Nierzetelny i nieskuteczny nadzór nad działalnością instytucji kultury oraz brak jasnych reguł w przyznawaniu im dotacji – takie zastrzeżenia ma Najwyższa Izba Kontroli do pięciu instytucji kultury w Szczecinie i Koszalinie oraz finansujących je samorządów.
fot. Kapitel / wikicommons (cc)
Szczecińska delegatura NIK skontrolowała działalność pięciu zachodniopomorskich instytucji kultury w latach 2021-2024. Sprawdzono finanse i organizację: Szczecińskiej Agencji Artystycznej, Willi Lentza, Teatru Polskiego w Szczecinie oraz Bałtyckiego Teatru Dramatycznego im. J. Słowackiego i Centrum Kultury 105 w Koszalinie. Oceniono też nadzór nad wspomnianymi instytucjami prowadzony przez UM Szczecin, UM w Koszalinie oraz Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego.
„W latach 2021-2024 w nietransparentny sposób skontrolowane samorządy przekazały instytucjom kultury w sumie niemal 18 mln zł” – podano w czwartkowym komunikacie NIK.
W ocenie Izby, UM Koszalin i urząd marszałkowski (samorząd województwa prowadzi Teatr Polski, współfinansuje Bałtycki Teatr Dramatyczny) nie ustaliły „szczegółowych kryteriów dotyczących przekazywania dotacji” instytucjom kultury, co „stwarzało ryzyko nadmiernej uznaniowości w dysponowaniu publicznymi pieniędzmi przeznaczonymi na ten cel”.
Wśród skontrolowanych szczecińskich instytucji kultury NIK najwięcej zastrzeżeń ma do działalności Willi Lentza. „Brak należytego nadzoru ze strony prezydenta Szczecina spowodował, że Willa Lentza nie zwróciła miastu 423 tys. zł, których nie wykorzystała w 2021 r. z dotacji przeznaczonej na bieżącą działalność” – przekazała NIK w komunikacie. Izba podkreśliła, że w tej prawie trafiło zawiadomienie do prokuratury.
NIK przeanalizowała wydatki samorządów na bieżącą działalność instytucji kultury. Kontrola wykazała, że UM Szczecin w 2021 r. przeznaczył na dotacje podmiotowe 58,8 mln zł, a w 2024 r. już ponad 75,3 mln zł. Izba zwróciła uwagę, że np. w 2023 r. Szczecińska Agencja Artystyczna otrzymała ok. 112 proc. „w stosunku do zgłoszonych potrzeb”, natomiast Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza tylko 68 proc.
Najwięcej zastrzeżeń kontrolerów NIK wzbudziło gospodarowanie środkami z dotacji w Willi Lentza. Na 2021 r. ta instytucja otrzymała z budżetu miasta prawie 3,3 mln zł, ale z powodu pandemii COVID-19 ograniczyła działalność. Niewykorzystane 423 tys. zł powinny zostać zwrócone do końca roku, ale to nie nastąpiło. Wydano je w kolejnych latach.
Nierozliczenie środków naraziło budżet instytucji na dodatkowe koszy z tytułu odsetek, które do września ubiegłego roku wynosiły 166 tys. zł. „Zdaniem Izby z powodu nienależytego nadzoru prezydent Szczecina doprowadził do zaniżenia dochodów miasta o niemal 589 tys. zł” – podkreślono w komunikacie.
NIK skierowała sprawę nie tylko do prokuratury, ale też do rzecznika dyscypliny finansów publicznych.
Dyrektor Willi Lentza ponadto musi w prokuraturze wyjaśnić podjęcie dwóch zaliczek z rachunku bankowego instytucji, w sumie 27 tys. zł Zdaniem NIK, pieniądze zostały wypłacone „bez określonego celu”, a ich zwrot – w jednym przypadku – nastąpił aż po 456 dniach.
Kontrola wykazała ponadto, że choć 2023 r. Willa Lentza zakończyła stratą sięgającą 299 tys. zł, zakupiono tam alkohol za 120 tys. zł, a kolejne ponad 14 tys. zł wydano na przygotowanie receptury specjalnej edycji ginu – Heritage Willa Gin i zaprojektowanie dla niego etykiety. „70 procent tego alkoholu przeznaczono na degustację, a tylko 26 proc. na sprzedaż” – zaznaczono w komunikacie NIK
Najwyższa Izba Kontroli prześwietliła także dotacje celowe udzielane instytucjom kultury, np. na organizację imprez plenerowych, festiwali, koncertów etc. W latach 2021-2024 UM Szczecin udzielił 63 dotacji na sumę ponad 11 mln zł.
Natomiast UM Koszalin przyznawał instytucjom kultury dotacje celowe wyłącznie na działalność inwestycyjną. W przypadku dwóch z czterech badanych dotacji Izba ujawniła, że „nie zawarto umów na finasowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji”. Chodzi o modernizację amfiteatru w 2021 r. (ponad 7,2 mln zł) oraz modernizację biblioteki w ramach projektu „Nasz wspólny park” (112 tys. zł).
NIK zwróciła uwagę, że miasto Szczecin jest organizatorem lub współorganizatorem 14 instytucji kultury, a nie opracowało „dokumentu o charakterze strategicznym dotyczącym kultury”. UM Koszalin, który w 2024 r. przeznaczył na instytucje kultury 36,5 mln zł, „taką dokumentację przygotował, jednak połowa założonych w niej celów nie została zrealizowana w terminie”.
Kontrolerzy NIK wykryli w instytucjach kultury również inne nieprawidłowości dot. organizacji, zamówień publicznych, gospodarki finansowej. Stwierdzono m.in. niewycenianie i niewprowadzanie do ewidencji księgowej nabywanych przez instytucje kultury autorskich praw majątkowych i licencji; niepublikowanie w BIP informacji o naborze kandydatów do zatrudnienia (we wszystkich instytucjach), nieprawidłowości w zawieraniu umów cywilnoprawnych z własnymi pracownikami na wykonywanie zadań, które mieli już w zakresie swoich obowiązków (SSA i CK105), powierzanie głównym księgowym zadań zarządzania instytucją kultury (Teatr Polski i Bałtycki Teatr Dramatyczny).
W zaleceniach pokontrolnych NIK wskazała m.in. konieczność „zwiększenia nadzoru nad rozliczaniem dotacji”. UM Szczecin musi opracować strategię dot. działalności kulturalnej miasta.
„Wnioski zostały przyjęte, a skontrolowane urzędy podjęły już działania, by je zrealizować” – podsumowała czwartkowy komunikat szczecińska delegatura NIK. (PAP)