O książce “Samotność Janosika. Biografia Marka Perepeczki” Marka Szymańskiego wydanej przez Dom Wydawniczy Rebis pisze Krzysztof Krzak.
fot. mat. prasowe
W listopadzie bieżącego roku minie 20 lat od śmierci Marka Perepeczki — aktora teatralnego i filmowego, dyrektora Teatru im. Mickiewicza w Częstochowie. Trudno powiedzieć, czy książka Marka Szymańskiego powstała z myślą o tej okrągłej rocznicy. Z całą pewnością jednak należy stwierdzić, że dobrze się stało, iż powstała, bowiem ten artysta z pewnością na nią zasłużył.
Dlaczego? Choćby dlatego, że kolejne pokolenia utożsamiają Marka Perepeczkę głównie z rolą Janosika w serialu i filmie Jerzego Passendorfera, postrzegając go głównie przez pryzmat jego warunków fizycznych. Tymczasem aktor ten stworzył co najmniej kilka wartych odnotowania ról, które na trwałe zapisały się w historii polskiej kinematografii. Choć nie były to role pierwszoplanowe, z pewnością nie pozostawały niezauważone. Marek Perepeczko stworzył m.in. poruszającą kreację Adama Nowowiejskiego w Panu Wołodyjowskim oraz serialu Przygody małego rycerza, porucznika Kolskiego w Potem nastąpi cisza, Aldka Piwko w Wilczych echach, „Malutkiego” w serialu Kolumbowie, Jaśka w Weselu, ojca głównej bohaterki w Sarze, czy wreszcie komendanta Słoika w 13. posterunku. Należał do ulubionych aktorów Andrzeja Wajdy, współpracował z Andrzejem Konicem (u którego zaczynał w Młodzieżowym Studiu Poetyckim), Krzysztofem Zanussim, Jerzym Hoffmanem czy Maciejem Ślesickim.
Z teatrem u Perepeczki bywało różnie — być może dlatego, że, jak zauważył Jan Englert w książce Samotność Janosika. Biografia Marka Perepeczki, teatr zwyczajnie go męczył. Przez kilka lat występował na scenie warszawskiego Teatru Klasycznego, a później Teatru Komedia. W ostatnich latach życia był dyrektorem Teatru im. Mickiewicza w Częstochowie, gdzie stworzył m.in. ciekawe kreacje Horodniczego w Rewizorze oraz Wernyhory w Weselu. Mimo to do końca życia czuł się aktorem niewykorzystanym i niespełnionym, co — w połączeniu z samotnością w życiu prywatnym — wywoływało w nim frustrację i objawy depresji.
Marek Szymański stara się w swojej interesującej książce ukazać przyczyny takiego stanu rzeczy. Oddaje głos osobom, które znały Perepeczkę, przyjaźniły się z nim i go rozumiały — są to m.in. Daniel Olbrychski, Stefan Friedmann, Jerzy Fedorowicz, Marek Mokrowiecki czy ks. Wiesław Słowik. Najbardziej celne okazują się wypowiedzi Magdaleny Zawadzkiej, która podkreśla cechy charakterologiczne aktora — uczciwość, delikatność, brak woli walki o role, wrażliwość — które, w połączeniu z jego warunkami fizycznymi, determinowały jego pozycję w świecie filmu i teatru.
Z przytaczanych przez Szymańskiego wypowiedzi wyłania się także wszechstronny obraz Marka Perepeczki jako człowieka. Poznajemy jego pasje i zainteresowania, które mogą niejednego czytelnika zaskoczyć, a także jego działalność quasi-opozycyjną oraz wysiłki na rzecz propagowania teatru wśród młodzieży. Autor nie unika tematów drażliwych i trudnych — takich jak małżeństwo aktora z Agnieszką Fitkau czy jego czteroletni pobyt w Australii.
Niezwykle ciekawa pod względem merytorycznym biografia Marka Perepeczki, uzupełniona spisem jego dokonań aktorskich, licznymi czarno-białymi fotografiami, wykazem źródeł i bibliografią, została bardzo starannie wydana przez Dom Wydawniczy Rebis. To książka z całą pewnością warta polecenia — i przeczytania.
Marek Szymański, Samotność Janosika. Biografia Marka Perepeczki, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2025, s. 464
