Arcydzieło literatury światowej w interpretacji jednej z najwybitniejszych reżyserek młodego pokolenia – Małgorzaty Warsickiej wystawi 27 marca Teatr Jaracza.
fot. mat. teatru
Ostatni dramat w dorobku Antona Czechowa, uznany za duchowy testament autora, jest poruszającą i niezwykle aktualną opowieścią o transformacji i nieuchronnej zmianie. Bohaterowie, przedstawieni z ciepłym liryzmem i pogodną ironią, są na wskroś współcześni. Niepewni co przyniesie jutro, niezdolni do osiągnięcia szczęścia, o którym marzą, muszą znaleźć swoje miejsce w dynamicznie przeobrażającym się świecie. Wbrew własnej woli zostali uwikłani w historię i jej bezlitosne tryby. Na ich oczach dobrze znana, bezpieczna rzeczywistość i utrwalone wartości odchodzą nieodwracalnie do przeszłości. Każdy z nich na swój sposób próbuje poradzić sobie z nadchodzącą zmianą i niepewną przyszłością.
Anton Czechow (1860-1904)
Wybitny nowelista i dramatopisarz rosyjski, mistrz małych form. Ukończył medycynę i przez pewien czas prowadził praktykę lekarską. Na jego wczesną twórczość (1880-86) składa się wiele drobnych utworów, humoresek, felietonów, anegdot drukowanych (głównie pod pseudonimem Antosza Czechonte) w pismach humorystycznych (m.in. Striekoza, Oskołki). Przeważały wśród nich obrazki obyczajowe, artystyczne miniatury z życia urzędników, kupców, ziemian i chłopów, łączące komizm z wyraźnymi akcentami społecznymi (m.in. Śmierć urzędnika 1883, Kameleon 1884, Kapral Priszybiejew 1885).
Protest i potępienie bierności społecznej wobec zła Czechow wyraził w Nieciekawej historii (1889), a zwłaszcza w Sali nr 6 (1892).W 1890 roku odbył podróż na wyspę Sachalin, słynne miejsce zesłania i katorgi. W jej wyniku powstał utwór Sachalin (1895), swoiste połączenie pracy naukowej ze szkicem historycznym, w którym Czechow wystąpił jako lekarz – naukowiec, pisarz i społecznik.
W utworach z drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych polemizował z liberalną teorią „małych czynów” (Dom z facjatką 1896). Do wielu artystycznych osiągnięć Czechowa zalicza się niezwykłe portrety psychologiczne postaci kobiecych (m.in. nowele Trzpiotka 1892, Anna na szyi 1895, Dama z pieskiem 1899).
Na równi z nowelistyką jedno z kluczowych miejsc w dorobku Czechowa zajmuje dramat. Szczególne zainteresowanie teatrem towarzyszyło pisarzowi przez całe życie. Pierwsze nieopublikowane próby dramatyczne powstały jeszcze w latach młodzieńczych. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych zwrócił się ku popularnemu w tym czasie gatunkowi wodewilu. Jego jednoaktowe komedie: Niedźwiedź (1888), Oświadczyny (1888), Wesele (1889-1890), Jubileusz (1891), monolog O szkodliwości tytoniu (1886) wykazują silne powinowactwo z opowiadaniami humorystycznymi.
Światową sławę zyskały dramaty: Płatonow (1881), Iwanow (1887) Mewa (1896), Wujaszek Wania (1897), Trzy siostry (1901), Wiśniowy sad (1903), które zapowiadały gruntowny przełom w dziejach sceny rosyjskiej. Zrywały bowiem z praktyką dramatu obyczajowego. Jego sztuki są dramatami lirycznymi, nastrojowymi, a przede wszystkim psychologicznymi. Odtwarzają udrękę powszechnej egzystencji zwykłych, przeciętnych ludzi, zazwyczaj pozbawionych woli działania. Szare, powszednie życie budzi bunt i niezadowolenie bohaterów zamkniętych w jego ciasnych ramach. W imię gruntownej odmiany losu próbują działać, realizować marzenia, dążyć do określonego celu. Ich porywy są jednak tylko wielką iluzją, albowiem próby nie udają się lub też prowadzą do fałszywych rezultatów, błędnego wyboru ideałów, w imię których ponosi się ofiary. Boleśnie odczuwają tragizm sytuacji, rozdźwięk z rzeczywistością, która okłamuje, prowadzi na manowce, pozbawia spokoju wewnętrznego, narzuca okowy. Pozostają tylko wspomnienia z przeszłości, lat dzieciństwa – rysujących się w pogodnej tonacji jako jedyny szczęśliwy moment życia – i marzenia o przyszłości, które przezwyciężą bariery teraźniejszości i przynoszą nikły promień nadziei, że kiedyś życie ulegnie radykalnej zmianie, że cierpienia nie były daremne. W tej poetyce ważne miejsce zajęły efekty dźwiękowe. Są one ściśle powiązane ze środowiskiem, w którym rozgrywa się akcja, a jednocześnie potęgują nastrojową tonację całości jako akompaniament przeżyć psychologicznych postaci. W Wujaszku Wani taką rolę odgrywają np. burza i deszcz, dźwięki gitary Tielegina, stuk kołatki nocnego stróża; w Trzech siostrach – echa muzyki wojskowej, skrzypiec, pieśni; w Wiśniowym sadzie – stuk topora, dźwięk pękniętej struny. Dramaturgia Czechowa niweluje tradycyjny podział na gatunki literackie, eksponuje warstwę epicką oraz szczególną rolę podtekstu i aluzyjności. Mimo tego, że związana jest z życiem i problemami społeczeństwa rosyjskiego, zwłaszcza inteligencji schyłku XIX i początku XX wieku, ma wymiar uniwersalny, dzięki czemu dociera do świadomości estetycznej czytelników i widzów z różnych kręgów kulturowych.
Małgorzata Warsicka
Reżyserka zajmująca się teatrem dramatycznym, operowym oraz radiowym. Absolwentka Wydziału Reżyserii Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie oraz Architektury i Urbanistyki na Politechnice Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki.
Laureatka wielu nagród min. za Najlepszy Debiut Reżyserski na Festiwalu „Pierwszy Kontakt” (2015), Nagrody Forum Młodej Reżyserii w Krakowie (2015), Nagrody za Najlepszą Reżyserię na 22. Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej (2016) za spektakl Nieskończona historia Artura Pałygi z Teatru im. W. Horzycy w Toruniu, Nagrody za adaptację słuchowiska Serce Ciemności Josepha Conrada w 18. edycji Festiwalu „Dwa Teatry” w Gdyni (2018), W 2019 r. jej Beniowski. Ballada bez bohatera Juliusza Słowackiego z Teatru Nowego
w Poznaniu, zdobył Grand Prix 44. Ogólnopolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu w konkursie „Klasyka Żywa”, a reżyserka zdobyła również nagrodę za adaptację. W 2020 r. jej spektakl Mistrz i Małgorzata z Teatru Polskiego w Bielsku-Białej otrzymał nagrodę publiczności oraz „mieszek” za reżyserię na Festiwalu Sztuki Reżyserskiej w Katowicach. Jest także laureatką 13. edycji ogólnopolskiego programu stypendialnego „Młoda Polska”. We wrześniu 2020 r. zadebiutowała na niemieckiej scenie teatralnej realizując Elektrę Sofoklesa w Teatrze Miejskim we Freiburgu. Współpracowała z Teatrami w Krakowie, Warszawie, Gdyni, Toruniu, Olsztynie, Łodzi, Bydgoszczy, Tarnowie, a także z Akademią Muzyczną w Poznaniu i Bydgoszczy realizując spektakle operowe, a także prowadząc kursy aktorskie dla wokalistów.
Anton Czechow
WIŚNIOWY SAD
Autor: Anton CZECHOW
Przekład: Agnieszka Lubomira PIOTROWSKA
Reżyseria: Małgorzata WARSICKA
Scenografia i światło: Marcin CHLANDA
Kostiumy: Edyta JERMACZ
Muzyka: Karol NEPELSKI, współpraca: Jakub KRZEWIŃSKI
Asystent reżyserki: Paweł PACZESNY
Choreografia: Anna GODOWSKA
Inspicjentka, suflerka: Anna KRÓLIKOWSKA
OBSADA:
Raniewska - Ewa AUDYKOWSKA-WIŚNIEWSKA
Szarlotta - Urszula GRYCZEWSKA
Waria - Iwona KARLICKA
Ania - Natalia KLEPACKA
Kobieta - Diana NEBOS (gościnnie)
Duniasza - Katarzyna POLEWANY (gościnnie)
Gajew - Robert LATUSEK
Łopachin - Radosław OSYPIUK
Jasza - Paweł PACZESNY
Simieonow-Piszczyk - Bogusław SUSZKA
Trofimow - Krzysztof WACH
Firs Andrzej - WICHROWSKI
Jepichodow - Marcin WŁODARSKI
Muzyka na żywo: Julianna SIEDLER-SMUGA (gościnnie)
Premiera w Teatrze Jaracza w Łodzi: 27 marca 2022 r. Duża Scena