Spektakl „Sprawiedliwi. Historia rodziny Ulmów” Teatru im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, opowiadający o rodzinie, która za ukrywanie i pomoc Żydom w czasie II wojny światowej została zamordowana przez Niemców, wyruszy we wrześniu w trasę po Podkarpaciu.
fot. mat. teatru
Jak wyjaśniła Marta Fortowska sekretarz literacka Teatru im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, prezentacja w regionie sztuki „Sprawiedliwi. Historia rodziny Ulmów”, napisanej specjalnie dla rzeszowskiego teatru, jest związana z beatyfikacją rodziny Ulmów, która odbędzie się 10 września w Markowej.
„Ulmowie, rodzina jakich wiele żyło przed wojną w podkarpackich wioskach, która – niosąc pomoc Żydom podczas II wojny światowej – zapisała się na kartach polskiej historii niebywałym heroizmem. Decyzją papieża Franciszka 10 września 2023 roku w Markowej odbędzie się beatyfikacja rodziny Ulmów. Z tej okazji spektakl Sprawiedliwi. Historia rodziny Ulmów, rusza w wyjątkową trasę po Podkarpaciu” – przekazała Fortowska.
Przedstawienie w reżyserii Beniamina M. Bukowskiego miała swoją premierę w październiku 2018 r.
„Od tego czasu już blisko 60 razy była nagradzana owacjami na stojąco, zarówno przez widzów Siemaszki, jak i innych, gościnnych scen Podkarpacia. Pomysłodawcą stworzenia spektaklu była Fundacja im. Rodziny Ulmów SOAR” – przypomniała sekretarz literacka.
Tematem przedstawienia jest historia rodziny Ulmów, którzy w czasie II wojny światowej ukrywali Żydów, w wyniku czego zostali zadenuncjowani i zamordowani przez Niemców.
Reżyserem spektaklu i autorem sztuki jest młody dramatopisarz i reżyser Beniamin M. Bukowski. Bohaterami przedstawienia są małżonkowie Wiktoria i Józef Ulma, w których wcielają się Małgorzata Pruchnik-Chołka i Robert Żurek. Głównym bohaterom towarzyszą trzy Głosy, które komentują wydarzenia, wypowiadają myśli, spostrzeżenia, słowa uczestników tamtych wydarzeń, jak np. sąsiadka, mundurowy, czy córka Ulmów.
W spektaklu dość szczegółowo zrekonstruowano zdarzenia; oddana została też panująca w Markowej w okresie II wojny światowej atmosfera.
„To także historia o pamięci i zapomnieniu. O pamięci, jaką żyjący i ocaleli winni są tym, którzy nie przeżyli. Upamiętnienie rodziny Ulmów to, używając nieco górnolotnych słów, obowiązek. Nie tylko wobec żyjących do tej pory świadków tamtych wydarzeń, ale wobec kolejnych pokoleń, dla których Ulmowie mogą znowu stawać się punktem odniesienia w coraz bardziej skomplikowanej i napiętej współczesności” – zaznaczyła Fortowska.
Zauważyła, że spektakl przypomina znaczenie takich słów jak: człowieczeństwo, życzliwość, przyjaźń, współczucie i odwaga, które prawdopodobnie kierowały Ulmami podczas ukrywania żydowskich sąsiadów.
Józef i Wiktoria Ulmowie przyjęli w czasie okupacji pod swój dach w Markowej koło Łańcuta ośmioro Żydów z rodzin Goldmanów, Gruenfeldów i Didnerów. Wiosną 1944 roku zostali zadenuncjowani, zapewne przez granatowego policjanta.
Nad ranem 24 marca 1944 r. niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę i będącą w zaawansowanej ciąży jego żonę Wiktorię. Niemcy zabili też szóstkę ich dzieci. Najstarsza Stasia miała osiem lat, najmłodsze dziecko - półtora roku.
W 1995 r. Józefowi i Wiktorii nadano pośmiertnie tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W 2010 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 17 marca 2016 r. otwarte zostało w Markowej pierwsze w Polsce Muzeum Polaków Ratujących Żydów, które przyjęło ich imię.
W liczącej ok. 4,5 tys. mieszkańców Markowej Ulmowie nie byli jedyną rodziną, która ukrywała Żydów. 21 innych Żydów przeżyło okupację w sześciu chłopskich domach. Przed II wojną światową w Markowej mieszkało ok. 120 Żydów.
„Dzięki projektowi Scena Wędrowna spektakl o rodzinie Ulmów będą mogli obejrzeć widzowie w różnych zakątkach naszego regionu: w Dukli, Rymanowie, Leżajsku, Radymnie, Nowej Sarzynie, Lesku i Nisku” – zaznaczyła sekretarz literacka rzeszowskiej Siemaszki.
Jako pierwsi – 8 września - przedstawienie obejrzą mieszkańcy Dukli. Trasa zakończy się 17 września w Radymnie.