Festiwal „Teatru na faktach” – Paragraf/Artykuł w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu. Pisze Karol Bijata z Nowej Siły Krytycznej.
fot. proj. Barbara Kaczmarek / mat. organizatora
Znajomość artykułów konstytucji i paragrafów kodeksu XYZ to w obecnej debacie publicznej w Polsce kwestia coraz bardziej powszechna i istotna. Nie minęło dużo czasu od protestów kobiet czy strajków lekarzy a znów powszechnie czyta się ustawę zasadniczą… i publicznie, i prywatnie w domu. Wielokrotnie widywałem na uczelni (a nie studiowałem prawa) studentów analizujących stosowne artykuły w związku z protestami przeciwko zmianom w sądownictwie czy w kwestii traktowania środowisk LGBT+.
Wrocławski Instytut im. Jerzego Grotowskiego organizuje od trzech lat festiwal „Teatr na faktach”, tegoroczna edycja odbyła się pod hasłem „Paragraf/Artykuł”. Inicjatywa bardzo potrzebna w czasach niepokoju, ciekawa i inspirująca. Program podzielono na bloki odpowiadające wybranym artykułom Konstytucji RP: 32, 65, 75, 31, 40, 30, 38 i 74. Kuratorzy Krzysztof Kopka i Jakub Tabisz dobrze wyselekcjonowali kontrowersyjne w dyskursie publicznym tematy, zaproponowane spektakle i panele dyskusyjne działały sprawczo i manifestacyjnie. Mocna rzecz.
Pierwszy dzień festiwalu został poświęcony artykułom 65 i 32: „Wolność wykonywania zawodu”, „Równość i zakaz dyskryminacji”. Mateusz Brodkowski i Przemysław Piskozub w spektaklu „Korpo_racje” poruszyli temat shitwork, czyli pracy biurowej na stanowiskach, jakie mogłyby na dobrą sprawę nie istnieć, przedmiotowego traktowaniu pracownika, ale i stosunku człowieka do pracy jako do rzeczy, która daje wolność. Stworzyli fantastycznie gorzko-śmieszne przedstawienie, niczym wademekum paradoksów pracy w korporacjach; dobrze zaaranżowane muzycznie, ciekawe wizualnie i ruchowo (Piotr Wach). Po spektaklu odbyły się czytanie performatywne scenariusza Uli Idzikowskiej „Praca seksualna to praca?” w reżyserii Mateusza Przyłęckiego i dyskusja dotycząca wolności wykonywania zawodu, którą odebrałem jako odważne stawianie tematu.
W ramach programu poświęconego równości i zakazowi dyskryminacji pokazano dwa spektakle na temat realiów życia kobiet w naszym kraju, obydwa powstały jako prace zespołowe. W „Tutaj kobiety palą się lepiej” bez hamulców i cenzury przedstawiono Polskę jako państwo bez mała wyznaniowe. W dobrze skonstruowanych i zagranych dialogach opowiedziano historie pokrzywdzonych, często sfrustrowanych bohaterek. Sceny o pedofilii w Kościele, wypadły wstrząsająco.
Owacjami na stojąco nagrodzono „Zjemy wasze dzieci. Z cebulą”, przedstawienie poruszające najistotniejsze problemy osób LGBT+ w Polsce. Zaczyna się od przypomnienia marszu równości w Białymstoku w 2019 roku, następnie przechodzimy przez różne coming outy, poszukiwanie tożsamości, świadectwa osób niebinarnych, wreszcie stosunek Kościoła do tego rodzaju środowisk. Powstał gorzki i smutny obraz homofobicznego społeczeństwa (bez prowokacji, na podstawie dokumentów, faktów) i jednocześnie manifest osób nieheteronormatywnych. Interpretacja aktorów była tak naturalna, że zatarła się granica kreacji i spotkania, nic więc dziwnego, że jeden z widzów zapomniał się i wszedł w dialog z aktorem podczas jego monologu.
Teatr zaprezentowany pierwszego dnia to sztuka słowa z oszczędną scenografią (wystarczało dosłownie kilka krzeseł, czasem wideo) i kostiumami, to publiczna debata, która nie potrzebuje fajerwerków (choć w ostatnim przedstawieniu zaprezentowała się genialna drag queen). Zastanawia jak wiele problemów odnosiło się do instytucji, która powinna nieść miłość bliźniego i uczyć wzajemnej akceptacji – Kościoła. Zaprezentowane materiały zabrzmiały prawdziwie i bardzo mocno. Teatr stworzył pole do potrzebnej debaty, dał argumenty, czyli zadziałał sprawczo, jednocześnie nie postawił kropki nad „i”.
***
Festiwal „Teatru na faktach” – Paragraf/Artykuł, Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu, 25-27 czerwca 2021
Karol Bijata – absolwent kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego, specjalizuje się w performatyce, mediach i telewizji. Aktor, inżynier dźwięku oraz muzyk. Twórca instalacji dźwiękowych oraz muzyki do spektakli. Współzałożyciel wrocławskiego kolektywu Wkurvv oraz członek Radia Kapitał.