fot. Tomasz Zakrzewski
„Wielkie szybkie gorące puff" na podstawie „Kosmosu. To, o czym dorośli ci nie mówią” Bogusia Janiszewskiego w reż. Pawła Chomczyka w Śląskim Teatrze Lalki i Aktora Ateneum w Katowicach. Pisze Paweł Kluszczyński z Nowej Siły Krytycznej.
Nie jest łatwo przygotować spektakl w obecnej lockdownowej rzeczywistości. Grobowa cisza i bezruch zaczarowanej widowni nie mają nic wspólnego z zimnym okiem kamery, która stała się jedynym widzem, a zarazem medium, teatru w wirtualu. Można uznać, że pozostało nic. Zupełne nic. Zaraz..., ale czyż z takiego niczego nie powstało wszystko? Tylko jak to „wszystko” zaczęło w ogóle być? Może po prostu zdarzyło się wielkie, gorące, szybkie puff? I już.
O tym, co mogło stać się przyczyną zaistnienia wszechświata opowiada w przezabawny, a przy tym dydaktyczny sposób premiera Śląskiego Teatru Lalki i Aktora Ateneum. „Wielkie szybkie gorące puff” stanowi szaloną eskapadę przez cząstki elementarne, zalążki pierwszych galaktyk i spotkania z kapryśnymi (a jakże!) gwiazdami. Reżyserem tego żywiołowego spektaklu jest Paweł Chomczyk. Adaptując książkę z serii „To, o czym dorośli ci nie mówią” – „Kosmos” Bogusia Janiszewskiego – przygotował iście kosmiczną rozrywkę dla najmłodszych. Choć i ja, oglądając nagranie online, nie raz popłakałem się rozbawiony.
Już od pierwszych ujęć można poczuć, że czeka nas podróż w nieznane. W pomieszczeniu pełnym szpargałów, być może w teatralnej rekwizytorni, krząta się Gaja (Ewa Reymann). Mówi, że jest inspicjentką, czyli osobą, bez której nic w teatrze, a raczej wszystko, by się nie odbyło. Towarzyszy przedstawieniu cały czas, pilnuje żeby elementy kosmicznej układanki pasowały do siebie, czasem musi interweniować, podpowiadać, ale nie ingeruje w bieg rzeczy. Bywa też, że znienacka tłumaczy, co oglądamy.
W tajniki galaktycznej historii wdrażają widzów Krystyna Nowińska, Michał Skiba i Bartosz Socha. Zaczynają opowieść na pustej scenie, próbują pantomimą niezgrabnie zilustrować nicość. Towarzyszą im dziecięce głosy (Tymon i Krystian Chomczykowie), lekko drwią z wiedzy dorosłych, którzy nie potrafią wytłumaczyć początku żadnej cząstki wszechświata. Akcja dynamizuje się, kiedy następuje nieokreślone „wielkie szybkie gorące puff”, w ułamku sekundy pojawia się punkt, który przyczynił się do zaistnienia kosmosu. Aktorzy próbują go posmakować, powąchać, lecz na próżno. Przy rytmicznych dźwiękach piszczałek, kołatek, harmonijek (muzyka: Jerzy Bielski) wyłania się uniwersum, początkowo to tylko kilka lin dzielących przestrzeń. Z czasem scenę wypełniają gęsto podwieszone pasma materiału. Zaczyna się lekcja. Nie, nie, nie są to nudne, sucho wypowiadane monologi, tylko dynamiczna prezentacja pierwszych chwil wszechświata. Aktorzy wcielają się w cząstki elementarne, oddziaływania fizyczne i ciała niebieskie, obrazują naukowe prawidła.
Reżyser zdołał tak dobrać i połączyć najbardziej dynamiczne sekwencje ze spokojniejszymi, że powstał spektakl, który nie pozwala dzieciom na rozproszenie uwagi i w przystępny sposób uczy podstawowej wiedzy o kosmosie. Bardzo udanie funkcjonuje konwencja teatru w teatrze, prawa nauki przedstawione są w dziewięciu aktach przy użyciu rekwizytów oraz aktora-mentora, na ramionach którego umieszczono mikroscenę.
Absolutnym majstersztykiem jest wcielenie się aktorki (Krystyna Nowińska) w Słońce. W różnych etapach gwiezdnego życia recytuje wykład Wojskiego o ciałach niebieskich. Początkowo niewinna, wchodząc w wiek nastoletni robi już liczne selfie, jako dorosła recytuje „Pana Tadeusza” z patosem, by tuż przed wybuchem wypowiadać tekst Adama Mickiewicza resztkami sił, bezgłośnie – musi ją zastąpić Gaja.
W umownym obrazie kosmicznego życia dekoracja nie kipi barwami, aktorzy ubrani są w proste, szare koszule i czarne spodnie (scenografia: Małgorzata Tarasewicz-Wosik). Mimo to pokazano nie tylko zagadnienia z obszaru fizyki, chemii, czy astronomii, ale i na tej kanwie przedstawiono ludzkie uczucia, nie bez humoru. Katowicka premiera nie znudzi najmłodszych, rozbawi dorosłych, a co najważniejsze, przyczyni się do zapamiętania nie jednej ciekawostki o kosmosie. Spektakl można oglądać bezpłatnie do 15 czerwca 2021 roku na stronie internetowej Ateneum oraz YouTube:
„Wielkie szybkie gorące puff”
na podstawie „Kosmosu. To, o czym dorośli ci nie mówią” Bogusia Janiszewskiego adaptacja i reżyseria: Paweł Chomczyk
Śląski Teatr Lalki i Aktora Ateneum w Katowicach, premiera online 6 grudnia 2020
występują: Krystyna Nowińska, Ewa Reymann, Michał Skiba, Bartosz Socha; ze specjalnym udziałem Bogusia Janiszewskiego i Pawła Chomczyka; głosy dzieci: Tymon Chomczyk, Krystian Chomczyk
Paweł Kluszczyński – rzemieślnik kultury, z wykształcenia technolog chemik, z pasji autor recenzji, felietonów, dramatów, poezji, bajek, bloga ijestemspelniony.pl; zawodowo od zawsze związany z teatrem, finalista VII Edycji Konkursu im. Andrzeja Żurowskiego dla młodych krytyków teatralnych.