Historia ta ma swój początek w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy młody student anglistyki i historii sztuki Jerzy Limon pojechał z pierwszą wizytą do Anglii i tam, wertując książki, stwierdził: „spotkało mnie zaskoczenie: otóż w większości książek historia kultury i sztuki, także teatru, kończyła się geograficznie na Odrze – dalej na wschód była pustka, jakieś stepy niepamięci”[1] - pisze Justyna Limon w Pomorskim Magazynie Artystycznym „Słowo”.

Ta smutna konstatacja legła u podstaw gdańskiego marzenia Jerzego Limona, wówczas młodego studenta Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Postanowił przywrócić Gdańsk na mapę historii teatru europejskiego. W 1979 roku obronił w Poznaniu rozprawę doktorską, którą dziesięć lat późnej opublikował pod tytułem Gdański teatr „elżbietański”. Od tego momentu zaczyna się jego wielkie marzenie, aby zrekonstruować ów siedemnastowieczny teatr i stworzyć w Gdańsku centrum kultury o zasięgu międzynarodowym. Książka Gdański teatr „elżbietański”, niedawno wznowiona po ponad czterdziestu latach, stanowiła podwaliny naukowe projektu odbudowy teatru z epoki Szekspira. Projektu, który miał przywrócić tradycję i podkreślić związki kulturowe Gdańska i Polski z Europą Zachodnią.

Przełom lat 1989 i 1990 był okresem wielkich zmian, entuzjazmu i nadziei. Rodziło się nowe, demokratyczne państwo. Jerzy Limon wraz z grupą przyjaciół powołał do życia Fundację Theatrum Gedanense. Wierzył, że w demokratycznej Polsce Fundacja szybko osiągnie swój cel:

Teatr Gdański – wzorowany na londyńskim teatrze Fortune – powstał w czasie najbardziej dynamicznego rozwoju miasta w XVII wieku, tak więc jego odbudowa będzie z jednej strony nawiązaniem do dawnej świetności Gdańska, a z drugiej podkreśleniem współczesnych związków Polski z Europą[2].

Już na początku istnienia Fundacji Jerzy Limon wpadł na niezwykły pomysł, aby poprosić księcia Karola – brytyjskiego następcę tronu – o patronat nad nowo powołaną instytucją. W 1990 roku napisał do księcia list, w którym przedstawił swoją inicjatywę. Prośbę o wysłał pod złym adresem – do pałacu Buckingham, gdzie mieszkała królowa Elżbieta II. List jednak dotarł do księcia Karola i po paru tygodniach zaproszono Jerzego Limona na audiencję.

Niestety do spotkania w pierwszym terminie nie doszło, ponieważ dzień wcześniej książę w trakcie gry w polo spadł z konia i złamał rękę. Po paru miesiącach do Polski przyszedł ponownie list z pałacu św. Jakuba. Wiele lat później, 14 września 2009 roku, Jerzy Limon wspominał w przemówieniu z okazji wmurowania kamienia węgielnego pod Gdański Teatr Szekspirowski:

Odpisał mi Jego koniuszy, któremu widać podlegały sprawy teatralne, informując, iż Książę będzie zaszczycony objęciem patronatu nad naszą Fundacją. Do pierwszego spotkania doszło niebawem. Pragnę podkreślić, iż Książę nie pytał, kto nas popiera, ani kto tam będzie[3].

I tak rozpoczęła się międzynarodowa promocja projektu odbudowy gdańskiego teatru elżbietańskiego pod patronatem Jego Królewskiej Wysokości Księcia Karola. (Nikt wtedy nie myślał, że patronem Fundacji zostaje przyszły król Karol III). W prasie brytyjskiej ukazały się artykuły o tym niezwykłym przedsięwzięciu i książęcym patronacie, np. Prince urged to play role in Gdańsk Theatre revival lub Poles reclaim Shakespeare heritage.

W maju 1993 roku na zaproszenie Jerzego Limona i Fundacji Theatrum Gedanense jej patron przyjechał do Gdańska. Była to pierwsza wizyta księcia Walii w naszym mieście od 500 lat! Wydarzenie to odnotowały wszystkie media europejskie, które ze zdziwieniem pisały, iż Gdańsk to nie tylko centrum robotniczych strajków w stoczni i kolebka „Solidarności”, ale także miasto o tysiącletniej historii, bogatej kulturze i związkach teatralnych z Anglią w XVII wieku. Z takim obrazem Gdańska, jako miasta głównie przemysłowego, spotykaliśmy się ciągle za granicą przy okazji promocji projektu teatru i z uporem go przełamywaliśmy. Podczas wizyty księcia Karola prezydent Gdańska Franciszek Jamroż wręczył gościowi list intencyjny ze wstępną deklaracją przekazania gruntu pod budowę teatru. Uroczystość z okazji wizyty Księcia odbyła się w Dworze Artusa, a uświetnił ją koncert Cappelli Gedanensis.

Profesor Jerzy Limon wygłosił wtedy przemówienie, w którym zaznaczył, że ostatnia wizyta księcia Walii w Gdańsku miała w miejsce w 1495 roku. Wówczas to książę Walii, zachwycony gdańską muzyką, w podziękowaniu wręczył artystom pół szylinga. Jerzy Limon zauważył, z właściwym sobie poczuciem humoru, że gdyby owe pół szylinga ulokować na procent, to mielibyśmy już dość pieniędzy, by wybudować teatr. Tak przynajmniej obliczyli bankowcy…

Książę Karol zwiedził także działkę przy ulicy Bogusławskiego, gdzie w przyszłości miała stanąć scena szekspirowska. Jerzy Limon wpadł na pomysł, aby na ziemi wykonać obrys dawnego teatru i symbolicznie wprowadził gościa do środka.

W grudniu tego samego roku w siedzibie księcia w Londynie, w pałacu św. Jakuba, odbyła się pierwsza międzynarodowa prezentacja projektu teatru szekspirowskiego oraz uroczystość inaugurująca działalność Brytyjskiego Towarzystwa Przyjaciół Fundacji Theatrum Gedanense. Do inicjatorów powołania Towarzystwa należeli: cenieni dramaturdzy Arnold Wesker i Alan Ayckbourn, aktorzy Judi Dench i Michael Hordern, profesor Richard Proudfoot i dyrektor Królewskiego Teatru Narodowego sir Richard Eyre. Na wydarzenie przybyła delegacja z Gdańska: przedstawiciele władz i biznesu wspierający ideę odbudowy teatru, a także znaczące grono brytyjskich osobistości na czele z samym księciem. W części artystycznej wystąpili znani brytyjscy aktorzy, Emma Thompson i Alan Rickman, którzy odczytali supliki angielskich aktorów z XVII wieku do rajców gdańskich z prośbą o pozwolenie na występy w mieście. Uroczystość zgromadziła kilkaset osób ze świata kultury, biznesu i polityki i była wielkim sukcesem promocyjnym projektu, a przy okazji miasta Gdańska. Brytyjska prasa pisała: „A brave new project is taking Shakespeare to Gdańsk”.

22 marca 1995 roku odbyła się kolejna uroczystość w pałacu św. Jakuba. Z inicjatywy księcia zaproszono dwóch brytyjskich architektów do przedstawienia wizji wnętrza teatru szekspirowskiego. Przyjęcie uświetnił występ słynnego aktora angielskiego sir Iana McKellena.

W listopadzie 1996 roku powstała Rada Sponsorów Fundacji Theatrum Gedanense pod przewodnictwem Jolanty Kwaśniewskiej – Pierwszej Damy Rzeczpospolitej. 15 listopada książę Walii przyjął w swojej prywatnej wiejskiej rezydencji Highgrove członków Rady Sponsorów i członków założycieli Amerykańskich Przyjaciół Fundacji Theatrum Gedanense.

12 września 2000 roku w teatrze Globe w Londynie odbyła się gala poświęcona Fundacji z udziałem znakomitych osobistości. Gośćmi honorowymi byli patron Fundacji książę Karol i przewodnicząca Rady Sponsorów Jolanta Kwaśniewska. Byli także włodarze Gdańska, prezydent Paweł Adamowicz oraz marszałek województwa pomorskiego Jan Zarębski, ministrowie Jan Kułakowski, Jacek Saryusz-Wolski, Arkadiusz Rybicki i wielu polityków. W wypełnionym po brzegi teatrze widzowie obejrzeli niecodzienne przedstawienie Hamleta. Na zakończenie jeden z monologów został bowiem wygłoszony po polsku przez gdańskiego Hamleta – Mirosława Bakę (co na szekspirowską angielszczyznę „przetłumaczył” londyński Hamlet – Mark Rylance). To wydarzenie zostało przyjęte przez widzów gromką owacją – na deskach zrekonstruowanego elżbietańskiego teatru Globe po raz pierwszy wystąpił polski aktor, podkreślając ścisłe związki kulturowe między Polską a Wielką Brytanią, a tym samym przypominając historyczne wizyty aktorów angielskich w renesansowym Gdańsku. Gali towarzyszyła wystawa projektu zorganizowana przez Fundację Theatrum Gedanense.

Rok później, 31 maja 2001 roku, w Highgrove , wiejskiej rezydencji księcia Karola odbyło się niezwykłe wydarzenie artystyczne – koncert muzyki Chopina w wykonaniu wybitnego polskiego pianisty Janusza Olejniczaka. Gośćmi wieczoru byli najwięksi sponsorzy Fundacji oraz przedstawiciele władz Gdańska. Przed kolacją goście mieli okazję zwiedzić słynne ogrody księcia Karola, a następnie poznać go i porozmawiać z parą książęcą.

W 2004r. Fundacja ogłosiła międzynarodowy konkurs na projekt teatru i powołała międzynarodowe jury. Jednym z jurorów był architekt brytyjski delegowany przez księcia Karola.

Jerzy Limon mówił o sobie jako o zawodowym żebraku i dodawał, że z Fundacją „dołączyliśmy do zawodowej grupy instytucji żebraczych. Nie ma w tym nic zdrożnego: kiedyś istniały zakony żebracze, które pozostawiły po sobie wspaniałe katedry; my stawiamy teatr...”^[4]. Ową instytucję żebraczą zawsze wspierał jej patron. użyczając swoich rezydencji do organizowania wieczorów promocyjnych dla największych sponsorów, biorąc w nich udział , osobiście gorąco zachęcając gości do wsparcia idei budowy teatru. Początkowo były to gale gromadzące kilkaset osób, później bardziej kameralne przyjęcia. 26 stycznia 2011 roku w prywatnej rezydencji Księcia w Londynie, w Clarence House, odbyła się kolacja z udziałem 25 osób, zorganizowana z okazji dwudziestolecia Fundacji Theatrum Gedanense. Wzięli w niej udział przedstawiciele władz miasta Gdańska oraz najważniejsi sponsorzy. Przed uroczystą kolacją goście zwiedzili teatr Globe. W 2011 roku Fundacja była już znanym organizatorem Festiwali Szekspirowskich, wraz z samorządami powołała do życia nową instytucję kultury – Gdański Teatr Szekspirowski. Za chwilę miała się rozpocząć budowa jego siedziby.

19 września 2014 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego – który niemal natychmiast trafił na listy najpiękniejszych budynków teatralnych Polski. Z okazji otwarcia teatru książę Karol, który nie mógł przybyć osobiście, przysłał specjalne nagranie z życzeniami i gratulacjami. Można je obecnie obejrzeć w Bibliotece profesora Jerzego Limona, mieszczącej się w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim.

Otwarcie budynku teatru w 2014 roku zakończyło dwudziestoczteroletni etap w historii Fundacji Theatrum Gedanense, która jako mała organizacja pozarządowa zrealizowała wielkie gdańskie marzenie Jerzego Limona. Historia Fundacji to także niezwykła historia sukcesu oddolnej inicjatywy obywatelskiej. Jest ona symbolem nowej demokratycznej Polski i jedną z najpiękniejszych opowieści o Gdańsku, mieście wolności i Solidarności, w którym zdarzają się rzeczy wielkie i niezwykłe. Takim niewyobrażalnym wydarzeniem był patronat księcia Walii, którego udzielił dopiero co powołanej do życia, małej Fundacji. W jednym z przemówień Książę powiedział o motywach, które nim wówczas kierowały: „Jestem nieuleczalnym romantykiem”, a idea budowy teatru była takim niezwykle ambitnym i romantycznym pomysłem. Patronat księcia Karola, otrzymany na samym początku działalności Fundacji, spełnił niezwykle ważną rolę: uwiarygodnił „szalony” pomysł profesora Jerzego Limona, a Fundacji dodał skrzydeł. Patronat robił wrażenie na wszystkich: politykach, biznesmenach, władzach miasta i regionu, sponsorach, a szczególną wagę odegrały osobiste spotkania z księciem, gale, przyjęcia, pamiątkowe zdjęcia. Profesor Jerzy Limon przez cały okres starań o środki na budowę teatru utrzymywał kontakt z sekretarzami księcia i z nim samym, zdając relację z postępów w realizacji projektu.

18 lipca 2017 roku w ramach oficjalnej wizyty na Pomorzu do Gdańska przyjechał syn księcia Karola, książę William, wraz z księżną Kate. Zwiedzili oni Gdański Teatr Szekspirowski, którego prezentacji dokonał dyrektor Jerzy Limon. W szczególny zachwyt wprawił gości otwierany dach teatru.

W 2021 roku, kiedy Fundacja obchodziła swoje trzydziestolecie, pandemia zabrała założyciela Fundacji, twórcę i dyrektora Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego – profesora Jerzego Limona. Książę Karol przysłał wzruszający list kondolencyjny i bukiet przepięknych białych kwiatów.

[1] Jerzy Limon, Teatr – strażnik naszej wolności pamiętania, „Gazeta Wyborcza Trójmiasto” z 4 marca 2020, https://wyborcza.pl/7,75968,25753508,teatr-straznik-naszej-wolnosci-pamietania.html.

[2] Broszura Fundacji Theatrum Gedanense.

[3] Jerzy Limon, Historia w podziękowaniach, „PAUza Akademicka” 2009 nr 57, s. 2.

[4] Jerzy Limon, Historia w podziękowaniach, „PAUza Akademicka” 2009 nr 57, s. 2.