Fundusz Wsparcia Kultury powstał po to, by ratować jeden z najsilniej doświadczonych przez pandemię COVID-19 obszarów. Pomysł ten zrodził się podczas prac powołanego przy Instytucie Teatralnym Zespołu Eksperckiego, który walczy o przetrwanie polskiego teatru i jest odpowiedzią na brak programu antykryzysowego adekwatnego do potrzeb sektora kultury. Od dalszych losów Funduszu - rozszerzonego ostatecznie na branżę rozrywkową, estradową i produkcję sceniczną - zależy dzisiaj przyszłość tysięcy podmiotów gospodarczych. Jeśli pomoc nie nadejdzie szybko, wiele z nich może nie przetrwać najbliższych miesięcy. A wtedy nie przetrwają miejsca pracy. Część instytucji artystycznych nie ma zabezpieczonych środków na grudniowe pensje pracowników.
Fundusz Wsparcia Kultury miał przynieść chwilowy oddech. Przywoływany często „algorytm” to zaledwie fragment jednego paragrafu spośród kilkudziesięciu stron dokumentów regulujących system udzielania pomocy w ramach FWK. To one tworzą rzeczywisty mechanizm Funduszu, a przyznane kwoty wsparcia odpowiadają faktycznym potrzebom wnioskodawców.
O pomoc wystąpiło 2246 podmiotów, pozytywną ocenę otrzymały 2064 - w tym 144 instytucje artystyczne i 306 organizacji pozarządowych. Nie działają one dla zysku i bardzo często nie generują dochodu, bo wszystko, co „zarabiają”, wydają tam, gdzie prowadzą działalność. Dlatego tworząc Fundusz nie pomylono przychodu z dochodem. Założeniem było to, aby środki z FWK popłynęły jak najszerszym strumieniem do podmiotów, które mają największy potencjał usługowy, najwięcej produkują i najwięcej wydają. Dzięki temu pieniądze trafią do największej grupy pracowników, podwykonawców, dostawców usług i towarów. Wszystkie „programy tarczowe” odnoszą się do przychodów, ponieważ ich celem jest ożywienie gospodarki. I wszystkie mają na celu ratowanie miejsc pracy. Fundusz Wsparcia Kultury również.
Tworząc FWK kierowano się tym, aby szybko przyniósł jak najwięcej korzyści gospodarce, ale także, aby nie dyskryminował i nie faworyzował żadnej z grup jego adresatów. Zaprojektowano mechanizm, który spełnia unijne wymogi równego dostępu do pomocy publicznej. Gdyby twórcy Funduszu lub eksperci oceniający wnioski w jakikolwiek sposób mogli faworyzować cenione przez siebie najwyżej teatry i muzyków, Fundusz nigdy by nie powstał. Beneficjenci, których nazwiska rozgrzały opinię publiczną, z punktu widzenia gospodarki oraz FWK są równoprawnymi przedsiębiorstwami, a przyznane im środki trafią do osób latami pracujących na ich sukces. Jednym z najistotniejszych elementów mechanizmu Funduszu jest kontrola poniesionych wydatków. I to ona zmniejszy ryzyko ewentualnych nadużyć lub nieprawidłowości.
Dezorientacja wokół Funduszu, z jaką mamy do czynienia, zagroziła nie tylko jego dalszym losom, ale także próbom tworzenia kolejnych narzędzi pomocy dla polskiej kultury. Narzędzi, których kultura i osoby pracujące na jej rzecz, będą potrzebowały, by przetrwać. Reakcje dotyczące FWK pokazały także, jak ważne jest wsparcie dla freelancerów i freelancerek, a więc dla wszystkich osób pracujących na podstawie umów o dzieło oraz prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą w sferze kultury. One także potrzebują strukturalnego wsparcia.
Biorąc pod uwagę ogłoszone w sobotę (21.11.2020) przedłużenie zamknięcia teatrów do końca roku, apelujemy o jak najszybsze uruchomienie Funduszu Wsparcia Kultury. Mamy nadzieję, że jest jeszcze czas, żeby wzajemnie się zrozumieć i obronić bardzo ważny dla tysięcy ludzi mechanizm.
Zespół Ekspercki ds. teatrów w czasie pandemii przy Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego:
Maja Barełkowska - Związek Zawodowy Aktorów Polskich;
Natalia Dzieduszycka - TR Warszawa, dyrektor;
Jacek Głomb - Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy, dyrektor;
Andrzej Hamerski - Teatr Muzyczny w Poznaniu, zastępca dyrektora ds. administracyjnych;
Ryszard Kalinowski - Forum Środowisk Sztuki Tańca;
Katarzyna Knychalska - Ogólnopolska Offensywa Teatralna;
Eugeniusz Korin - reżyser, dyrektor artystyczny Teatru 6. piętro;
Małgorzata Langier - Śląski Teatr Lalki i Aktora "Ateneum", dyrektor;
Marta Miłoszewska – Gildia Polskich Reżyserek i Reżyserów Teatralnych;
Bogusław Nowak - Opera Krakowska, dyrektor;
Maciej Nowak - Teatr Polski w Poznaniu, zastępca dyrektora ds. programowych;
Ewa Pilawska - Unia Polskich Teatrów (wiceprezes), dyrektor Teatru Powszechnego w Łodzi;
Alicja Przerazińska - Teatr Polonia, Och-Teatr, dyrektor Fundacji Krystyny Jandy Na Rzecz Kultury; Unia Teatrów Niezależnych;
Tomasz Rodowicz - Teatr CHOREA, dyrektor artystyczny;
Maria Seweryn - Unia Teatrów Niezależnych, prezes;
Paweł Szkotak - reżyser, prezes Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów;
Hanna Trzeciak - Teatr Wielki Opera Narodowa, zastępca dyrektora ds. finansowych i rozwoju;
Marta Wójcicka - Studio Teatralne Koło, prezes stowarzyszenia; Unia Teatrów Niezależnych;