Podsumowanie i przyszłość wdrażania funduszy strukturalnych w kulturze - to tematy, o których dyskutowali uczestnicy poniedziałkowej konferencji zorganizowanej w stołecznej Bibliotece Narodowej. „Beneficjenci mimo trudności realizują inwestycje zgodnie z harmonogramem” - mówił szef MKiDN Piotr Gliński.

Otwierając konferencję, wicepremier, szef MKiDN Piotr Gliński przypomniał, że w ramach VIII osi priorytetowej Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwoju zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 był "odpowiedzialny za podział ponad 2 mld zł ze środków wspólnotowych". "W programie możliwe było uzyskanie dofinansowania zarówno na projekty dotyczące prac konserwatorskich, restauratorskich oraz robót budowlanych przy obiektach i na obszarach zabytkowych. Były to też inwestycje związane z rozbudową, przebudową, remontem niezabytkowej infrastruktury na cele działalności kulturalnej, edukacji artystycznej oraz archiwów. Wsparcie zostało przeznaczone również na projekty związane z tworzeniem i modernizacją wystaw stałych, ochroną i zachowaniem zabytkowych parków i ogrodów, konserwacją zabytków ruchomych oraz muzealiów, zabezpieczeniem ich przed kradzieżą i zniszczeniem, a także na zakup nowoczesnego wyposażenia w celu wzbogacenia oferty kulturalnej, edukacyjnej, realizowanej przez wiele instytucji" - powiedział.

Wicepremier poinformował, że "zakupiono około 50 tysięcy przedmiotów, które służą nowoczesnemu wystrojowi instytucji kultury i miejsc, gdzie program był wprowadzony". "Łącznie dofinansowanie uzyskało 146 projektów we wszystkich województwach. Pomimo kryzysu związanego z pandemią i trwającą wojną na Ukrainie udało się już zakończyć i rozliczyć ponad 100 projektów, a wszystkie pozostałe zostaną zakończone do końca przyszłego roku" - zaznaczył.

Minister kultury ocenił, że "beneficjenci, pomimo trudności związanych ze wzrostem cen, niedoborami na rynku pracy, zerwanymi łańcuchami dostaw, starali się i starają się realizować inwestycje zgodnie z harmonogramem". "Całkowita wartość inwestycji przekroczyła 3,1 mld zł, z czego nieco ponad 2 mld zł pochodziły z funduszy wspólnotowych, a ponad miliard stanowił wkład własny do projektów w większości środków publicznych z budżetu centralnego i budżetu samorządów" - dodał.

Gliński tłumaczył, że "źródłem finansowania wkładu był w dużej mierze budżet państwa i samorządu terytorialnego", co jego zdaniem "stanowi potwierdzenie, że utrzymywaliśmy te projekty". "Niekiedy samorządy heroicznie utrzymywały trudne projekty, jak na przykład ostatnio otwarte muzeum na Polach Grunwaldzkich, gdzie samorząd wkład własny zwiększył do tego stopnia, że przebił nawet wkład europejski, a nawet wkład ministra kultury i dziedzictwa narodowego, bo my w ostatniej chwili musieliśmy zdobyć dodatkowe środki na wyposażenie wystawy" - powiedział.

Szef MKiDN zwrócił uwagę, że "realizacja tego projektu to realizacja misji wspólnotowej, to wielka praca tysięcy ludzi". "Tak sprawna, tak profesjonalna, że nawet ministrowi, który jest dość kapryśny i pogania współpracowników, ta praca zaimponowała" - zażartował. Dodał, że "to także praca wspólnotowa pomiędzy różnymi szczeblami polskiego państwa i realizacja zasady pomocniczości". "To wszystko, co wynika z aktywności oddolnej, aktywności samorządów, instytucji kultury, osób, samorządów, która jest wspierana odgórnie i efekt jest taki jak widzimy" - ocenił.

Dyrektor Departamentu Programów Infrastrukturalnych z Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej Jarosław Orliński zaznaczył, że POIiŚ to nie tylko projekty związane z kulturą i dziedzictwem narodowym, ale też z transportem, zdrowiem, energetyką, środowiskiem. "Mamy też środki w zakresie pomocy technicznej, które finansują nie tylko instytucje, które wdrażają program operacyjny - takie jak np. nasze instytucje zarządzające czy MKiDN - ale mamy też szereg działań, które są ważne z punktu widzenia przyspieszenia realizacji projektów. Ale też zapobieżenia różnego rodzaju problemom, które mogą się pojawić. Tutaj m.in. udało nam się dzięki przychylności KE uzyskać wsparcie projektu pilotażowego, który będziemy rozwijać już w nowej perspektywie finansowej w ramach programu FEnIKS. Projekt związany ze wsparciem wojewódzkich konserwatorów zabytków" - wspomniał.

Według Przemysława Kalinki z Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, "sektor kultury bardzo skorzystał z członkostwa Polski w UE, dostępności środków unijnych". "Skala wsparcia to 2 mld euro w poprzednich perspektywach 2007-2013, 2014-2020. Flagi unijne przypominające o dofinansowaniu unijnym możemy już znaleźć w całej Polsce, także w najważniejszych obiektach naszego dziedzictwa narodowego, takich jak Zamek Królewski, Wawel, Jasna Góra (...). Ale wsparcie to nie tylko zabytki. Dzięki dofinansowaniu unijnemu zasoby kultury stają się też bardziej dostępne dla wszystkich, również dla osób z niepełnosprawnościami, również w formie cyfrowej. Polskie dziedzictwo kulturowe jest ważne dla całej UE po prostu dlatego, że jesteśmy częścią Unii, Europy i nasze dziedzictwo jest dziedzictwem Europy. Polityka spójności 2021-2027 nadal będzie finansować kulturę i dziedzictwo narodowe w Polsce" - podsumował.

W ramach konferencji odbył się również panel dyskusyjny, podczas którego rozmawiano o wyzwaniach dotyczących ochrony zabytków i zarządzania przestrzenią w kontekście wymagań stawianych przez UE, zarządzaniu dziedzictwem w czasach kryzysu, Nowym Europejskim Bauhausie w projektach UE, a także o wyzwaniach stojących przed instytucjami kultury w czasach kryzysu.