„Wczoraj byłaś zła na zielono” Elizy Kąckiej w reż. Anny Augustynowicz w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Pisze Beata Kośmider w Teatrze dla Wszystkich.
fot. Karolina Jóźwiak
Pierwsza premiera sezonu 2024/2025 Teatru Dramatycznego w Warszawie to adaptacja sceniczna wydanej w 2024 roku autobiograficznej książki Elizy Kąckiej. Opowieść traktuje o relacji matki z córką w spektrum autyzmu, oswajaniu neuroróżnorodności i procesie wypracowywania optymalnych form porozumienia. Utrudniona komunikacja werbalna pomiędzy matką a córką zostaje w spektaklu niejako odwrócona poprzez oddanie sceny głosowi – zarówno w formie monologu, jak i polifonii.
„Wczoraj byłaś zła na zielono” w swojej formie stanowi kompozycyjną partyturę: głosów, muzyki (autorstwa Jacka Wierzchowskiego) i światła (videoart i światło: Wojciech Kapela). Kwestie wypowiadane są rytmicznie, powiedziałabym nawet – automatycznie. Eliza Kącka nazwała zresztą stworzony wraz z Anną Augustynowicz projekt – fugą czterogłosową. I rzeczywiście, czworo aktorów (Anna Moskal, Marianna Linde, Karol Wróblewski i Mirosław Guzowski) wyposażonych w pulpity nutowe i akompaniująca na skrzypcach Maria Wieczorek w sposób nieunikniony przywołują skojarzenie z wykonywaniem utworu muzycznego. Jednocześnie aktorzy nie mają przypisanych konkretnych ról i przechodzą z jednej kreacji w drugą.
Fabuła spektaklu to kolaż doświadczeń i wspomnień matki z długotrwałego okresu budowania relacji z córką, obserwacji atypowych zachowań i wypracowywania nie do końca standardowych schematów komunikacji. To także nawiązywanie do podejmowanych prób odnalezienia części wspólnych dwóch zbiorów: gdzie jednym wariantem jest matka, a drugim córka. Chęć zrozumienia siebie poprzez pryzmat neuroatypowego dziecka wpisuje się w kontekst coraz częstszej obecnie praktyki diagnozowania się rodziców przy okazji poddawania diagnozie dziecka. „Wczoraj byłaś zła na zielono” dotyka również problemu sprzecznych komunikatów, tak zwanych dobrych rad i krzywdzących komentarzy, którym rodzice neuroróżnorodnych dzieci stawiają czoła. Wybrzmiewa to szczególnie intensywnie, gdy głosy aktorów wchodzą w polifonię. Opowieść jednocześnie kładzie akcent na siłę wypracowanych – niemalże autorskich – rozwiązań i konsekwencję w podążaniu obraną drogą.
Jeszcze jednym istotnym elementem kompozycji jest scenografia autorstwa Marka Brauna. Umiejscowienie postaci za szybami oraz instalacja pomiędzy sceną a widownią przesłony z tiulu (umożliwiającej jednocześnie projekcje video), wizualizują barierę komunikacyjną oddzielającą od otoczenia osoby w spektrum autyzmu. Deficyt komunikacji zobrazowany jest także poprzez szczątkową interakcję między postaciami.