„Jestem aktorem teatralnym, zarabiam najniższą krajową" - z taką planszą występuje od kilku tygodni Marcin Gaweł, aktor Teatru Śląskiego w Katowicach. On i jego koleżanki i koledzy z katowickiego teatru podpisali odezwę do rządu o podwyżkę nie tylko dla siebie, ale i dla wszystkich aktorów teatralnych w Polsce. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego jednak ripostuje, że adresat odezwy jest nie ten, co powinien.
fot. Przemysław Jendroska/mat. teatru
Przypomnijmy, że oficjalny protest aktorów teatralnych, głównie z Teatru Śląskiego, ale też tych działających w katowickim oddziale Zrzeszenia Aktorów Scen Polskich, rozpoczął się 11 lutego 2025 roku.
Aktorzy protestują przeciwko niskim płacom
Podczas konferencji prasowej przed premierą spektaklu "Tkocze" w reżyserii Mai Kleczewskiej w Teatrze Śląskim, aktor Marcin Gaweł oficjalnie wystąpił z manifestem - apelem do premiera RP oraz ministry kultury i dziedzictwa narodowego, przygotowanym przez zespół aktorski Śląskiego przy wsparciu katowickiego oddziału Zrzeszenia Aktorów Scen Polskich.
W manifeście czytamy m.in. "My Aktorzy Teatru Śląskiego oraz Członkowie Oddziału ZASP w Katowicach wzywamy Was do jedności i solidarności, by wystąpić razem przeciwko najniższej płacy krajowej, która jest naszym wynagrodzeniem.
Za najniższą krajową nie możemy i nie chcemy już pracować.
Nie chcemy mieć emerytur obliczanych od najniższej krajowej.
Ten manifest nie jest przeciwko dyrektorom, przeciwko Urzędom Marszałkowskim, nie jest przeciwko urzędom miejskim.
Ten manifest jest skierowany do Premiera i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ponieważ państwo polskie nie może skazywać aktorów pracujących na etatach w teatrach państwowych na życie poniżej godności ludzkiej".
Aktorzy zaznaczają, że zarabiają w teatrze najniższą płacę krajową - obecnie to 4666 zł brutto, 3510 zł netto.
Ministerstwo: Wysokość wynagrodzeń w samorządowych instytucjach kultury ustalają ich dyrektorzy
ŚLĄZAG zwrócił się do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z pytaniem, czy owo ministerstwo, jako adresat odezwy, zamierza podwyższyć wynagrodzenie etatowych aktorów teatralnych, których w Polsce jest 1700, do poziomu średniej pensji w Polsce?
Centrum Informacyjne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego odpowiada:
- Wysokość budżetu na kulturę dla instytucji samorządowych ustalają samorządy. Przekazują one środki w określonej przez siebie wysokości dyrektorom samorządowych instytucji kultury. Dysponowanie tymi środkami, w tym ustalanie wysokości wynagrodzeń, leży wyłącznie w gestii dyrektora. Dotyczy to również Teatru Śląskiego. Nie istnieje żaden przepis prawa, który określałby wysokość płacy aktorów zatrudnionych na etat.
Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach jest instytucją kultury Samorządu Województwa Śląskiego. Nie jest ani współprowadzony ani prowadzony przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dlatego z ministerstwa nie dostaje dotacji przeznaczonych na działalność bieżącą. Taką dotację otrzymuje corocznie z budżetu województwa śląskiego.
- W instytucjach współprowadzonych i prowadzonych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego instytucje otrzymują dotacje podmiotowe, przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej. Za rozdysponowanie środków otrzymanych w ramach dotacji – podobnie jak w przypadku samorządowych instytucji kultury – odpowiada dyrektor danej instytucji kultury - dodaje ministerstwo.
- W listopadzie 2024 roku, podczas współKongresu Kultury, zapowiadaliśmy wspólnie z Ministerstwem Finansów zwiększenie środków na kulturę. Zgodnie z tą zapowiedzią środki na kulturę w 2025 roku zostały zwiększone o 260 mln zł - podkreśla Centrum Informacyjne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
15 milionów złotych rocznie na płace dla pracowników i współpracowników Teatru Śląskiego
Jak wynika z dokumentu "Plan finansowy instytucji kultury na 2024 rok", jaki można znaleźć w internetowym Biuletynie Informacji Publicznej Teatru Śląskiego (zamieszczamy go też jako plik) w 2023 roku przychody Teatru ogółem wyniosły nieco ponad 23,3 mln złotych, a na 2024 r. planowane przychody wynosiły prawie 25,75 mln zł. Z dokumentu "Plan finansowy instytucji kultury na 2025 rok" dowiadujemy się, że przychody instytucji za 2024 r. wyniosły finalnie 27,269 mln zł. Na 2025 r. Teatr Śląski planuje przychody ogółem w wysokości 26,17 mln zł.
W 2023 r. dotacja podmiotowa z budżetu (samorządu woj. śląskiego - przyp. red.) wyniosła 17,8 mln zł, w 2024 roku - 20,25 mln zł. Na 2025 rok Teatr Śląski w "Planie finansowym" zapisał 19,6 mln zł dotacji z budżetu.
Koszty działalności Teatru Śląskiego w 2023 roku wyniosły 22,34 mln zł, w 2024 roku - 26,2 mln zł. W 2025 r. mają sięgnąć prawie 30 mln zł (dokładnie 29,66 mln zł).
Najwięcej Teatr Śląski przeznacza na wynagrodzenia:
• w 2023 r. - 13,28 mln zł,
• w 2024 r. - 15,2 mln zł,
• w 2025 r. plan - 16,18 mln zł
Wynagrodzenia w Teatrze Śląskim z tytułu umów o pracę:
• w 2023 r. - 11,4 mln zł
• w 2024 r. - 13,49 mln zł
• w 2025 r. plan - 14,3 mln zł
Do tego dochodzą koszty ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń, za 2023 r. w sumie to kwota 2,58 mln zł, za 2024 - 3,02 mln zł, za 2025 r. planowo 3,21 mln zł.
W planach finansowych zadeklarowano średnioroczną liczbę zatrudnionych osób (pełne i niepełne etaty w przeliczeniu na pełne etaty):
• na dzień 1.01 2023 r. - 142
• na dzień 1.01 2024 - 149,75
• na dzień 1.01. 2025 - 157,95
• plan na dzień 31.12 2025 - 160,45
Dzieląc koszty wynagrodzeń (bez obowiązkowych składek) w 2024 r. przez liczbę pracowników etatowych Teatru Śląskiego wychodzi, że średnio każdy ma pensję 90 tys. zł rocznie czyli 7,5 tys. zł miesięcznie (od tego odliczana jest zaliczka na podatek dochodowy), ale twórcy (w tym aktorzy) mogą się rozliczać z fiskusem odliczając 50 proc. kosztów uzyskania, gdy uzyskują przychody z przeniesienia praw autorskich.
Wg strony internetowej Teatru Śląskiego, stały zespół aktorski liczy 46 osób.
Wynagrodzenia bezosobowe (czyli nie etatowe - np. umowy o dzieło, umowy zlecenia) w Teatrze Śląskim:
• w 2023 r. - 1,85 mln zł
• w 2024 r. - 1,76 mln zł
• w 2025 r. plan - 1,88 mln zł