„Czas porzucenia” Eleny Ferrante w reż. Weroniki Szczawińskiej z Teatru im. S. Jaracza w Olsztynie na na 43. Warszawskich Spotkaniach Teatralnych. Pisze Reda Paweł Haddad w Teatrze dla Wszystkich.
fot. Łukasz Pepol
Na początku jest faza miesiąca miodowego (honeymoon, love bombing), wspólne emocje, wspólne wartości, motylki w brzuchu, seksualne przyciąganie i ekscytacja. We krwi pojawia się fenyloetyloamina, endorfiny, dopamina, opioidy, oksytocyna, wazopresyna, on projektuje na nią swoją animę, ona na niego swojego animusa. Powstaje wspólna wizja i fantazja na temat „bliźniaczego płomienia”, „tego/tej jedynej”, „prawdziwej miłości” „i żyli długo i szczęśliwie” – umysł wchodzi w stan hipnozy, wszystko dlatego, że tak zaprojektowała nas natura. Możemy sublimować, ale nie uciekniemy od biologicznej, gatunkowej perswazji DNA. Nasze geny są samolubne, chcą przetrwać i rozmnażać się. Dlatego prowadzeni instynktem musimy znaleźć odpowiedni obiekt z jak najwyższym „sexual market value” i uwierzyć, że to coś wyjątkowego. Wtedy zaczyna się „miłość”, a kiedy kończy?
Nikt nie rodzi się porzucona dziewczyną, dziewczyną porzuconą się zostaje**
Bohaterka „Czasu porzucenia” dowiaduje się po piętnastu latach małżeństwa, że mąż zdecydował się odejść. Tak jak zwykle osoba, która odchodzi ma to już wcześniej przemyślane i przygotowane, wewnętrzny solipsyzm jest włączony i strona opuszczająca ma poczucie siły sprawczej, jest spokojna, wyrachowana, działa w zgodzie ze sobą, jest konsekwentna i konkretna. Co innego czuje druga strona: szok, niedowierzanie, złość i rozpacz. Tyle pięknych wspólnych chwil, tyle ważnych słów, trzymanie się za ręce w drodze przez życie i nagle ta umowa zostaje zerwana. Wszystko w co wierzyliśmy nieoczekiwanie staje się iluzją, rzeczywistość przestaje istnieć. Jest tylko żal, smutek i rozpamiętywanie. Psychologia* mówi o pięciu etapach cyklu radzenia sobie ze stratą: zaprzeczenie, gniew, targowanie, depresja, akceptacja. Postać graną przez Milenę Gauer poznajemy na samym początku tej sekwencji. Towarzyszymy śmierci jej ego, dezintegracji dotychczasowej wizji świata i swojej w nim roli. „Zabawa we wspólny dom” kończy się tak, że zostaje sama z córką i psem. Jeszcze kocha swojego ex i pragnie żeby wrócił, jest gotowa postarać się, aby było mu z nią dobrze, ale on, pomimo że daje jeszcze jakieś poszlakowe sygnały zainteresowania, ma już nową, młodszą i potrafiąca gotować kobietę. Bohaterka czuje się ofiarą, tak jakby ten mężczyzna, jej były mąż, nie miał prawa być szczęśliwym człowiekiem, tylko, że… bez niej. Ona zastanawia się gdzie popełniła błąd, ale wie już, że on mniej jej potrzebuje niż ona jego, że już przegrała. Córka czuje się znakomicie odwiedzając ojca w jego domu i nawet pies woli nową partnerkę byłego męża niż główną postać spektaklu.
Jeśli nie będziesz potrafiła zatrzymać mężczyzny, stracisz wszystko ***
Milena Gauer (wspomagana na scenie grą na skrzypcach i śladowymi dialogami przez Julię Gadzinę) jest tutaj jak samotna, opuszczona cesarzowa albo palona wewnętrznym ogniem, implicite wściekła Królowa Elżbieta. Prowadzona pewną reżyserską ręką Weroniki Szczawińskiej jest jednocześnie tragikomiczna, groteskowa i poważna. Gauer jest silna i przekonująca, prezentuje świadome, inteligentne aktorstwo, czuje się, że jest w tym dużo ironii i także naturalnej identyfikacji każdej kobiety. Kibicujemy jej w tym wymuszonym procesie indywiduacji**** i sami dobrze wiemy jak to jest, gdy nagle rozpada się świat. Podobno wszystko kiedyś się kończy i wszystko jest takie jak nam się wydaje – albo porażką, albo nauką. Co wybierasz?
* Książka E. Kübler-Ross „Rozmowy o śmierci i umieraniu”
** Lynda Curnyn „Życie po (życiu z facetem)”
*** Z tekstu przedstawienia