci doświadczeń upokarzających dla Polaków, więc często wypieranych z pamięci. Wprowadzenie stanu wojennego ewokowane było w wielu dziełach literackich, teatralnych i filmowych, chociaż zazwyczaj poprzez telewizyjne przemówienie Wojciecha Jaruzelskiego, wykorzystanego także przez Błażewicza. Ale współistnienie Polaków i krasnoarmiejców ukazane zostało dotąd bodaj tylko na przykładzie Legnicy w spektaklu tamtejszego teatru Ballada o Zakaczawiu, mającym też wersję telewizyjną, oraz w filmie i serialu Waldemara Krzystka Mała Moskwa. Ponadto wycofywanie armii sowieckiej z Wrocławia opisał Piotr Siemion w powieści Niskie Łąki. Skądinąd wystawił ją we Wrocławskim Teatrze Współczesnym również Krzystek.

Poza wprowadzającym wstępem poświęconym rekonstruowaniu historycznych wydarzeń we współczesnym teatrze w tomie publikujemy szkice przybliżające historię polityczną Polski komunistycznej i studium socjologiczne objaśniające fenomen pamięci pokoleniowej. Autorami owych czterech tekstów są uczeni z różnych dziedzin – teatrolog Jagoda Hernik Spalińska z Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, politolog Edward Czapiewski z Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu i antropolog kultury Bartosz Korzeniewski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zgodnie z formułą przyjętą w teatrologii.pl publikacji dzieł literackich towarzyszą więc omówienia naukowe.