Najpierw, jak co roku od 40 lat, było ogólnopolskie sejmikowanie, uczestniczyło ponad 30 teatrów. Teraz – w dniach 25 i 26 listopada – odbędzie się uroczysta, odświętna GALA. Stołeczna publiczność będzie mogła obejrzeć cztery najciekawsze widowiska.

A teatr ludowy – cóż za widowiska! Jakie barwne! Jakie tu rytmy się słyszy! Na chwilę nie wątpię, że z tych obrzędów, zwyczajów, tańców i pieśni rozwinie się w przyszłości nowa, swoista forma dramatu polskiego.

Autorem pełnych entuzjazmu zdań – napisanych prawie sto lat temu – jest jeden z największych twórców polskiego teatru, Leon Schiller. Już ten fakt byłby wystarczającym powodem przytoczenia ich przy naszym teatralnym wydarzeniu. Ale jest jeszcze drugi powód, co najmniej równie ważny dla nas dzisiaj. Otóż moglibyśmy z tym samym entuzjazmem skreślić kilka zdań o rezultatach kończącego się roku w zjawisku, którego mianem – ruch wiejskich teatrów. Można by tu użyć Schillerowskiego określenia „teatry ludowe”, bo to dzisiejsze ma takie same fundamenty, jak to dawne: powstaje w ściśle określonej grupie społecznej, aktorzy i odbiorcy wyrastają z tej samej kultury, niezbędny jest bezpośredni udział środowiska w tworzeniu tego teatru. „Tu już nie ma ani sceny, ani widowni: wszystko staje się teatrem – uroczystością, teatrem – zabawą, teatrem – nabożeństwem” – pisał rówieśny Schillerowi współkreator tego zjawiska, Jędrzej Cierniak.

Do tych idei, do tej wiary w teatr, wieś powróciła przed pól wiekiem. To wtedy narodziła się szczególna instytucja kultury, szczególny sposób istnienia ważnej części życia teatralnego poza wielkimi centrami – SEJMIKI wiejskich zespołów teatralnych. Nie festiwale, nie konkursy, nie konfrontacje, nie wyścigi po nagrody. To są przyjacielskie spotkania, wzajemne oglądanie teatralnych robót, będące wezwaniem do rozmowy, do samodoskonalenia.

Co roku odbywa się 5 takich sejmików, które obejmują cały kraj:
w Bukowinie Tatrzańskiej, Stoczku Łukowskim, Ożarowie k. Wielunia, Osięcinach na Kujawach, Tarnogrodzie. Najbardziej wartościowe widowiska spotykają się raz jeszcze – na Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej, jesienią w Tarnogrodzie. Przez prawie cztery dziesięciolecia sejmikowania (ogólnopolskim stało się w roku 1984) zawsze zgłaszało się 40 – 50 wiejskich teatrów. Ostatnie lata były trudne, bardzo trudne dla twórców tego ruchu – wiejskich artystów sceny. A mimo to ponad 30 teatrów stawiało się z nowymi przedstawieniami.

ZWYKI są od 9 lat ukoronowaniem kolejnego roku. Tylko 4 zespoły zostają zaproszone do Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana. Czy najlepsze? Niełatwo odpowiedzieć wprost, bo moglibyśmy wybrać dwa razy tyle. Więc może odpowiedzmy tak – zależy nam, animatorom tego ruchu, na pokazaniu widowisk naprawdę dobrych, ale też różnych, z różnych stron Polski, pokazujących różne źródła ludowej kultury, różne barwy wiejskiego teatru. Taka myśl kierowała Towarzystwem Kultury Teatralnej i w tym roku. Czy dokonaliśmy dobrego wyboru? Łatwo to sprawdzić – przeczytać zapowiedzi spektakli, a potem – obejrzeć je na scenie.

Lech Śliwonik

25 listopada, godz. 17.00

OTWARCIE – Janusz Majcherek – Dyrektor Artystyczny Teatru Polskiego

– Lech Śliwonik – Prezes Towarzystwa Kultury Teatralnej

Program - zespoły, spektakle

Twój Teatr. Teatr Dorosłych – Praszka (pow. oleski, woj. opolskie)

Historia małego show

Kierownik zespołu – Barbara Adamska

Scenariusz – Olga Tokarska

Reżyseria, scenografia – Barbara Adamska

Aranżacja muzyczna – Przemek Fujarczuk, Maciek Śliwiński

*

Historia małego show przenosi nas w przestrzeń wypełnioną cierpieniem, łzami, niepokojem. Na szpitalnym łóżku leży młoda dziewczyna pod kroplówką, na głowie ma zawiązaną chustkę. To jej znak choroby – rak. Życie Zosi to nieustanny lęk, ból, ale także marzenia, świat wyobraźni. Pojawia się w tym świecie Ognistoruda – powiernica, z którą można rozmawiać w chwilach samotności. Pojawiają się koleżanki (też w chustkach na głowach), które uczą ją tańca. Pojawi się też nadzieja – poprawa stanu zdrowia umożliwia wyjazd z rodzicami na Broadway. I nagle niebieskie światła, sygnalizujące niebezpieczeństwo, krzątanina lekarzy... Zosia jest załamana, odmawia przyjmowania lekarstw. Ale trzy szpitalne koleżanki mają plan...

godz. 18.00

Zespół Koła Gospodyń Wiejskich – Moszczanka (pow. ostrowski, woj. wielkopolskie)

Wywożenie młodożeńcowych

Kierownik Zespołu – Karol Marszał

Reżyser – Piotr Kulka

Scenariusz – Urszula Mróz

*

Widowisko Wywożenie młodożeńcowych nawiązuje do wielkopolskiego zwyczaju przyjęcia młodych mężatek do grona gospodyń wiejskich. Odbywał się w poniedziałek lub wtorek przed Popielcem i stanowił końcowy akcent obrzędu weselnego. Młoda mężatka dopiero wtedy nabywała pełnych praw społeczności kobiet z małżeńskim stażem. Obrządek zaczynano po zmierzchu. Jeśli był śnieg, wywożono kobiety na saniach, gdy nie było – na małym wózku o dwóch kołach, na taczce lub na półwoziu. Przywożono je do domu weselnego albo do karczmy i tam musiały wydać poczęstunek – w gronie samych kobiet. Dopiero po nim przychodzili mężowie młodych, aby je wykupić, a starszym zafundować zabawę.

Spektakl grany jest w gwarze wielkopolskiej, a wielkopolskie tańce ludowe wykonywane są z towarzyszeniem dziecięcej kapeli dudziarskiej SWOJACY

*

Po spektaklach:

Tarnogrodzkie jadło – stolica wiejskiego teatru zaprasza.

***

26 listopada, godz. 17.00

Granda na Urzeczu – Cieciszew (pow. piaseczyński, woj. mazowieckie)

Swaty przez Wisłę - wieczór panieński

Kierownik zespołu – Aleksandra Różycka

Scenariusz i reżyseria – Leszek Zduń

Opracowanie muzyczne – Tadeusz Sas

Scenografia – Bartosz Dziurny

Choreografia – Aleksandra Rożycka

Produkcja – Grażyna Leśniak, Stowarzyszenie Granda na Urzeczu

*

W sceniczną opowieść wprowadza narrator. Po chwili widzimy na scenie wnętrze karczmy – szafki, stoliki, butelki. Leżący na szafce klarnet zapowiada ważną rolę muzyki. Właściciela karczmy czeka trudne zadanie – wieczór panieński, na którym będzie wymagające towarzystwo z Warszawy i miejscowi chłopi. Ich pogodzenie może okazać się zadaniem nie do wykonania. Pojawia się ciotka panny Zosi, bohaterki planowanego obrzędu i od razu rodzi się konflikt. Zjawiają się kolejni goście, będą kolejne intrygi i wyjaśnienia...

Widowisko ma styl i wdzięk, aktorzy sprawnie budują postaci, muzyka, a także rekwizyty i stroje tworzą klimat. Spektakl nie jest rekonstrukcją, ani szukaniem tzw prawdy historycznej, chodzi tu bardziej o oddanie atmosfery wiejskiego życia w radosnym momencie przedweselnym.

godz. 18.00

Zespół Ludowy JAWORZANKI – Jaworze (pow. kielecki, woj. świętokrzyskie)

Ksiądz z wiatykiem i podział ojcowizny

Kierownik zespołu – Grażyna Grudziecka

Reżyseria – Grażyna Grudziecka

Scenariusz – Zespół

Scenografia – Grażyna Grudziecka z Zespołem

*

Dwuczęściowy tytuł dobrze oddaje konstrukcję i treść przedstawienia. Odsłona pierwsza jest przygotowaniem umierającego gospodarza na spotkanie z Bogiem. Odchodzącego ze świata żegna najbliższa rodzina, żegnają sąsiedzi. Nastrój powagi i smutku, nieskrywane wzruszenie, ściszone rozmowy o tajemnych znakach na ziemi i niebie, zapowiadających koniec żywota. Wspólna modlitwa… Przychodzi ksiądz z wiatykiem. Wiatyk to zaopatrzenie na drogę – ostatnia komunia na drogę ku wieczności.

Treść drugiej odsłony zapowiadają słowa pieśni, śpiewanej przy ostatnim namaszczeniu – gdy mnie do grobu prowadzą, o spuściznę już się wadzą. Najbliższa rodzina spotyka się przy wspólnym stole. Jeszcze klimat żałoby, ale już wypominanie zadawnionych żalów, wyliczanie błędów, targi i spory, narastająca niezgoda. Niedawno zjednoczeni bólem, czy odnajdą drogę uchronienia rodzinnej wspólnoty…

Organizatorzy

Towarzystwo Kultury Teatralnej - Zarząd Główny

Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie

Współorganizator

Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury

Patronat medialny

Kwartalnik SCENA

Realizatorzy

OPIEKA REŻYSERSKA – Edward WOJTASZEK

PROWADZENIE – Jan ZDZIARSKI

KOORDYNACJA – Magdalena MRÓZ

***

NOTY O SPEKTAKLACH – Lech ŚLIWONIK