„Romantyczność” Adama Mickiewicza w reż. Mikołaja Pinigina w Teatrze Polski w Warszawie. Pisze Magdalena Hierowska w Teatrze dla Wszystkich.

fot. Karolina Jóźwiak

Wygnańcy ducha, zaświaty zaglądające do izb prostego ludu i strach przed karą. Uroczyska i wyznania miłości pod modrzewiem. Ekspresja emocji, strach przed utratą ukochanego czy poczucie winy za popełnione grzechy, ale też śmiech codzienności zbliżający się atmosferą do niewyobrażalnej tajemniczości.

W przedmowie do wydanych w Winie w 1822 “Ballad i Romansów” Adama Mickiewicza mistrz słowa wyjaśnia istotę najwyższą, do której powinna wznosić się literatura narodowa daleka od nieudolnego epigonizmu. Poeta odnajduje klucz do indywidualizmu sztuki polskiej głęboko zakorzenionej w twórczości wywodzącej się ze świata obrzędów ducha i głęboko pojmowanej moralności. Podejmuje również trud oceny własnego dzieła i uznaje, że: “Nie idzie zatem aby krytyka sztuk pięknych nie miała pewnych i stałych zasad; ale jako w świecie moralnym są jedne prawa wrodzone sumieniu każdego poczciwego człowieka, w każdym czasie i narodzie”. W tej przedmowie słowo staje się czynem, a myśl konstruktem duszy, co nad wyraz przejrzyście zostało dostrzeżone przez twórców spektaklu “Romantyczność”.

Dzięki tej inscenizacji, na podstawie wybranych utworów z cyklu poezji “Ballady i Romanse”, na scenie Teatru Polskiego rozsypały się słowa ożywione tchnieniem pełnym znaczeń. Pomimo dwóch wieków, które dzielą współczesność od momentu powstania utworu, reżyser Mikołaj Pinigin skupił się głównie na tym, co dla Mickiewicza było najważniejsze, czyli na duchowym wnętrzu bohaterów. Tutaj pokusa staje się katem umysłu, a cierpienie uwalnia przestrzeń niewidzialną dla ludzkiego oka. Dlatego w tym spektaklu każda scena wyłaniająca z półcienia akcję dramatyczną, ukazywała wartką narrację w perfekcyjny sposób. Nawet trudny interpretacyjnie rytm poezji zaistniał słowem obecnym i powściągliwie uwalniającym emocjonalność postaci.  

Również przeprowadzona spójnie sfera wizualna tego przedstawienia według konceptu niezależnej grupy teatralnej Kupałowcy sprawia, że kolorystyczne kontrasty przejrzyście uwydatniają indywidualny charakter inscenizowanych utworów. Jednocześnie wprowadzane rekwizyty mają wspólne źródło stylistyczne, inspirowane najmniejszym jednolitym elementem istnienia obrazu cyfrowego. Deformacja znaczeń rzeczywistych doskonale nawiązała dialog między tym, co przedstawione w wypowiadanym słowie, a tym, co dzieje się w wyobraźni. Dzięki takim zabiegom z użyciem współczesnych środków wyrazu zaistniało dzieło spójne z wizją Mickiewicza, który w innym fragmencie przedmowy do “Ballad i Romansów” wyjaśnia: “W świecie imaginacji, są istotne i przyrodzone sztuki prawidła, które instynkt poetycki, we wzorowych dziełach, jakiegokolwiek bądź rodzaju, zachować umie i powinien”.

Niekonwencjonalna i odważna forma spektaklu “Romantyczność” bez wątpienia odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ stała się nosicielem istoty słowa, pomagając w zbudowaniu świata o duszach rozdartych między tym, co rzeczywiste, a tym, co wyśnione i nierealne. Symboliczna scenografia, tworząca iluzoryczny świat, silnie potęguje wyobraźnię, a to zawsze istotny element nie tylko w sposobach rozumienia utworów Romantyzmu. Sztuka teatralna również powinna tę wyobraźnie wzbudzać i na scenie Teatru Polskiego zaistniało wyjątkowe dzieło, otwierające drzwi do pięknej parafrazy myśli Adama Mickiewicza, przepełnionej duchem epoki i metafizycznością współczesności.