IV Festiwal Teatru na Faktach „Atypowo”, organizowany przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu, odbędzie się w dniach 26–29 czerwca 2025 (czw.–niedz.).
fot. mat. teatru
Żyjemy między wieloma skrajnościami, żyjemy w spektrum niejednorodnej rzeczywistości. Z naszej nieśmiałości, przekonań i doznań, z temperamentu i emocji, ze słów wyniesionych z rodzinnego domu powstaje indywidualna linia życia, która przejawia się w języku. Amerykańska dokumentalistka Anne Deavere Smith w naszym sposobie mówienia, pełnym paradoksów i powtórzeń, dopatrywała się ciągłego poszukiwania sensu. Odkryła, że ta nieustanna potrzeba tłumaczenia sobie samym otaczającego świata wyraża się najpełniej w potocznym języku. Z czasem osadzamy się w swoich osobistych koleinach, zadomawiamy w słowach, które używamy, w sposobie ich wypowiadania. Nasze języki są niekiedy rozedrgane i emocjonalne, bywają też chłodne i logiczne, jednak niezależnie od stylu, który przyjmujemy, pozostają wyjątkowe.
Czy jesteśmy w stanie odnaleźć indywidualny język w teatrze? Ciągle próbujemy. Zapraszamy do teatru kolejne osoby i pokazujemy ich spojrzenie na rzeczywistość. Zależy nam, by kultura była dostępna dla każdej osoby, także g/Głuchej, wierzącej, nieheteronormatywnej, uchodźczej, aseksualnej. Kultura powinna pomagać w pokonywaniu traum i odnajdywaniu spokoju. Kultura powinna leczyć. Kultura powinna nas łączyć z innymi. Czy rzeczywiście tak jest? Czy patetyczne jest stwierdzenie, że teatr to spotkanie i że jest on potrzebny człowiekowi do zrozumienia siebie samego?
A może na chwilę spuśćmy powietrze z balonika Sztuki przez wielkie S! Wsiądźmy do autobusu, którego kierowca – jak w filmie „Patterson” Jima Jarmusha – wożąc pasażerów wciąż tą samą, nużącą trasą, tworzy wiersze. Jego poezja powstaje w czasie pracy, którą wykonuje każdego dnia, by przetrwać. Znaczenie wyrazu „codzienność” nie jest jednak dla niego puste, staje się niczym zaklęcie. Bo też każde słowo, które przychodzi mu do głowy w czasie jazdy, nie jest sztucznym, wymyślonym tworem – jest odbiciem tego, co kierowca widzi i przeżywa, aż samo staje się doświadczeniem. Każda i każdy z nas może odnaleźć się gdzieś na skali tej codzienności. Gdzieś w jej spektrum, między punktami A i B, będącymi niczym przystanki autobusu prowadzonego przez Pattersona. W tej codzienności różnimy się, jesteśmy sobą, mamy swoje własne języki, a podczas całego życia stajemy się coraz bardziej atypowi.
W tym roku na festiwalu zaprezentujemy różnych atypowych bohaterów i bohaterki. Zaczniemy od niezwykłego spektaklu-koncertu współtworzonego przez osoby g/Głuche oraz słyszące: polski język migowy (PJM) i polski język foniczny będą równorzędne. Skupimy się także na temacie sprowadzania i wykorzystywania osób z Ameryki Łacińskiej i łamania ich praw pracowniczych, przedstawiając niejednokrotnie zupełnie absurdalne, a czasami mrożące krew w żyłach historie. Zobaczymy również spektakle o osobach w spektrum autyzmu i ich matkach, o mężczyznach w kryzysie psychicznym, o małych znikających miejscowościach w ogarniętej wojną Ukrainie i młodych Afgankach uwięzionych w mieszkaniach w swoim opanowanym przez fanatyczny reżim kraju.
Tradycyjnie pokazom i czytaniom będą towarzyszyć dyskusje z bohaterkami i bohaterami spektakli, osobami eksperckimi i aktywistycznymi. Możliwość rozmowy stanowi dla nas dopełnienie spektaklu i jest formą zwerbalizowania problemu, możliwością zadania pytania u źródła.
Wszystkie festiwalowe wydarzenia będą dostępne w obszarze poruszania się, a wybrana część programu także w obszarze słyszenia, widzenia i czucia. W tym roku staramy się dostosować część wydarzeń do potrzeb osób neuroatypowych, w spektrum autyzmu. Cały czas pracujemy nad jeszcze większą i pełniejszą dostępnością samych spektakli, jak i przestrzeni teatralnej dla osób z różnorodnymi potrzebami.
Finałem festiwalu będzie III edycja konkursu na dokumentalne czytanie performatywne. Konkurs cieszy się coraz większą popularnością i zgłaszają się do niego młodzi artyści z całej Polski. Jury złożone z twórców i twórczyń teatralnych, dziennikarzy i dziennikarek, pisarzy i pisarek wyłoni tekst, który zostanie wystawiony na scenie Instytutu Grotowskiego w przyszłym sezonie. W zeszłym roku zwyciężył „Szpieg z Krainy Głuchych” Edyty Kozub, Marka Śmietany i Łukasza Wójcickiego, który w formie pełnoprawnego spektaklu otworzy tegoroczny festiwal.
IV Festiwal Teatru na Faktach „Atypowo”
czw.–niedz.26–29.06.2025
Centrum Sztuk Performatywnych Instytutu Grotowskiego
Budynek jest dostępny w obszarze poruszania się, na miejscu będzie można skorzystać ze słuchawek wyciszających oraz z pokoju wyciszenia.
czw. 26.06.2025
19:00 Rozpoczęcie festiwalu
Premiera spektaklu „Szpieg z Krainy Głuchych” Edyty Kozub, Marka Śmietany i Lukasa Wojcickiego
W PJM, z tłumaczeniem na język polski, z napisami w języku polskim, z pętlą indukcyjną
21:00 Premiera spektaklu „Cudownych rodziców” Łukasza Basiaka
W języku polskim, z tłumaczeniem na PJM, z napisami w języku polskim, z pętlą indukcyjną
22:30 Dyskusja: „Nie mówmy o tych, którzy milczą”
W języku polskim, z tłumaczeniem na PJM, z pętlą indukcyjną, z audiowstępem
pt. 27.06.2025
19:00 Spektakl „Monolog wewnętrzny” Wojtka Ziemilskiego
Z pętlą indukcyjną, z audiodeskrypcją
21:00 Dyskusja: „Nie mówmy tylko o kryzysie męskości”
Z pętlą indukcyjną, z audiowstępem
21:30 Premiera spektaklu „Miłość w czasach zamętu” Krzysztofa Kopki
W języku polskim, z napisami w języku angielskim, z pętlą indukcyjną, z audiodeskrypcją
22:30 Dyskusja: „Nie mówmy o emigracji ekonomicznej”
Z pętlą indukcyjną, z audiowstępem
sob. 28.06.2025
13:00–21:00 Pisanie listów do osób uwięzionych w Białorusi ze względów politycznych
13:00 Spektakl „Ay Kash/ شﺎ یا / If Only” afgańskiego kolektywu Under the Starry Afghan Sky oraz Rachel Karafistan z Cosmino Theatre
W języku angielskim, z napisami w języku polskim, z pętlą indukcyjną
14:15 „Zatrzymany – Białoruś 2020” – czytanie performatywne fragmentów opowiadania „Zatrzymany” Tatiany Żuridovej
15:00 Spektakl „Jutro 10 lat temu” niezależnego teatru GAS
W języku ukraińskim, z napisami w języku polskim, z pętlą indukcyjną
15:15 „Zatrzymany – Białoruś 2020” spotkanie z Tatianą Żuridovą – autorką opowiadania „Zatrzymany” oraz z jego bohaterami
16:30 Performans „The Transit of Feelings” Diny Czmuż
W językach ukraińskim i angielskim
17:00 Dyskusja: „Nie mówmy o rzeczach mało istotnych”
Z pętlą indukcyjną, z audiowstępem
19:00 Spektakl „Słodko-kwaśny” niezależnego teatru GAS
W języku ukraińskim, z napisami w języku polskim, z pętlą indukcyjną
20:15 „Zatrzymany – Białoruś 2020” – czytanie performatywne fragmentów opowiadania „Zatrzymany” Tatiany Żuridovej
21:00 Premiera spektaklu „Meltdown” Małgorzaty Lech
W języku polskim, z tłumaczeniem na PJM, z napisami w języku polskim, z pętlą indukcyjną
21:15 „Zatrzymany – Białoruś 2020” spotkanie z Tatianą Żuridovą – autorką opowiadania „Zatrzymany” oraz z jego bohaterami
22:30 Dyskusja: „Nie mówmy tylko o problemach kobiet”
W języku polskim, z tłumaczeniem na PJM, z pętlą indukcyjną, z audiowstępem
niedz. 29.06.2025
13:30 Rozpoczęcie III konkursu na dokumentalne czytanie performatywne
Transmisja online na profilu Instytutu Grotowskiego na Facebooku
Wszystkie wydarzenia w ramach konkursu odbędą się w języku polskim z tłumaczeniem na PJM oraz z pętlą indukcyjną, a ponadto zostaną poprzedzone audiowstępem.
13:45–16:30 I blok czytań
16:30 Dyskusja z twórcami i twórczyniami czytań z bloku I
18:00–20:30 II blok czytań
20:30 Dyskusja z twórcami i twórczyniami czytań z bloku II
22:00 Ogłoszenie wyników konkursu, zakończenie festiwalu
Wydarzenia towarzyszące
Bulvary (ul. Księcia Witolda 11)czw. 26.06, 10:00–13:00 i sob. 28.06, 10:00–13:00 „Formy realu” – warsztaty prowadzone przez Wojtka Ziemilskiegoczw.–pt. 26–27.06.2025, 16:00–18:00 „The Transit of Feelings” – warsztaty prowadzone przez Dinę Czmuż, w językach ukraińskim i angielskimsob. 28.06, 16:00–19:00 „Jakie są granice prowokacji w sztuce teatralnej?” – krąg dialogowy prowadzony przez Dorotę Whitten i Maję Zabokrzycką z Domu Pokoju
