Koncerty, wspólne studiowanie Talmudu, wycieczki śladami żydowskiego Lublina, warsztaty kuchni żydowskiej, filmy – złożą się na program Festiwalu Kultury Żydowskiej „Lubliner Festival”, który rozpocznie się 16 sierpnia w Lublinie.

Festiwal jest organizowany po raz piąty. „To okazja do poznania dziedzictwa tej części mieszkańców Lublina, których już nie ma. Chcemy pamiętać o ich wielkim potencjale w zakresie edukacji, kultury, gospodarki i tę historię lubelskich Żydów - którzy przed wojną stanowili jedną trzecią mieszkańców miasta - ciągle przywołujemy” – powiedział prezydent Lublina Krzysztof Żuk we wtorek podczas konferencji zapowiadającej festiwal.

W programie „Lubliner Festival” jest wiele koncertów odwołujących do kultury żydowskiej i żydowskich twórców. W koncercie pt. „Mamełe” wystąpi amerykański kantor Yaakov Lemmer, który prezentuje unikalne interpretacje tradycyjnej hebrajskojęzycznej muzyki liturgicznej, śpiewa tradycyjne pieśni w języku jidysz, ale też utwory operowe. Podczas koncertu obok Lemmera wystąpią izraelski pianista akompaniator Menachem Bristowski oraz kwartet Oliwera Andruszczenko, który gra utwory będące połączeniem muzyki bałkańskiej, klezmerskiej i polskiej.

Twórczość Władysława Szlengla zwanego kronikarzem warszawskiego getta zaprezentują aktorzy warszawskiego Teatru Żydowskiego w koncercie pt. „Dziś Panna Andzia ma wychodne, a jutro…?” Szlengel - poeta, publicysta, satyryk, aktor - przed wojną był autorem tekstów ponad 70 piosenek, w tym znanych szlagierów muzycznych jak „Jadziem Panie Zielonka” czy „Panna Andzia ma wychodne”. Jego piosenki śpiewali m.in. Mieczysław Fogg, Stefan Witas, Wiera Gran. Władysław Szlengel zginął 8 maja 1943 r. podczas powstania w getcie.

Natomiast przedwojenne melodie skomponowane przez Henryka Warsa (kompozytor żydowskiego pochodzenia, którego jego utwory wykonywali m.in. Hanka Ordonówna, Eugeniusz Bodo) a także filmowe przeboje Wiktora Junga (Żyda z Mławy, który zrobił karierę w Hollywood pod nazwiskiem Victora Younga) przypomni pianista jazzowy Kuba Stankiewicz wraz ze swoim trio w koncercie „Polscy kompozytorzy w Hollywood”. Na festiwalu zaprezentuje się też m.in. międzynarodowa grupa „Light in Babylon”, która łączy orientalne brzmienie sefardyjskich Żydów z muzyczną tradycją Jerozolimy, ale i z muzyczną tradycją perską czy turecką.

W budynku dawnej szkoły rabinackiej Jeszywas Chachmej Lublin (Jesziwa Mędrców Lublina) zaplanowano Daf Yomi, czyli wspólne studiowanie Talmudu. Talmud to jedna z najważniejszych ksiąg judaizmu będąca komentarzem do Tory. Daf Yomi (z hebr. karta dnia) to czytanie danego dnia przez Żydów na całym świecie jednej i tej samej karty (dwóch stron) Talmudu. Ukończenie studiowania całego Talmudu zajmuje blisko siedem i pół roku. Tradycją jest studiowanie Talmudu z co najmniej jednym partnerem. Tradycja Daf Yomi zapoczątkowana została w święto Rosz Haszana w 1923 r. przez rabina Meira Szapiro, inicjatora budowy i rektora lubelskiej Jesziwy.

Podczas festiwalu studiowanie karty dnia Daf Yomi odbywać się będzie wspólnie z rabinem Icchakiem Rapoportem z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie oraz z rabinem Szalomem Dow Ber Stamblerem z Centrum Chabad Lubawicz w Warszawie.

Zaplanowano również wycieczki z przewodnikami śladami dawnego żydowskiego Lublina, obecności chasydów w tym mieście czy zwiedzanie lubelskiego starego kirkutu (jednego z najstarszych cmentarzy żydowskich w Polsce) a także lubelskiej Jesziwy i byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku. Zaplanowano też wycieczkę autokarową do Kazimierza Dolnego, który można będzie zwiedzać jako dawny żydowski sztetl.

W programie festiwalu są też m.in. pokazy kulinarne dotyczące kuchni Żydów włoskich i hiszpańskich, warsztaty dla dzieci, filmy, spotkania i wykłady poświęcone historii i symbolice żydowskiej. „Lubliner Festival” potrwa do 22 sierpnia. Wstęp na wszystkie wydarzenia jest bezpłatny, na wybrane punkty programu obowiązywać będą zapisy, które będą przyjmowane od 9 sierpnia.

Żydzi w Lublinie osiedlali się już w XIV w. Od końca XVI w. w mieście działała uczelnia talmudyczna i zbierał się żydowski Sejm Czterech Ziem. W 1930 r. przywódca religijny, działacz polityczny, poseł na sejm II Rzeczypospolitej rabin Meir Szapiro (1887-1933) założył tu wyższą szkołę rabinacką – Jeszywas Chachmej Lublin. Była to szkoła elitarna, językiem wykładowym był hebrajski. W 1933 r. studiowało tu blisko 200 osób z Polski i z innych krajów. Działała do wybuchu II wojny światowej. Do dziś zachował się jej budynek, w którym obecnie mieści się synagoga, siedziba lubelskiej filii Warszawskiej Gminy Żydowskiej i hotel.

Przed II wojną światową społeczność żydowska w Lublinie liczyła ok. 43 tys. osób i stanowiła jedną trzecią mieszkańców miasta. Dzielnica żydowska rozciągała się wokół lubelskiego zamku. W czasie wojny hitlerowcy utworzyli tu getto, jego mieszkańców w 1942 r. wywieziono głównie do niemieckiego obozu zagłady w Bełżcu, gdzie zostali zamordowani. Dzielnicę żydowską hitlerowcy wyburzyli.