Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy prowadzi oficjalny rejestr zniszczeń w dziedzinie dóbr kultury na Ukrainie. Za pośrednictwem platformy interaktywnej każdy może zgłosić zniszczenie zabytku, widziane i udokumentowane osobiście bądź opublikowane w internecie. Obecnie lista obejmuje 277 obiektów.
Celem rosyjskich ataków na Ukrainie jest m.in. dziedzictwo kulturowe – zabytki, muzea, sanktuaria. Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy na bieżąco zbiera informacje nt. zniszczeń zabytków za pomocą dostępnych instrumentów, m.in. zgłaszanych na portalu internetowym https://culturecrimes.mkip.gov.ua/.
Klikając w odpowiedni odnośnik, można przejść do strony ze stratami (https://mkip.notion.site/mkip/7be52d2803994651a23a220a8ed85f1c?v=49c5b44ce6c64534a719bab610474c6f), na której rejestrowane są nie tylko zabytki de iure [według prawa - przyp. PAP], ale również obiekty posiadające wartość historyczną. Ponadto rejestr ujmuje wszystkie zniszczone budowle sakralne, zarówno zabytkowe, jak i nowoczesne. Na stronie podana jest data zarejestrowania straty, a przy niektórych obiektach są dołączone także zdjęcia zniszczeń.
Obecnie (stan na 30 kwietnia) lista obejmuje 277 obiektów. W związku z tym, że na terytorium Ukrainy prowadzone są aktywne działania wojenne - miasta są stale bombardowane, bądź znajdują się pod okupacją wroga – można mieć jedynie orientacyjne wyobrażenie nt. skali zniszczeń.
Informacje o zniszczonych obiektach dziedzictwa weryfikuje Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy.
- Portal służy do bieżącego zgłaszania przez użytkowników zniszczeń obiektów dziedzictwa. Formularz zawierający listę pytań dotyczących opisu zniszczenia został opracowany wspólnie z Regionalnym Centrum Praw Człowieka oraz po konsultacjach z twórcami portalu Biura Prokuratora Generalnego oraz innych portali, za pomocą których zbierane są informacje dot. zbrodni wojennych w Ukrainie - powiedziała PAP dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa dr hab. Katarzyna Zalasińska.
Dodała, że "baza nie zawiera danych, które stara się z kolei zbierać Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie działające przy Narodowym Instytucie Dziedzictwa, dotyczące zbiorów zrabowanych z kolekcji muzealnych". "Informacje te na bieżąco weryfikujemy i udostępniamy na profilu facebookowym Centrum" - poinformowała Zalasińska.
Jednym z najtragiczniejszych przykładów zniszczeń jest Mariupol. Tragiczny los dotyka zarówno mieszkańców miasta, jak i jego dziedzictwo materialne. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski w jednym z wywiadów poinformował, że w wyniku działań wojennych zniszczeniu uległo 95-98 proc. wszystkich budowli Mariupola. Wśród nich są świątynie różnych wyznań, muzea, ośrodki kultury i sportu oraz historyczne domy i ulice.
NID podał PAP, że ograbione zostało m.in. powstałe na początku XX wieku Muzeum Krajoznawcze w Mariupolu (tzw. Budynek Inwalidów). "Przed rosyjską inwazją w jego zbiorach znajdowało się ok. 53 tys. eksponatów – w tym rękopisów, starodruków, obrazów, zbiorów numizmatycznych, archeologicznych, fotograficznych i przyrodniczych. Muzealna biblioteka liczyła 17 tys. woluminów" - zaznaczono.
Wojska rosyjskie zaminowały także teren wokół cennego stanowiska archeologicznego Kamiana Mohyła (Kamienna Mogiła), zlokalizowanego w obwodzie zaporoskim na Ukrainie. Jest to miejsce, które Ukraina chciała nominować na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Inne zniszczone podczas rosyjskiego ostrzału budynki to m.in.: dawna siedziba Ukraińskiego Muzeum Starożytności im. Wasyla Tarnowskiego w Czernihowie – jedna z pierwszych i najstarszych budowli muzealnych na terenie Ukrainy, powstała na pocz. XX w. w stylu pseudogotyckim; Katedra Zaśnięcia Bogurodzicy w Charkowie XVII-XVIII w. - wskutek ostrzału zniszczone zostały okna i częściowo witraże; Doniecki Akademicki Obwodowy Teatr Dramatyczny w Mariupolu – zabytek architektury, zbudowany w latach 1956-60 w stylu radzieckiego monumentalizmu. W czasie ostatnich tygodni stanowił schron dla cywilów – w tym dzieci. Mimo oznaczenia tego obiektu rosyjskie wojska celowo dokonały jego ostrzału. W wyniku bombardowania zginęło ok. 300 osób, a zabytkowa budowla legła w gruzach.
W oparciu o udostępniony przez MKPIU rejestr Ukraińska Fundacja Kultury (UCF) stworzyła portal, na którym prezentuje mapę zniszczeń (https://uaculture.org/culture-loss/). Zaznaczona jest na niej lokalizacja obiektów. Obiekty zostały sklasyfikowane według stopnia zniszczenia.
Ukraiński rząd stworzył również portal (https://dokaz.gov.ua/), za którego pośrednictwem można zgłaszać zbrodnie wojenne, a także zbrodnie przeciwko dziedzictwu kultury. Te ostatnie zostały ujęte dość fragmentarycznie, jedynie w dwóch kategoriach: zniszczenia zabytków i uszkodzenie bądź zniszczenie budowli sakralnych (świątyń, meczetów, synagog). Portal nie udostępnia zebranych informacji.
Państwowa Służba Ukrainy ds. Polityki Etnicznej i Wolności Wyznania za pomocą Google Maps stworzyła z kolei mapę zniszczonych budowli religijnych (https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1S5vbTIlA5od0w7K-jNlYuPTqvTCfr27i&ll=49.59021215765385%2C34.05908604999999&z=6) z podziałem na wyznania.