„Pan Hoho” / fot. Robert Jaworski / mat. teatru
Podsumowanie 2022 roku wymaga wczucia się w kruchą rzeczywistość popandemiczną. Ludzie nie od razu wrócili tłumnie do teatrów. Jednak teatry podejmowały odważne decyzje, dzięki czemu mogliśmy zobaczyć wiele prapremier, między innymi satyrycznej komedii Witolda Dulęby Pan Hoho w Teatrze Polonia w reżyserii i roli tytułowej Krzysztofa Dracza.
Teatr Miejski w Gdyni zdecydował się na prapremierę Czaru Molekuły Petra Zelenki w reżyserii Krzysztofa Rekowskiego. Wcześniejsze przedstawienie tego reżysera, prapremiera innego tekstu Zelenki, Opowieści o zwyczajnym szaleństwie w Teatrze Wybrzeże na scenie Kameralnej w Sopocie w naszym Aditowym rankingu uzyskało najwyższą notę, po obejrzeniu około 20 realizacji w całej Polsce. Czar molekuły nie powtórzył tego sukcesu, ale może trudno się temu dziwić, zawiła opowieść o karierze czeskiego chemika w USA w czasach demoludów wymaga szczególnego pomysłu, żeby zainteresować widza. Jednak czeski humor jest nam bliski, czego dowodzi publikacja tekstów scenicznych pt. Prawda i miłość (wyd. ADiT, 2020).
Dzięki zaufaniu teatrów mogliśmy pozyskać w tym roku prawa autorskie do kilku prapremier:
- dla Teatru im. Hansa Christiana Andersena w Lublinie do realizacji Drzewa życzeń autorstwa Katherine Applegatew adaptacji i reżyserii Mateusza Przyłęckiego,
- dla Teatru Nowego im. Tadeusza Łomnickiego w Poznaniu do Prawa wyboru Ferdinanda von Schiracha,
- dla TR Warszawa do Toma na wsi Michela Marca Boucharda, w przekładzie Jacka Kaduczaka i w reżyserii Wojtka Rodaka.
Dziękujemy teatrom za bezinteresowne zaangażowanie i pomysłowość w realizacji czytań sztuk ukraińskich autorek/autorów, którym w większości towarzyszyły zbiórki charytatywne na rzecz Ukrainy. Dzięki nim mogliśmy poznać również ukraińskie aktorki i reżyserki, które znalazły w Polsce schronienie. Dzięki dyrektorowi Teatru Polskiego Radia – Januszowi Kukule powstał cykl wielokrotnie emitowanych słuchowisk na podstawie sztuk: Kto otworzy drzwi, Przez skórę, Czas na pilates, Kiedy powraca deszcz, Złe drogi, Na początku i na końcu czasów, IX dzień księżycowy.
Z powodu wojny w Ukrainie wstrzymane zostały prace wydawnictwa Neopalyma Koupyna w Kijowie nad antologią polskich sztuk, ale dzięki uprzejmości Alexandra Ezikiana mogliśmy udostępnić gotowe już przekłady Jurija Popsyenko sztuk Degórskiej czy Prześlugi, które były czytane dzieciom ukraińskim w Polsce.
Wiele teatrów zapewniało dzieciom wartościową klasykę, jak na przykład adaptację Dzieci z Bullerbyn Astrid Lindgren w Teatrze Lalka w Warszawie, w reżyserii Agnieszki Glińskiej, czy adaptację Momo Michaela Ende w Teatrze Miniatura w Gdańsku w reżyserii Leny Frankiewicz. Z kolei w Zdrojowym Teatrze Animacji w Jeleniej Górze Fred Apke wyreżyserował swojego Cesarza w przekładzie Marty Klubowicz.
Dzięki determinacji dyrektora Teatru Muzycznego w Poznaniu doszło do wymagającej prapremiery musicalu Irena, opowiadającego historię Ireny Sendlerowej. Jak czytamy w materiałach Teatru: „To opowieść o odwadze, która może zwyciężyć najstraszliwsze zło i o tym, ile warte jest ludzkie życie”. Przedstawienie na podstawie libretta Piotra Piwowarczyka i Mary Skinner wyreżyserował Brian Kite.
W Teatrze Polonia w Warszawie odbyła się polska prapremiera niezwykle mocnego monodramu na podstawie pamiętników sekretarki Goebbelsa, pt. Życie pani Pomsel autorstwa Christophera Hamptona. Tekst w przekładzie Małgorzaty Wrzesińskiej wyreżyserował Grzegorz Małecki, a na scenie wystąpiła Anna Sieniuk.
Odnotowaliśmy z przyjemnością 6. realizację nieoczywistej komedii Umrzeć ze śmiechu Paula Elliota o prezencie zza grobu, który przygotowała dla przyjaciółek ich kumpela od brydża – tym prezentem jest striptizer. Tym razem przedstawienie przygotował Krzysztof Babicki w Teatrze Miejskim im. Witolda Gombrowicza w Gdyni. W nowym roku kolejną realizację zapowiada Kompania Certus.
Nie dziwią nas kolejne realizacje komediowe, jak Człowiek dwóch szefów Richarda Beana wg. Goldoniego, nieśmiertelnych Szalonych nożyczek czy komedii Trzech tenorów. Śmiech w czasach „zarazy” jest towarem pierwszej potrzeby, ale nie mniej potrzebne są wzruszenia, które zapewnia druga realizacja sceniczna adaptacji kultowego filmu Harold i Maude, którą przygotował dla publiczności Teatru Rozrywki w Chorzowie reżyser Tomasz Man. Dziękujemy! To historia ekstremalnego uczucia zafascynowanego śmiercią młodzieńca do bezmiernie oddanej życiu staruszki.
Jednak w tym roku nasze wysiłki skupiły się wyjątkowo intensywnie wokół projektów wydawniczych. Wydane w maju ELDORADA – zbiór utworów Mariusa von Mayenburga w przekładzie Karoliny Bikont – były czytane we fragmentach przez aktorów Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w krakowskiej kawiarnio-księgarni De Revolutionibus.
Drugie czytanie fragmentów tej antologii odbyło się w Warszawie w Instytucie Teatralnym 09.11.22. Na dostęp do nagrania czekamy cierpliwie, nie tylko z powodu zarejestrowanej ciekawej rozmowy prof. Artura Pełki z dr Agnieszką Jezierską-Wiśniewską, ale również ze względu na niezwykłą kreację Adama Woronowicza, którego czytanie wybranych monologów zachwyciło publiczność, więc warto czekać na premierę nagrania.
W grudniu też ukazało się pierwsze w Polsce dwutomowe wydanie wybranych utworów kontrowersyjnego noblisty Petera Handkego Wędrowiec po światach ze słów pod redakcją naukową dr Katarzyny Nowakowskiej, ze wstępem dr Nowakowskiej i prof. Edwarda Białka. Wśród kilkunastu utworów scenicznych noblisty wartością dodaną są dwa eseje oraz mowa noblowska autora. Książka miała swoją premierę na konferencji naukowej organizowanej w tym miesiącu przez Uniwersytet Wrocławski.
Promocja książki w połączeniu z czytaniem „Samooskarżania” odbędzie się 16.01.2023 w Teatrze Ateneum.
To mogło być śmieszne, ale nie było to wydany przez nas pod koniec roku dzięki wsparciu Instytutu Literackiego w Krakowie zbiór dramatów dla dorosłych autorstwa dwukrotnej laureatki Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej Maliny Prześlugi.
Wydanie zbiegło się z prapremierą zamówionej przez Teatr w Białymstoku Inwazji Prześlugi. Spektakl w reżyserii Tamary Trunovej powstał w ramach projektu „Kierunek Ukraina”, w koprodukcji z Teatrem Dramatycznym im. Aleksandra Węgierki, Kijowskim Akademickim Teatrem Dramatu i Komedii na Lewym Brzegu Dniepru oraz Teatrem Miejskim w Olicie.
I dosłownie w ostatnich dniach tego roku drukarnia Azymut zaskoczyła nas dostawą antologii wybitnej autorki Tanji Šljivar – Jesteśmy tymi… i inne dramaty w tłumaczeniu znawczyni teatru postjugosłowiańskiego – Gabrieli Abrasowicz – z jej posłowiem. To odkrycie ostatnich dni zaskoczyło nas również z powodu wyjątkowo zgranej współpracy z autorką, która zaprosiła swoich przyjaciół z Belgradu do realizacji okładki na podstawie zdjęcia wyjątkowej instalacji pt. Jalovik.
Tym bardziej cieszy nas więc realizacja czytania w gdańskim Klubie Żak – z którym od wielu lat współpracujemy – jednej ze sztuk wydanych w ramach tego wyboru, której tytuł stał się inspiracją dla całości antologii: Jesteśmy tymi, przed którymi ostrzegali nas rodzice. Czytanie wyreżyserowała Anna Kociarz, a na scenie wystąpili Sylwia Góra i Nikodem Bogdański.
W przyszłym roku planujemy wydanie antologii dramatów Tadeusza Słobodzianka, którego utwory znalazły się pod naszą opieką agencyjną. Już teraz na naszej stronie można znaleźć omówienia sztuk, wśród których znalazły się m.in.: wystawiona 25.12.2022 w izraelskiej Goodman Theater and Acting School (https://www.act-b7.co.il) Nasza Klasa, czy pisane w pandemii Kwartety otwockie, w tym Geniusz, którego prapremiera odbyła się w Teatrze im. Józsefa Katony w Budapeszcie w reżyserii Tamása Achera. W zbiorze znaleźć będzie można zarówno nowsze utwory autora, takie jak wystawiona na początku roku w Teatrze Dramatycznym m. st. Warszawy Sztuka intonacji, Fatalista czy Powrót Orfeusza, jak również te z początku jego kariery: Obywatel Pekosiewicz, Prorok Ilja, czy utwory dla dzieci, m. in. debiutancką Historię o żebraku i osiołku i przewrotną Pułapkę.