Teatr Biuro Podróży spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem przez publiczność i krytyków na festiwalu w Iraku. Poznański zespół zaprezentował plenerowy spektakl „Silence. Cisza w Troi”, opowiadający o losach uchodźców wojennych. Pokaz odbył się w październiku 2025 na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w Bagdadzie, który jest jednym z najważniejszych wydarzeń teatralnych na Bliskim Wschodzie.
fot. Hayder Ettihad/mat. teatru
Plenerowy spektakl „Silence. Cisza w Troi” Teatru Biuro Podroży został zaproszony do stolicy Iraku, miasta, którego blizny wojny wciąż są widoczne, a niektóre rany bolesne. Pokaz odbył się podczas 6. edycji Baghdad International Theater Festival.
Teatr Biuro Podróży opowiada o losach uchodźców. Przygląda się sytuacji z punktu widzenia mieszkańca oblężonego miasta, na które spadły bomby, człowieka, któremu jeszcze kilka lat temu nie przyszłoby do głowy, że stanie się uchodźcą. Bohaterami spektaklu są dzieci – niewinni świadkowie śmierci bliskich, ofiary tułaczki, głodu i przemocy. Dla tych dzieci i ich przyszłego spokoju, aktorzy próbują choć na chwilę postawić się w roli uchodźcy. Teatr Biuro Podróży wykorzystując środki teatru plenerowego: symboliczną scenografię, ogień, szczudła oraz lalki – postaci dzieci i przejmującą muzykę autorstwa Krzysztofa Wiki Nowikowa, opowiada o ludziach, którzy znaleźli się w zawierusze wojennej i którym pozostały już tylko marzenia o ucieczce.
Prezentacja spektaklu odbyła się w październiku 2025. Paweł Szkotak, reżyser i dyrektor Teatru Biuro Podróży opowiada: „Jechaliśmy do Bagdadu nie bez obaw. Najtrudniej jest grać spektakl o wojnie dla ludzi, którzy tej wojny doświadczyli bezpośrednio. Świadomość, że my tak naprawdę mamy wojnę tylko w swoim mentalnym i międzypokoleniowym doświadczeniu jest krępująca. Jednak, podobnie jak z Carmen Funebre, i tym razem spektakl Silence nie stał się tylko eufemistycznym opisem a priori. Obrazy spektaklu i metafory wojny i przemocy zostały przyjęte przez widzów Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego w Bagdadzie z szacunkiem i uznaniem. Bagdad – miejsce podnoszące się z ruin wojny z terroryzmem, a później wojny domowej z Daesh, chce wejść na drogę ku międzynarodowej społeczności. Miasto jest tętniące życiem, ludzie ciekawi obcokrajowców, których jeszcze stale prawie nie ma. W herbaciarni, wysadzonej przez ISIS kilka lat temu w powietrze, wraz z rodziną właścicieli, spotykamy młodą programistkę z ojcem na wieczornym spacerze po odbudowującym się starym mieście. Opowiada nam o życiu w Bagdadzie, które nie różni się wiele od naszego. Inni młodzi ludzie opowiadają nam o swoich marzeniach i ulubionych filmach. Pijemy wspaniałą cytrynową herbatę. I my i oni czujemy się dobrze, jak spełnieni obywatele świata. Mimo trudów codzienności Irakijczycy chcą nam pokazać, że żyją normalnie. My grając dla nich spektakl teatralny, chcemy pokazać, że też tak właśnie czujemy.”
fot. Hayder Ettihad/mat. teatru
„Silence. Cisza w Troi” spotkał się z entuzjastycznym i pełnym wzruszenia przyjęciem ze strony festiwalowej publiczności. Pokaz odbił się też szerokim echem wśród działaczy i krytyków teatralnych, których analizy przedstawiają interesujące ścieżki interpretacyjne.
Abbas Azeez Ali - Członek Federacji Tłumaczy Irackich i Członek Związku Pisarzy Irackich w recenzji „Silence”: Cichy krzyk w symfonii chaosu napisał:
„(...) Autobus, niegdyś symbol życia i łączności, staje się płonącą pułapką, grobowcem na kółkach. To nie tylko atak na ludzi; to atak na pamięć, na przyszłość, na samą tkankę społeczeństwa. Akcja sztuki osadzona na „Baghdad's Celebration Square” ma głębokie znaczenie. Zakorzenia abstrakcyjną tragedię w bardzo realnym, historycznym kontekście Gazy, miasta, które wielokrotnie doświadczało niszczącej radość wojny. Wybierając tę lokalizację, sztuka przekracza alegorię i staje się konkretnym, bolesnym echem wydarzeń rzeczywistych. Jest hołdem dla wszystkich publicznych placów, rynków i autobusów od Bagdadu po Gazę, od Ukrainy po Jemen, które zmieniono z przestrzeni życia w miejsca masakry. Tytuł „Autobus” staje się zatem wiecznym symbolem. To szkolny autobus, autobus codziennego dojazdu, autobus uchodźców — zawsze nośnik ludzkich historii, a coraz częściej cel ataku. Podsumowując, „Autobus” to monumentalne dzieło sztuki protestu. Jego cichy format jest jego najpotężniejszą bronią, zmuszając widza do zaangażowania się nie w retorykę, lecz w surowe ludzkie emocje. Trzyma ciemne lustro nad naszym światem, ukazując absurd i brutalność używania zaawansowanej siły militarnej wobec bezbronnych cywilów. W ostatniej, druzgocącej scenie cisza nie jest już pusta; jest ciężka od echa utraconego śmiechu i wypełniona krzykiem, który rezonuje długo po opadnięciu kurtyny. To bolesne, konieczne i niezapomniane doświadczenie teatralne, które nie potępia słowami, lecz głębokim, uniwersalnym językiem ludzkiego cierpienia i żywotności.”
[Tłumaczenie: Teatr Biuro Podróży]
fot. Hayder Ettihad/mat. teatru
Zaś Ali Raheem Obayes (Ali_Bakrri) w publikacji Czytanie obrazu poetyckiego i jego zastosowanie w przestrzeni teatralnej. “Silence” w reżyserii Pawła Szkotaka przedstawia inną ścieżkę:
„(…) Spektakl nie unikał odważnych tematów ani nawiązywania do
religijnych tabu. Posąg niesiony i wciągany przez żołnierzy i uchodźców
na dach autobusu przypominał wizerunek Chrystusa w zachodniej myśli
chrześcijańskiej — „Boga, który umarł” w filozofii Nietzschego — którego
twarz w produkcji Szkotaka pozostawała zasłonięta przed tragedią
uchodźców. Wybrzmiało to jak zakodowany przekaz dotyczący głębokiej
samotności i egzystencjalnej pustce odczuwanej przez osoby przesiedlone.
Spektakl przedstawiał również surowe i do bólu fizyczne obrazy
przemocy, ukazując brutalność władz i represyjnych systemów wobec
uchodźców — sceny, w których ciało było ciągnięte ulicą przez motocykl,
oraz wiele innych uderzających momentów. Jednocześnie pokazywał obrazy
czci i pamięci, przypominające unikalne irackie metafory kulturowe: w
jednej ze scen aktor umieszcza kwiat w bucie ofiary — czyn głęboko
zakorzeniony w irackich tradycjach oddawania hołdu męczennikom,
zwłaszcza po niedawnej wojnie z terroryzmem. Spalenie autobusu przy
użyciu tych samych pojazdów, które kiedyś były używane przez egzekutorów
do terroryzowania ofiar, symbolizowało koło czasu i historii, echo słów
Mahmouda Darwisha: ‘Historia kpi zarówno ze swoich bohaterów, jak i ofiar; rzuca na nich okiem — a potem idzie dalej.’
Te i wiele innych obrazów wzmacniało humanitarny przekaz spektaklu —
przekaz, który nie dziwi, ponieważ jest wynikiem artystycznej chęci
eksplorowania najtrudniejszego aspektu ludzkiej natury: stanu wojny.
Możemy powiedzieć, że ten spektakl został stworzony przez człowieka, dla
człowieka i o człowieku. Udało mu się przekazać przesłanie wszystkim,
którzy byli jego świadkami — bez zbędnej symboliki czy nadmiernej
abstrakcji, polegając zamiast tego na precyzyjnym rytmie, wierze w
kondycję ludzką oraz estetycznych obrazach służących głęboko
humanistycznym celom.”
[Tłumaczenie: Teatr Biuro Podróży]
Spektakl „Silence. Cisza w Troi” powstał w 2016 roku na zamówienie Greenwich+Docklands International Festival / London oraz Hull UK City of Culture 2017 / Freedom Festival, w koprodukcji z GDIF. Był grany niemal 150 razy w Polsce, Anglii, Szkocji, Hiszpanii, Bułgarii, Rumunii, Czechach, Niemczech, Iranie, Indiach oraz Iraku.
Teatr Biuro Podróży istnieje od 1988 roku. Jego założycielem i reżyserem jest Paweł Szkotak. W ciągu ponad trzydziestu pięciu lat poszukiwań artystycznych teatr wypracował własną metodę pracy nad spektaklem oraz rozpoznawalny styl teatralny, przygotował 25 autorskich spektakli, w tym piętnaście widowisk plenerowych. Teatr Biuro Podróży był uczestnikiem największych światowych festiwali teatralnych. Spektakle teatru zaprezentowane zostały w blisko 60 krajach świata, na sześciu kontynentach (m. in. w Argentynie, Australii, Brazylii, Chinach, Kolumbii, Kubie, Egipcie, Indiach, Iranie, Izraelu, Jordanii, Korei, Libanie, Meksyku, Palestynie, Singapurze, Taiwanie, USA oraz w większości krajów europejskich). Otrzymał wiele prestiżowych nagród na międzynarodowych festiwalach, m. in. w Edynburgu, Teheranie, Atenach, Brześciu, Kairze oraz wielu innych.
Baghdad International Theater Festival jest jednym z najważniejszych wydarzeń teatralnych na Bliskim Wschodzie. W 2025 roku odbył się pod patronatem Premiera Iraku, który wraz z naczelnikami Ministerstw odpowiedzialnych za kulturę i edukację brał udział w pokazach festiwalowych spektakli. Jest to już szósta edycja festiwalu, który odbudowuje się w Iraku po wieloletniej zawierusze wojennej.
fot. Hayder Ettihad/mat. teatru
Teatr Biuro Podróży „Silence. Cisza w Troi”
Reżyseria: Paweł Szkotak
Scenariusz: Teatr Biuro Podróży
Muzyka: Krzysztof Wiki Nowikow
Scenografia: Teatr Biuro Podróży oraz Magdalena Deput
Obsada: Marta Strzałko, Natalia Klupp, Karolina Wensierska, Bartosz Borowski, Łukasz Kowalski, Jarosław Siejkowski, Tomasz Wrzalik, Maciej Zakrzewski
W Bagdadzie gościnny udział w spektaklu wzięli Younis Marwan Adel oraz Rasul Iyad Khalil.
