Wielkie przedsięwzięcie Metropolitan Opera w Nowym Jorku i Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie święciło tryumfy na scenach w Europie i Stanach Zjednoczonych. Jednak światowe tournée Ukrainian Freedom Orchestra to przede wszystkim zwycięstwo kultury i tożsamości Ukrainy i jej mieszkańców.
fot. mat. Teatru Wielkiego-Opery Narodowej
O skali tego artystycznego projektu i ogromie nakładu pracy świadczy fakt, że ukraińscy muzycy pojawili się na próbie w Warszawie w tym składzie po raz pierwszy 18 lipca, 28 lipca miał miejsce w Warszawie koncert inauguracyjny, a już 20 sierpnia Ukrainian Freedom Orchestra zagrała koncert finałowy w Waszyngtonie.
W ciągu 24 dni Orkiestra pod batutą Keri-Lynn Wilson oraz wspólnie z wybitną sopranistką Liudmylą Monastyrską oraz wirtuozką fortepianu Anną Fedorovą dała 13 koncertów w najbardziej prestiżowych salach koncertowych Europy i Stanów Zjednoczonych, które obejrzało na żywo ponad 32.000 widzów: w Londynie (BBC Proms), Monachium (Isarphilharmonie), Orange (Chorégies D’Orange Festival), Berlinie (Konzerthaus Berlin), Edynburgu (Edinburgh International Festival), Snape Maltings (Aldeburgh), Hamburgu (Elbphilharmonie), Dublinie (National Concert Hall), Nowym Jorku (Lincoln Center) oraz Waszyngtonie (The Kennedy Center).
Podziw i owacje na stojąco
W każdym miejscu na świecie koncert Ukrainian Freedom Orchestra był niewątpliwym wydarzeniem. Widownie wszystkich sal koncertowych były wypełnione po brzegi. Orkiestrę witano z podziwem i niezwykłym entuzjazmem. Występy miały nie tylko wysoką rangę artystyczną, ale były też niezwykle emocjonującym wydarzeniem dla zgromadzonej publiczności, wśród której znaleźli się również przedstawiciele lokalnych ukraińskich społeczności. Koncertom towarzyszyły łzy wzruszenia, flagi Ukrainy oraz stroje słuchaczy w kolorach narodowych Ukrainy. Wszystkie kończyły się owacjami na stojąco i manifestacją przeciwko rosyjskiej agresji.
Niewątpliwy sukces tego przedsięwzięcia to efekt wielkiego zaangażowania pomysłodawczyni Orkiestry dyrygentki Keri-Lynn Wilson, dyrektorów obu instytucji ją współtworzących - dyrektora Metropolitan Opera w Nowym Jorku Petera Gelba oraz dyrektora Teatru Wielkiego - Opery Narodowego Waldemara Dąbrowskiego wraz z zespołami obu instytucji, organizatora trasy koncertowej Askonas Holt, a także ogromnego wsparcia finansowego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod przewodnictwem prof. Piotra Glińskiego oraz sponsorów amerykańskich. Koncerty nie doszłyby oczywiście do skutku, gdyby nie determinacja 75 muzyków, czołowych ukraińskich instrumentalistów, i intensywnych prób pod okiem Keri-Lynn Wilson podczas 10-dniowej rezydencji w Teatrze Wielkim w Warszawie.
Muzyka jako oręż
Program tournée ułożono w ten sposób, by za pomocą muzyki wyrazić sprzeciw wobec barbarzyńskich działań Rosji wymierzonych w naród ukraiński. Podczas koncertów można było usłyszeć: VII symfonię ukraińskiego kompozytora Wałentyna Sylwestrowa, II koncert fortepianowy Fryderyka Chopina z udziałem młodej ukraińskiej wirtuozki fortepianu Anny Fedorovej oraz IV symfonię Johannesa Brahmsa lub IX symfonię Antonína Dvořáka.
W każdej z sal wybrzmiewał również hymn Ukrainy, w aranżacji na orkiestrę smyczkową, której autorem jest znany ukraiński kompozytor Yuri Shevchenko, zmarły 23 marca w Kijowie w wieku 69 lat na skutek gruźlicy, po tym, jak ukrywał się w piwnicy przed rosyjskimi bombardowaniami miasta.
Jak napisał prezydent Wołodymyr Zełenski w przesłaniu do słuchaczy koncertów Ukrainian Freedom Orchestra: Artystyczny opór wobec rosyjskiej inwazji jest jednym z najważniejszych, ponieważ aneksja terytoriów zaczyna się od aneksji ludzkich umysłów i serc.
Słowa te stały się apelem skierowanym zarówno do samych artystów, którzy swoją muzykę traktują jako oręż w walce z najeźdźcą, jak również instytucji wspierających orkiestrę, mediów i publiczności.
Mocny finał trasy w Nowym Jorku i Waszyngtonie
Pod wielkim wrażeniem Ukrainian Freedom Orchestra była również publiczność za oceanem. Nie był to koncert owładnięty hurrapatriotyzmem; wręcz przeciwnie – przeważało wyrafinowanie. Można mieć wrażenie, że najlepszym sposobem walki z imperializmem i autorytaryzmem – przynajmniej z poziomu sceny koncertowej – jest finezja, kunszt, dyscyplina i subtelność. Choć naszpikowany dramatyzmem, program był wyważony i stonowany – idealna wizytówka narodu o wysokiej kulturze – tuż po koncercie w Nowym Jorku 19 sierpnia podkreślił Zachary Woolfe na łamach New York Times.
Po koncercie 18 sierpnia w Nowym Jorku ambasador USA przy ONZ Linda Thomas-Greenfield napisała na Twitterze: Muzyka jest ich mocą. A przesłanie, które niosą jest proste: Ukraińcy nie dadzą się uciszyć i nigdy się nie poddadzą. We wpisie podziękowała także Metropolitan Opera w Nowy Jorku, Teatrowi Wielkiemu - Operze Narodowej w Warszawie oraz ukraińskiemu ministerstwu kultury.
Ambasador Ukrainy przy ONZ Sergiy Kyslytsya dziękował za pośrednictwem Twittera Waldemarowi Dąbrowskiemu oraz wszystkim polskim przyjaciołom, za to, że stoją ramię w ramię z Ukrainą. Bez nich przedsięwzięcie pod nazwą Ukrainian Freedom Orchestra nie byłoby takim sukcesem – dodał.
Uchodźcy, żołnierze, muzycy
Światowa trasa rozpoczęła się w Warszawie 28 lipca koncertem inauguracyjnym w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej. Ten niezwykły projekt muzycznie poprowadziła dyrygentka Keri-Lynn Wilson. Chciałam walczyć. Nie wahałabym się chwycić za broń, ale zamiast tego chwyciłam za batutę – mówi Wilson.
Orkiestrę stworzono z 75 muzyków – uchodźców z Ukrainy, na co dzień związanych m.in. z Kijowską Operą Narodową, Narodową Orkiestrą Symfoniczną Ukrainy, Orkiestrą Filharmonii Lwowskiej i Operą w Charkowie, a także z takimi zagranicznymi zespołami, jak: Orkiestra Tonkünstler w Wiedniu, Belgijska Orkiestra Narodowa i Królewska Orkiestra Concertgebouw. Należy podkreślić, że Ukraińskie władze udzieliły specjalnego zezwolenia na udział w przedsięwzięciu mężczyznom w wieku poborowym, aby poprzez muzykę dać wyraz swojemu sprzeciwu wobec działań na terenie Ukrainy.
Honorowy Patronat nad wydarzeniem w Warszawie objął Prezydent RP Andrzej Duda, a koszty organizacji koncertu oraz pobytu muzyków w Warszawie, decyzją Wicepremiera i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego, zostały pokryte ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Producentem trasy koncertowej Ukrainian Freedom Orchestra jest brytyjska agencja artystyczna Askonas Holt, jedna z największych tego typu organizacji na świecie.
Niezwykle gorące przyjęcie Ukrainian Freedom Orchestra, ogromne zainteresowanie widzów i mediów na całym świecie to wyraz ogromnego wsparcia dla całej koncepcji i jej realizatorów, Metropolitan Opera w Nowym Jorku oraz Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie. We wspólnym oświadczeniu dyrektor generalny MET Peter Gelb oraz dyrektor Teatru Wielkiego - Opery Narodowej Waldemar Dąbrowski napisali: Muzyka może być potężną bronią przeciwko agresji. Ta trasa koncertowa ma na celu obronę ukraińskiej sztuki i bohaterskich artystów, którzy walczą o wolność swojej ojczyzny. Orkiestra nie przestaje wybrzmiewać.
Zapis warszawskiego koncertu jest dostępny na stronie ARTE TV, nagranie z Royal Albert Hall udostępniło BBC.
Koncert w Waszyngtonie natomiast zarejestrowany został przez telewizję PBS (amerykańska sieć 354 stacji telewizji publicznej), która dokona jego retransmisji 9 września w USA i Kanadzie.