„Przemiana" Mateusza Górniaka wg Franza Kafki w reż. Grzegorza Jaremki w Nowym Teatrze w Warszawie. Pisze Tomasz Miłkowski w „Przeglądzie”.

fot. Maurycy Stankiewicz/ mat. teatru

Tym razem „Przemiana" Franza Kafki, będąca podstawą spektaklu w Nowym Teatrze, nie stała się ponuro-tragicznym metafizycznym spektaklem, ale raczej balansującym na granicy humoreski reportażem o człowieku/ludziach mających dość udziału w wyścigu szczurów. Gregor Samsa (Bartosz Bielenia), który pewnego dnia budzi się jako potworny robak, nie przeżywa wstrząsu, lecz rodzaj perwersyjnego zadowolenia, kiedy znajduje taką drogę ucieczki ze świata bliskiego stanu wyczerpania. Bycie nikim, bez ambicji i pożądań wydaje mu się kuszące. Zaszywa się w swoim pokoju - plastikowym namiocie, spędzając czas na powolnym obumieraniu aż do chwili, gdy trafi na wysypisko śmieci. Grzegorz Jaremko paradoksalnie z wigorem maluje obraz świata, który już niczego nie obiecuje, z bohaterami, którzy niczego nie oczekują. Jest już po wszystkim. Pozostał jeszcze balet z kubłami asenizacyjnymi. Jak u Becketta.

Przemiana Gregora nie budzi też szczególnego zainteresowania rodziców (sugestywne role komediowe Magdaleny Popławskiej i Piotra Polaka), niezdolnych do okazywania uczuć - pozostaje do załatwienia co najwyżej kwestia finansowa: skoro Gregor nie nadaje się do eksploatacji, do pracy musi iść ojciec, a najwyraźniej nie zamierza poświęcać się dla rodziny. Będzie więc, jak rasowy improduktyw, udawał, że pracuje.

Ten stan wyczerpania i niechęci do wzmożenia wysiłku w imię trudnych do zdefiniowania celów nie nęci tu już nikogo. Wszyscy najchętniej oddaliby się słodkiemu lenistwu. Kapitalistyczny pęd do sukcesu staje się już tylko martwym hasłem, na którego zwłokach buszują wspomnienia slapstickowych sztuczek Charliego Chaplina (znakomita Małgorzata Hajewska-Krzysztofik).

Prawdę mówiąc, nie przypuszczałem, że będę kiedyś bawić się na „Przemianie", choć mimo wszystko jest to śmiech ze ściśniętym sercem.