Agencja Dramatu i Teatru specjalizująca się w wydawaniu dramatów kolejną pozycję wydawnicza poświęciła czeskim sztukom współczesnym. Tom „Prawda i miłość” zawiera dziewięć sztuk ośmiu autorów - pisze Ewa Gałązka.
mat. ADiT
Najbardziej znanego i często wystawianego w Polsce czeskiego dramaturga Petra Zelenkę reprezentują w antologii dwa dramaty „Job Interviews” i „Czar molekuły”. Pozostali autorzy to: Petr Kolečko, René Livínský, Tomáš Vůjtek, David Zábranský, David Drábek, Lenka Lagronová i autor ukrywający się pod pseudonimem S.d.Ch.
Autorka wstępu teatrolożka i bohemistka, adiunkt w Instytucie Slawistyki PAN, Elżbieta Zimna słusznie zwraca uwagę na rodowód tytułu antologii. Pochodzi on z przemówienia Václava Havla. „Prawda i miłość zwyciężą nad kłamstwem i nienawiścią”. Jak podkreśla Elżbieta Zimna to hasło stało się dla czeskiego społeczeństwa „swoistym punktem odniesienia, a dla niektórych nawet linia podziału – jedni do dziś widzą w nim źródło nadziei, w innych uruchamia pogardę i usprawiedliwienie własnej podłości”.
Dramaty zamieszczone w tomie pochodzą z ostatnich dziesięciu lat. Większość z nich to zapis stanu czeskiego społeczeństwa w kilka dekad po „rewolucji’, jak Czesi nazywają upadek komunizmu. Budują czeski pejzaż duchowy. Motywy przewodnie tych dramatów odnoszą się do haseł i filozofii Václava Havla. To jakby motywy przewodnie tej antologii. Dramat „Poker Face” Petra Kolečko ukazuje przemianę głównej bohaterki, która w młodości była zafascynowana ideami Havla po kilkudziesięciu latach jest cyniczną milionerką. Ale i jej antagonista, przedstawiciel młodego pokolenia, wydawałoby się przepełniony ideałami, koniec końców okaże się zwyczajnym materialistą. Petr Zelenka w dramacie „Job Interviews” także nawiązuje do filozofii Havla. Ukazuje drogę życiową bezwzględnej karierowiczki pozbawionej empatii. To pokolenie totalitaryzm polityczny zamieniło na totalitaryzm ekonomiczny. Sztuka lidera zespołu Ruce naši Dory, ukrywającego się pod pseudonimem S.d.Ch., zatytułowana „Ostatnia gąska” jest metaforą manipulacji i zakłamania polityków najnowszej generacji. Dramat „Wciśnij kosmos, aby przejść dalej” René Livínský’ego koncentruje się na postawach etycznych w środowisku naukowców. Również i tu dominuje kult pieniądza. Druga z zamieszczonych w antologii sztuk Petra Zelenki „Czar molekuły” ukazuje rynek farmaceutyczny, zarządzany prze ekonomistów, których niewiele interesują etyka i zdrowie społeczeństwa. Monolog Davida Zábranský’ego „Aktor i stolarz Majer mówi o stanie swojej ojczyzny” to zapis rozpadu postkomunistycznych Czech na dwie połowy: bogata i wykształcona oraz biedna i bez perspektyw.
Sztuka „Wysłuchanie” Tomáša Vůjtka nie dotyczy czasów w społecznych, ale ukazuje dwuznaczne postawy Czechów z czasów II wojny światowej. Adolf Eichmann opowiada tu swoja wersje historii, a przysłuchuje się tej opowieści babcia klozetowa, która raz po raz wtrąca swoje uwagi na temat Żydów, reprezentując zdaje się poglądy Czechow: „W większości im się należało (…) zdecydowanie nie należy im niczego oddawać, bo i tak ci wyzyskiwacze wszystko nam ukradli. Pod tym względem, tak myślę, my Czesi mamy wspólne zdanie”.
Akcja dwóch ostatnich sztuk: „Sherlock Holmes. Morderstwa brodatych kobiet” Davida Drábka i „Ogród Jane Austen” Lenki Lagronovej nie sytuuje się bezpośrednio we współczesności, ale ich przesłanie dotyczące miejsca kobiet w społeczeństwie zmusza do refleksji czy rzeczywiście wiele zmieniło się w postrzeganiu roli kobiety od czasów Jane Austen czy Artura Conan Doyle’a.
Dramaturdzy w prezentowanych sztukach ukazują upadek ideałów, królowanie egoizmu, brak odpowiedzialności za świat. Które z tych dramatów trafia na polskie sceny? Czas pokaże.
“Prawda i miłość. Czeskie sztuki współczesne”, Agencja Dramatu i Teatru, Warszawa 2020.