Dramat miłości i zdrady. Dwie pary, dwa sposoby podejścia do małżeństwa i tytułowa zamiana. Sztuka Paula Claudela w reż. Marka Pasiecznego i najnowszym tłumaczeniu Joanny Goreckiej-Kality premierowo już 18 stycznia na Scenie Kameralnej Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi.

fot. Zamiana, grafika, Teatr Jaracza w Łodzi

Paul Claudel to autor wyjątkowy, pełen wewnętrznych sprzeczności. Nawrócony katolik i cudzołożny kochanek. Ukochany brat rzeźbiarki Camille Claudel, którą zamknie w zakładzie psychiatrycznym w obawie przed skandalem.
Niespełniony benedyktyn i spełniony dyplomata. Poeta zafascynowany Rimbaudem i Biblią. Jego nacechowane symbolizmem dramaty pełne są metafizycznego niepokoju i konfliktów. Wiele z nich osnutych jest wokół problematyki małżeństwa. Należy do nich „Zamiana” – młodzieńcza sztuka napisana przez Claudela w 1894 roku,  w początkach jego kariery dyplomatycznej w Ameryce (ponad pół wieku później, w 1951 roku, Claudel napisze drugą, zasadniczo zmienioną wersję). Francuski tytuł – „L’Échange” – oznacza równocześnie „zamianę” i „wymianę” w rozumieniu towarowym czy walutowym. Osią fabularną jest tu bowiem swoista „niemoralna propozycja” zamiany kobiety za kobietę, czy też wymiany kobiety za „garść dolarów”.

Można interpretować ten dramat jako moralitet: dramat walki dobra ze złem, wodzenia na pokuszenie, ulegania złu i opierania się zepsuciu. Można też odnaleźć tutaj klisze rodem z wodewilowego romansu: trójkąt (czy wręcz czworokąt) miłosny, zdrada, zazdrość, morderstwo… Jak zwykle u Claudela, rzeczywistość jest jednak bardziej złożona i mniej jednoznaczna. Oszczędny w środkach dramat – o klasycznej jedności miejsca, czasu i akcji – skrywa całe bogactwo znaczeń: poszukiwania tożsamości, refleksji nad wartościami materialnymi, duchowymi, estetycznymi.

Kwartet postaci na scenie można interpretować jako intymny dramat wewnętrznego konfliktu jednej duszy – samego Claudela, jeśli wierzyć jego słowom, a być może też uniwersalnego „ja” targanego sprzecznymi pragnieniami. Louis (gościnnie Konrad Krupiński, student V roku Szkoły Filmowej w Łodzi), dzikus-poeta, przypomina Rimbauda w jego autodestrukcyjnym dążeniu do przekraczania granic i niespokojnym poszukiwaniu wolności. Marta (debiutująca w zespole aktorskim Szantal Strzelińska, studentka V roku Szkoły Filmowej w Łodzi), prosta wieśniaczka, to po części ewangeliczna Marta (i Maria jednocześnie), po części – obraz sumienia, wewnętrznego pragnienia czystości i prawości. Lechy (Ewa Audykowska-Wiśniewska), niczym Lilith, ucieleśnia pokusę erosa, ale też magię teatru – pragnienie piękna, jakie niesie sztuka. Thomas (Dariusz Bereski) – człowiek interesu, mężczyzna umiejący trzeźwo oceniać wartość rzeczy – jest obrazem siły, energii witalnej zdolnej nadać konkretny wymiar i kierunek marzeniom. Co dzieje się, gdy te siły wchodzą z sobą w konflikt?

Wielkość dramatu Claudela polega na tym, że wszystkie te poziomy i interpretacje współistnieją z sobą, bynajmniej się wzajemnie nie wykluczając – tak jak w egzegezie biblijnej, którą dramaturg był zafascynowany. Zamiast morału, widz pozostaje więc z pytaniami, na które sam musi szukać odpowiedzi.

Scenografię zaprojektowała Julia Partyka, jej asystentem jest Maciej Lewik. Muzykę skomponował Robert Łuczak, a za reżyserię światła odpowiada Jędrzej Skajster. Autorem projekcji do spektaklu jest Mikołaj Pływacz. Suflerką i inspicjentką Marta Baraszkiewicz. Asystentką reżysera jest Ewa Audykowska-Wiśniewska.

Spektakl „Zamiana” w reżyserii Marka Pasiecznego premierowo w Teatrze Jaracza w Łodzi 18 stycznia o 19.00 na Scenie Kameralnej. Dzień wcześniej odbędzie się pokaz przedpremierowy.
Przedstawienie zobaczyć będzie można także 19 stycznia o 19.00. Bilety dostępne są w kasie i na stronie internetowej teatru.