Jaka jest ranga i status obiektów Tadeusza Kantora? Cricoteka zaprasza na wystawę obiektu „Goplana i elfy”.

fot. Witold Witaliński

Już po raz trzeci w zaprojektowanej przez Tadeusza Kantora przestrzeni - Galerii-Pracowni będzie miała miejsce prezentacja jednego obiektu z kolekcji Cricoteki. Tym razem będzie można obejrzeć autorską rekonstrukcję obiektu ze spektaklu „Balladyna” według Juliusza Słowackiego. Ekspozycja będzie dostępna dla zwiedzających od poniedziałku, 7 marca.

Kantor wraz z grupą zaprzyjaźnionych artystów, jako Podziemny Teatr Niezależny, zrealizował sztukę w 1943 roku w Krakowie. Akcja dramatu skoncentrowana była wokół Goplany. Jednak zamiast postaci ludzkiej reprezentowała ją uproszczona, geometryczna, srebrno-biała forma z drewna i papieru, wyposażona w strunę, która wydawała wibrujące dźwięki. Użyczająca bohaterce głosu Janina Kraupe-Świderska mówiła do miednicy, by dźwięk stał się bardziej metaliczny. Poprzez te środki postać została zamieniona przez artystę w „bezduszny mechanizm”.

W tym radykalnym geście artysty widać fascynację konstruktywizmem i teatrem Bauhausu, szczególnie „Baletem triadycznym” Oscara Schlemmera. Takie odejście od realizmu wynikało również z doświadczenia okupacji i wiążącej się z nią dehumanizacji, która skompromitowała postać ludzką.

Z wojennych realizacji nie zachowały się żadne obiekty ani rekwizyty. Kantor w 2. połowie lat 80. rozpoczął swoiste resumé, powracając do wcześniejszych okresów i motywów swojej twórczości. Z myślą o Muzeum Teatru Cricot 2 rozpoczął tworzenie replik niezachowanych obiektów. Powołał też w 1984 roku Komisję Ocen i Wycen, która wytypowała spośród obiektów teatralnych 24 przedmioty, nadając im szczególny status, aby z czasem nie zaczęły być traktowane jak rekwizyty teatralne, które mogą łatwo ulec zniszczeniu. Chcąc zapewnić im ochronę i status dzieł sztuki. W gronie tym znalazła się wykonana w latach 1981–1984 replika „Goplany i Elfów”, dla której pierwowzorem była forma – fantom z wojennego przedstawienia.

fot. Witold Witaliński

Poprzez prezentacje tych obiektów ponownie przywołane zostaną stawiane przez Kantora pytania na temat ich rangi i statusu. Goplana z Elfami jako „purystyczna struktura abstrakcyjna” nie miała być dekoracją, lecz jej zadaniem było „uosabiać postać sceniczną”. Nie miała być tym bardziej „rekwizytem”, ani „pomnikiem – rzeźbą, wypełniającą li tylko przestrzeń”. Dla Kantora obiekt ten jako „forma – rzeźba przestrzenna, o funkcji metaforycznej” stał się rodzajem environment, czyli elementem sztuki otoczenia, takiego aranżowania przestrzeni, która ma „wchłonąć” widza. 

Na wystawie będzie można zobaczyć także trójdzielny kolaż powstały do obiektu około 1983 roku. Uzupełnieniem ekspozycji stanie się również nagranie wypowiedzi Tadeusza Kantora na temat „Goplany i elfów”, zarejestrowane przez artystę.

Goplana i elfy

7 marca - 29 czerwca 2022

Poniedziałek-Środa, 12:00-16:00

Galeria-Pracownia Tadeusza Kantora, Sienna 7/5

Więcej na: https://www.cricoteka.pl/pl/wystawa-goplana-i-elfy/