W mijającym roku w centrum naszych działań stały troska, solidarność oraz dobra wspólne. Projekty, które realizowaliśmy, były reakcją na przedłużające się kryzysy w obszarach ekonomii, zdrowia i klimatu. Nadchodzący rok upłynie zaś pod znakiem drugiej edycji Biennale, poświęconej technologii traktowanej jako pole bitwy o naszą przyszłość oraz szukaniu alternatyw wobec cyfrowego autorytaryzmu.

W 2021 roku zorganizowaliśmy cztery cykle dyskursywne, na które zaprosiliśmy międzynarodowych gości; zapisy wszystkich spotkań dostępne są na naszej stronie w zakładce „zasoby”.

„Ekonomie przyszłości”, kuratorowane przez Przemysława Wielgosza i poświęcone heterodoksyjnej ekonomii, tym razem skupiały się na jej antropologicznych aspektach. Spotkania inspirowane były myślą zmarłego niedawno amerykańskiego antropologa Davida Graebera oraz jego pracami o długu, komunizmie bazowym i antropologicznej teorii wartości. Cykl zwieńczyła publikacja, która stanowi propozycję poszerzenia pola ekonomii politycznej o kwestie katastrofy klimatycznej, antropo- i kapitałopocenu, dóbr wspólnych i demokratycznego zarządzania.

O tym, jak połączyć walki marginesowych podmiotowości i szukać wyrw w kapitalistycznej rzeczywistości, rozmawialiśmy w ramach cyklu „Plebs, dobra wspólne i alternatywy dla kapitalizmu”, którego kuratorami byli Katarzyna Czeczot, Łukasz Moll i Michał Pospiszyl. Dyskusje poświęcone były dobrom wspólnym, marginesom, ludowemu oświeceniu oraz nowym formułom wspólnotowości. Społecznemu i ekonomicznemu znaczeniu pracy reprodukcyjnej, utowarowieniu i prywatyzacji opieki poświęcone były natomiast „Rewolucje opiekuńcze”. Cykl, którego kuratorkami były Michalina Augusiak, Kinga Kurysia i Ida Ślęzak, był próbą diagnozy kryzysu opieki z perspektywy łączącej ujęcie klasowe i feministyczne.

Czy możliwa jest przebudowa globalnego systemu żywieniowego? Jak propagować głębsze rozumienie tego, skąd pochodzi jedzenie, które trafia na nasz talerz? Kuratorowany przez Annę Galas-Kosil program „W kierunku solidarnego żywienia. Warszawa 2030+” dotyczył alternatywnych modeli upraw i skracania łańcuchów dostaw. W jego ramach powstał dokument sieciowy Jadalne miasto Warszawa, czyli futurystyczna opowieść o stolicy suwerennej żywnościowo, oraz odbyło się Międzynarodowe Forum Edukatorów Permakultury, współorganizowane przez Fundację Agro-Perma-Lab.

Przyjęliśmy formułę forum, pozwalało to bowiem podsumować zebraną podczas debat i spotkań wiedzę, a także tworzyło przestrzeń dla budowania relacji, wzmacniania społeczności i rozwijania kolektywnych form współpracy. Oprócz forum o permakulturze w tym roku zorganizowaliśmy także Forum Praktyk Opiekuńczych skupione na wypracowaniu listy postulatów, które pomogłyby zbudować sprawiedliwszą rzeczywistość po skutecznym strajku reprodukcyjnym. Wzięły w nim udział feministki socjalne, pracownice opieki i ochrony zdrowia, ekonomistki feministyczne, queerowe aktywistki, związkowczynie i działaczki migracyjne. Z kolei podczas forum zatytułowanego Konsensus warszawski ekonomistki i ekonomiści stworzyli dokument zawierający zasady, na jakich powinna się opierać postpandemiczna ekonomia, oraz konkretne postulaty transformacji globalnego kapitalizmu.

W witrynach Biennale Warszawa zaprezentowane zostały dwie prace powstałe w ramach naszego programu rezydencyjnego „COVID-19. Jaki świat po pandemii?”. Monika Drożyńska zajmowała się językiem tworzącym postpandemiczną rzeczywistość i zaprezentowała pracę Troszczyć, podejmującą temat etyk i polityk troski oraz emocji związanych z opieką. Z kolei rezydencję Tytusa Szabelskiego poświęconą artystycznym badaniom skupionym wokół firmy Amazon zwieńczyła praca Sznur / The Rope, w której artysta badał współczesne paradoksy wiedzy, uwikłanie w mechanizmy konsumpcji oraz możliwości wykroczenia poza logikę kapitału.

Biennale Warszawa przystąpiło również do sieci ART-REZYDENCJE Białoruś, która wspiera represjonowanych artystów i działaczy kultury zza naszej wschodniej granicy. W jej ramach organizowane są pobyty w Polsce oraz pomoc dla twórców w Białorusi. Naszym celem jest umożliwianie pracy artystycznej, zapewnienie stypendium oraz opieki psychologicznej i prawnej.

2021 rok był dla nas czasem rozbudowywania międzynarodowej sieci kontaktów. W ramach East Europe Biennial Alliance (do którego należą Biennale Matter of Art w Pradze, Biennale Warszawa, Kyiv Biennial, OFF-Biennale Budapest oraz Survival Kit Festival w Rydze) odbyły się dyskusje z członkiniami i członkami EEBA – dotyczyły one sposobów, w jakie poszczególne biennale angażują się w relacje współpracy Europy Wschodniej z obszarami globalnego Południa. Członkowie EEBA byli również współkuratorami Sojuszników – czwartej edycji biennale w Kijowie, będącego międzynarodowym forum sztuki, teorii i polityki. Tegoroczna edycja podkreślała znaczenie transgranicznej współpracy oraz przyglądała się rozmaitym historycznym i współczesnym przykładom kulturowych i politycznych sojuszy w Europie Wschodniej.

W ramach serii wykładów organizowanych przez międzynarodową sieć badawczą FEINART (The Future of European Independent Art Spaces in a Period of Socially Engaged Art) wystąpił w tym roku przedstawiciel Biennale Warszawa dr Kuba Szreder. W swoim wykładzie mówił o feministycznych ekonomiach sztuki współczesnej i ostatnich przykładach aktywizmu artystycznego. Grudzień to czas wizyt studyjnych stypendystów FEINART – będą one przygotowaniem do rezydencji w Biennale Warszawa zaplanowanej na wiosnę 2022 roku.

W drugiej połowie roku w Biennale Warszawa odbyła się polska premiera spektakli z serii „landscapes and bodies”, które badają konsekwencje ekstraktywizmu, czyli modelu rozwoju opartego na masowej eksploatacji zasobów naturalnych. Spektakle Złoto&Węgiel oraz Woda&Koltan zostały przygotowane przez międzynarodowy kolektyw artystyczny Kötter / Israel / Limberg we współpracy z polskimi twórcami (Anna Ptak – dramaturgia, Marcin Lenarczyk – dźwięk), performerami i badaczami oraz lokalnymi pracownikami kopalń z Indonezji, Demokratycznej Republiki Konga, Niemiec i Papui.

Co wydarzy się w przyszłym roku? Obecnie priorytetem są dla nas przygotowania do drugiej edycji Biennale Warszawa, która będzie próbą zmapowania architektury świata cyfrowego w jej wymiarze politycznym, materialnym i egzystencjalnym. Obok diagnozy status quo niezbędnej do budowania świadomości o granicach wolności wytyczanych przez technologicznych gigantów, równie ważne będą dla nas projekty spekulatywne i prace przełamujące monopole oraz proponujące inne sposoby zarządzania światem: od hakowania, wirusowania i aktywizmu po kontrinfrastrukturę, która pozwala sieci funkcjonować na nowe, zdecentralizowane sposoby. Do współpracy zaprosiliśmy artystów, badaczy, designerów, naukowców i aktywistów, a także polskie i międzynarodowe instytucje, organizacje oraz inicjatywy formalne i nieformalne.

Zapraszamy do śledzenia naszej strony internetowej www.biennalewarszawa.pl oraz mediów społecznościowych, na których sukcesywnie pojawiać się będą informacje o Biennale Warszawa 2022.