Reżyserka Katarzyna Kalwat – po świetnie przyjętym przez krytykę i publiczność „Powrocie do Reims” na podstawie tekstów Didiera Eribona – pracuje w Nowym Teatrze nad spektaklem inspirowanym historią i dorobkiem naukowym francuskiej filozofki Sary Kofman. Premiera zaplanowana jest na 10 kwietnia i odbędzie się w ramach 16. edycji Festiwalu Nowe Epifanie, który jest koproducentem spektaklu. W obsadzie: Maja Ostaszewska, Ewa Dałkowska, Małgorzata Hajewska-Krzysztofik i Jacek Poniedziałek.
fot. Bartek Warzecha
„Sarah Kofman wprowadza nas w filozofię, która jest żywa, intymna i bliska codzienności. Pokazuje, że za skomplikowanymi systemami kryją się ludzie z krwi i kości. Jej prace pomagają nam zrozumieć, że filozofia nie musi być tylko abstrakcją, może być także lustrem naszego życia. W dobie kryzysów to bardzo potrzebne” – o spektaklu opowiada Katarzyna Kalwat, reżyserka.
Kofman – francuska filozofka, eseistka, profesorka Sorbony, związana z nurtem dekonstrukcjonizmu – była bliską współpracowniczką Jacques’a Derridy i Gilles’a Deleuze’a. Jednak mimo imponującego dorobku naukowego obejmującego filozofię, sztukę, psychoanalizę, literaturę i feminizm, nigdy nie zdobyła należnego jej miejsca w gronie najwybitniejszych postaci światowej filozofii.
Analizując dzieła uznanych filozofów i poszukując w nich tego, co zostało stłumione, Kofman żartobliwie mówiła, że jej biografia to w istocie bibliografia. Ważnym elementem jej pracy był jednak pionierski gest wprowadzenia kobiecej perspektywy do wielkich, męskocentrycznych systemów filozoficznych.
Kofman napisała wiele książek i niezliczone artykuły, ale dopiero pod koniec życia odważyła się opowiedzieć o sobie. O swoim dzieciństwie, rozpiętym między dwoma ulicami i dwoma matkami: biologiczną, żydowskiego pochodzenia, oraz przybraną, Francuzką, u której ukrywała się podczas wojny. To symboliczne „krążenie” między rue Ordener – kojarzoną z jej żydowską tożsamością, a rue Labat – związaną z procesem asymilacji, stało się źródłem jej wewnętrznego konfliktu tożsamościowego. Kofman, już jako dorosła filozofka, opisała swoje doświadczenia z dystansem, jaki zdobyła wobec przeszłości. Sztuczna, wytworzona na lata tożsamość nie tylko pozwoliła jej przetrwać wojnę i uniknąć śmierci, ale także umożliwiła refleksję nad tym, co najgłębiej tkwiło w jej własnym „ja”.
Zjawisko autokreacji, rozważane zarówno jako temat w sztuce, jak i jako mechanizm przemian społecznych, stanowi klucz do zrozumienia uwarunkowań postmedialnego społeczeństwa. Otwiera przestrzeń do analizy tego, co jawne i co ukryte. Być może właśnie na to wskazuje Kofman w swoim ostatnim eseju „Lekcja anatomii”, sugerując, że wyuczone schematy widzenia w sztuce odciągają nas od tego, co autentycznie bolesne i zmuszają do skupienia się na tym, co umowne i łatwiejsze do zniesienia. Pozorne mechanizmy odsłaniania mogą w rzeczywistości działać jako nieświadoma strategia ukrywania. Przyglądając się osobistej historii Kofman, powinniśmy zadać sobie pytanie: na co właściwie patrzymy i kogo tak naprawdę widzimy?
Scenariusz do spektaklu napisali Janusz Margański i Monika Muskała. Za scenografię do spektaklu odpowiada Zbigniew Libera – artysta, autor instalacji, filmów wideo, fotografii, prekursor sztuki krytycznej. Współtwórczynią kostiumów jest Saskia Hellmann. Reżyserią światła i realizacją filmu do spektaklu zajmie się Marcin Koszałka – operator i reżyser filmowy. Muzykę do spektaklu tworzy Wojtek Blecharz – kompozytor, reżyser, krytyk muzyczny, kurator, autor m.in. trzech symfonii łączących elementy koncertu z instalacją oraz pięciu oper.
Setowi premierowemu spektaklu będą towarzyszyły dwa spotkania. W ramach cyklu „Osoby dramatu” 12 kwietnia odbędzie się rozmowa z twórcami i twórczyniami spektaklu, a 15 kwietnia – Dyskusyjny Klub Teatralny.
Całe życie obchodzę, Alexandre,
wydaję na taksówki
by omijały rue Ordener i rue Labat
szerokim łukiem,
a zwłaszcza łączącą je rue Marcadet,
ta jest najgorsza,
czy słyszysz to, co ja: Mar-cadet, kosz-mar?
to nie przypadek, Alexandre, że między te dwie ulice
wcisnęła się ta sylaba, posłuchaj:
MAR-cadet, kosz-MAR! Dlatego
omijam od kilkudziesięciu lat
rue Ordener i rue Labat,
taksówka, zawsze ta sama, zawozi mnie na wykłady
nadkładając drogi,
dopłacam do tych objazdów, całe życie za to płacę,
już dość.
— Janusz Margański, Monika Muskała (fragment scenariusza)
Reżyseria: Katarzyna Kalwat
Tekst: Janusz Margański, Monika Muskała
Sceniczne opracowanie tekstu: Monika Muskała
Scenografia: Zbigniew Libera
Muzyka: Wojtek Blecharz
Współpraca choreograficzna: Igor Shugaleev
Reżyseria światła, zdjęcia do filmu: Marcin Koszałka
Kostiumy: Katarzyna Kalwat, Saskia Hellmann
Opracowanie architektoniczne koncepcji scenografii i jej realizacja wizualna: Saskia Hellmann
Asystentka reżyserki: Maja Wisła-Szopińska
Instrumentalistka: Kamila Wąsik-Janiak
Obsada: Ewa Dałkowska, Małgorzata Hajewska-Krzysztofik, Maja Ostaszewska, Jacek Poniedziałek
Koprodukcja: Nowy Teatr, Festiwal Nowe Epifanie/Centrum Myśli Jana Pawła II
Premiera spektaklu odbędzie się 10 kwietnia 2025 roku podczas 16. edycji Festiwalu Nowe Epifanie.
Kolejne spektakle: 11, 12, 13, 15 kwietnia 2025