Żyjemy w świecie ogarniętym przez katastrofę klimatyczną, doświadczanym przez zależne od siebie kryzysy: przyrodniczy, gospodarczy, społeczny, polityczny oraz pandemię Covid-19 - czytamy w manifeście Kultury dla Klimatu.

fot. mat. organizatora

Żyjemy w systemie, który oparty jest na eksploatacji przyrody i ludzi. Codziennie tracimy różnorodność biologiczną, w tym kolejne gatunki. Zglobalizowana gospodarka wzmacnia nierówności ekonomiczne, klasowe, rasowe, kieruje się logiką zysku. Wzrasta także polaryzacja poglądów, którą wykorzystują politycy, media i serwisy społecznościowe do pomnażania dochodów i poszerzania wpływów.

Nadal jednak możemy zrobić wiele. Naukowczynie, aktywiści i aktywistki, ruchy klimatyczne, politycy i polityczki apelują o ograniczenie emisji dwutlenku węgla do 2030 roku
oraz o całkowitą redukcję śladu węglowego do roku 2050. Trwa walka o to, żeby średnia temperatura Ziemi nie wzrosła o więcej niż 1,5 stopnia. Żeby tego dokonać potrzebne są systemowe działania. Potrzebna jest głęboka zmiana, która pozwoli zatrzymać dalszą destrukcję ludzi i przyrody.

Kultura także musi podjąć wyzwanie radykalnej zmiany, ponieważ i ona uwikłana jest w system wytwarzania nierówności i eksploatacji. Jednocześnie kultura daje przestrzeń do dyskusji, krytycznego myślenia oraz odważnego i eksperymentalnego działania. Poprzez badania, kolekcje, komunikację, wystawy, wspieranie lokalnych społeczności oraz edukację, jesteśmy w stanie wspólnie budować świadomość kryzysu klimatycznego i ekologicznego, a także promować nowe sposoby pracy i funkcjonowania w świecie.

***

Kultura dla Klimatu to oddolna inicjatywa na rzecz ekologizacji obszaru kultury. Grupę tworzą pracowniczki instytucji kultury, organizacji pozarządowych, samorządu, a także niezależne twórczynie i kuratorki. Kolektyw, tworzony (na dziś) przez same kobiety, opiera swe działania na dzieleniu się wiedzą, wzajemnej pomocy, budowaniu przestrzeni zaufania. Kultura dla Klimatu, będąc przykładem oddolnej samoorganizacji dążącej do systemowej zmiany, stawia jednocześnie pytanie o to, jak tworzyć dziś nowe ekosystemy sprawczości instytucjonalnej, w jaki sposób angażować aktorów i aktorki zmiany oraz rozwijać organiczną współpracę.

Kultura dla Klimatu to także ogólnodostępny, praktyczny Przewodnik dla pracowników i pracowniczek sektora kultury – organizacji o różnej wielkości i profilu – dostarczającego wiedzy i narzędzi do tego, by czynić swoje otoczenie, projekty, codzienne działania czy infrastrukturę bardziej ekologiczną.

Przewodnik Kultury dla Klimatu jest dostępny na stronie www.kulturadlaklimatu.pl. To miejsce, w którym gromadzimy rzetelne informacje na temat kryzysu klimatycznego i kondycji środowiska, rekomendowane sposoby wdrażania ekologicznych zmian, a także wnioski z różnorodnych inicjatyw i badań. Mamy nadzieję, że portal będzie przestrzenią dzielenia się praktyczną wiedzą i doświadczeniami – zarówno tymi pozytywnymi, jak i trudnymi, związanymi z rozmaitymi wyzwaniami i barierami, jakie często napotykają osoby chętne do działania na rzecz klimatu. Chcemy promować proekologiczne postawy unikając zawstydzania czy oskarżania, że robi się za mało lub niewystarczająco dobrze. Uważamy, że lepiej rozpocząć działanie nawet w skromnym zakresie niż nie robić nic w oczekiwaniu na opracowanie perfekcyjnego planu.

W zależności od potrzeb lub możliwości proponujemy dwie ścieżki działania: ścieżkę obszarów, w której praktyczne wskazówki mogą znaleźć dla siebie pracownicy i pracowniczki poszczególnych pól aktywności kulturalnej, a także ścieżkę kroków – od najprostszych, od których można zacząć, do tych bardziej skomplikowanych. Dzięki temu Przewodnik wspiera etapowe przeprowadzenie całościowej zmiany w organizacji czy instytucji kultury.

Omawiane przez nas obszary ekologii kultury dotyczą zarówno aspektów technologicznych, jak i wpływu na środowisko naszych codziennych zachowań. Podpowiadamy, jak brać odpowiedzialność za otaczający nas ekosystem, a także swój zespół – jak budować postawy i wzmacniać wewnętrzną autorefleksję. Wierzymy, że aby być wiarygodnym agentem/ wiarygodną agentką proekologicznych zmian, trzeba zacząć od siebie. Jednocześnie naszym celem są większe zmiany systemowe, wymagające tworzenia koalicji środowiska kultury, niezbędnej w dobie kryzysu klimatycznego.

***

W ramach Kultury dla Klimatu chcemy łączyć instytucje, organizacje i niezależne osoby związane z sektorem kultury w całej Polsce, by wspólnym głosem mówić o potrzebie zmian. Razem możemy na nowo wymyślać funkcjonowanie naszych organizacji i określać ich obowiązki; solidarnie realizować ekologiczne cele w trosce o środowisko, w którym żyjemy. Razem możemy więcej.

Jeśli jesteś pracownikiem/pracowniczką instytucji kultury, należysz do organizacji działającej w obszarze kultury, jesteś niezależną praktyczką/ niezależnym praktykiem sektora kultury, dołącz do wspólnej pracy na rzecz zmian. Podpisz Deklarację współpracy środowiska kultury na rzecz klimatu i działaj już dziś!

Zespół:

Ewa Chomicka – antropolożka kultury, polonistka, muzealniczka i kuratorka sztuki współczesnej. Kieruje Laboratorium Praktyk Muzealnych w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, komórką zajmującą się rozwojem współpracy między muzeum i artystami/ artystkami współczesnymi, a także rozwijaniem interdyscyplinarnych inicjatyw, łączących sztukę
współczesną, badania i aktywizm. Poprzez realizowane działania bada możliwości budowania relacji między instytucjami kultury a uczestnikami i uczestniczkami działań, rozwija długofalowe inicjatywy partycypacyjne, poszerza pole sztuki ze społecznością. Członkini Kolektywu Klimatycznego wypracowującego w 2019 roku manifest klimatyczny we współpracy z organizacją We Are Museums, członkini grup: Muzea dla Klimatu, Chór Klimatyczny
i kolektywu Kultura dla Klimatu, inicjatorka zielonego zespołu w Muzeum POLIN.

Anna Czaban – kulturoznawczyni, kuratorka sztuki współczesnej, facylitatorka, autorka tekstów i wydarzeń artystyczno-społecznych. W latach 2009-2015 tworzyła program Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu, od 2015 roku kuratorka wystaw i projektów społecznych w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie. Realizuje długofalowe projekty o charakterze interdyscyplinarnym, głównie na styku sztuki współczesnej, działań aktywistycznych i społecznych, studiów miejskich, architektury, botaniki, zoologii i nauk o klimacie. Współpracuje z Fundacją Inna Przestrzeń. Członkini kolektywu Kultura dla Klimatu.

Aleksandra Jach – historyczka sztuki, kuratorka, facylitatorka, coacherka, edukatorka. Od 10 lat zajmuje się tematyką środowiskową w polu kultury. Realizowała projekty dotyczące „dobrego sąsiedztwa”, relacji międzygatunkowych, ochrony ekosystemów, udziału kobiet w ruchach środowiskowych. Specjalizuje się w tworzeniu narracji wizualnych i tekstowych dotyczących kryzysu klimatycznego. Ostatnio zajmowała się problemem transformacji energetycznych (zakopaneslonce.com). Jedna z bohaterek Inspiratora „Kobiety dla klimatu”: www.kobietydlaklimatu.pl. Z pasją i zaangażowaniem facylituje, coachuje i trenuje, nie tylko tych, którzy działają w obszarze klimatu. Członkini grupy Muzea dla Klimatu i kolektywu Kultura dla Klimatu.

Aleksandra Janus – doktorka antropologii, współautorka i kuratorka inicjatywy Laboratorium muzeum, dyrektorka Centrum Cyfrowego i kierowniczka działającej w jego ramach Pracowni Otwierania Kultury, kuratorka programu „Exercising modernity”. Interesuje ją społeczna rola instytucji kultury oraz ich relacje z odbiorcami, specjalizuje się w analizie i wdrażaniu strategii partycypacyjnych, badaniach publiczności oraz transformacji cyfrowej i otwieraniu dostępu do zasobów dziedzictwa. Współpracowniczka Ośrodka Badań nad Kulturami Pamięci UJ, wykładowczyni School of Ideas SWPS, członkini rady serii wydawniczej Wystawianie Teorii oraz FestivALTers — grupy działającej przy FestivALT. W swojej pracy akademickiej zajmuje się badaniem kultur pamięci i rolą instytucji w procesie instytucjonalizacji dyskursów na temat przeszłości. Członkini grupy Muzea dla Klimatu i kolektywu Kultura dla Klimatu.

Iza Kaszyńska – kulturoznawczyni, kuratorka, animatorka, działaczka społeczna. Pracuje na styku pola sztuki współczesnej, aktywizmu społecznego i feministycznego, działań na rzecz ochrony środowiska. Zajmuje się badaniem i rozwijaniem pomysłów na ekologiczną, wrażliwą instytucją, tworzeniem scenariuszy na przyszłość obejmujących sposoby działania instytucji kultury i sztuki w obliczu kryzysu klimatycznego. W latach 2018–2020 kuratorka, współkuratorka oraz autorka i realizatorka programów edukacyjnych Parku Rzeźby na Bródnie (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie). W latach 2012–2016 członkini oddolnych inicjatyw społecznych i miejskich (Wymiennik. Społecznościowy system wymiany, Otwarty Jazdów), propagatorka miejskiego ogrodnictwa. Organizatorka wspólnotowych przedsięwzięć ogrodniczych. Członkini grupy Muzea dla Klimatu oraz kolektywu Kultura dla klimatu.

Magdalena Klepczarek – pedagożka, edukatorka, wieloletnia pracowniczka samorządowa, obecnie naczelniczka Wydziału Instytucji Kultury m.st. Warszawy w Biurze Kultury. W kolektywie Kultura dla Klimatu odpowiedzialna za kontakty z Urzędem Miasta.

Magdalena Komornicka – historyczka sztuki, kuratorka, producentka wystaw. Od 2006 roku związana z Zachętą — Narodową Galerią Sztuki w Warszawie, od 2012 w zespole
kuratorskim. Kuratorka m.in. wystawy Joanna Piotrowska. Zaduch, Projekt X (z Gosią Wdowik), Plac Małachowskiego 3 i Lepsza ja. Jedna z inicjatorek eko-zespołu w Zachęcie. Członkini kolektywu Kultura dla klimatu.

Joanna Nuckowska – mama dwóch dziewczynek zaniepokojona wizją nadchodzącej katastrofy klimatycznej. Zainspirowana działaniami Extinction Rebellion, postanowiła aktywnie promować idee ekologiczne oraz zero/less waste na polu sztuki. Profesjonalnie producentka i kuratorka wydarzeń artystycznych. Związana z Nowym Teatrem w Warszawie gdzie pełni funkcję wicedyrektorki i kierowniczki działu produkcji i relacji międzynarodowych. Dwukrotna stypendystka amerykańskiego programu ISPA Fellowship, podczas którego, wspólnie z grupą przedstawicieli instytucji kultury z całego świata, zainicjowała temat odpowiedzialności wobec zmian klimatycznych i opracowania ekologicznych rekomendacji dla sektora kultury. Gościnna wykładowczyni warszawskiej Akademii Teatralnej i SWPS. Członkini kolektywu Kultura dla Klimatu.

Maria Wilska – edukatorka, kuratorka i producentka wydarzeń artystycznych, społecznych oraz edukacyjnych. Od 10 lat związana z Nowym Teatrem w Warszawie, gdzie stworzyła dział edukacji. Pomysłodawczyni wielu projektów społeczno- artystycznych, m.in Młodej Orkiestry Nowego Teatru, Akademii Tolerancji, programu Świetlica Nowego Teatru. Prowadzi również Fundację Nowych Działań, poprzez której działania wspiera i realizuje multimedialne przedsięwzięcia artystyczne w Polsce i za granicą. Obecnie kształcąca się w obszarze coachingu oraz psychologii. Członkini kolektywu Kultura dla Klimatu.

Współpraca:

Projekt graficzny: Zofka Kofta

UX design: Patrycja Żołędowska

Programowanie WWW: Katarzyna Werner

Publikacja treści WWW: Maria Dutkiewicz

Konsultacje merytoryczne: Agata Szczotka-Sarna, Joanna Murzyn, Paulina Bocheńska-Szcześniak i Jarosław Holwek (Urząd m.st. Warszawy, Biuro Ochrony Powietrza i Polityki Klimatycznej)

Tłumaczenia: Magda Konopka

Redakcja tekstów polskich: Anna Lewandowska

Korekta tekstów polskich: Malwina Łozińska

Redakcja i korekta tekstów angielskich: Magda Konopka

Komunikacja i kontakt z prasą: Antonina Ulatowska

Projekt powstał przy wsparciu Biura Kultury i Biura Ochrony Powietrza i Polityki Klimatycznej M. St. Warszawy, we współpracy z Climate Community Lab, który jest inicjatywą unijnej organizacji EIT Climate-KIC.