12 maja w Teatrze Śląskim odbędzie się premiera spektaklu „Empuzjon” na podstawie powieści Olgi Tokarczuk w adaptacji i reżyserii Roberta Talarczyka.

Czy to przypadek, że przyjazd Mieczysława Wojnicza do sanatorium w Görbersdorfie zbiega się z pewną tajemniczą śmiercią? Dlaczego ochoczo rozmawia się tu na każdy inny temat, ale nie o zaginionych ludziach? Czego boją się mieszkańcy Pensjonatu dla Panów? Młody kuracjusz niepewnie wkracza na terytorium zajęte przez mężczyzn przekonanych o swojej mądrości. Każde spotkanie, suto zakrapiane nalewką Schwärmerei, to przecież doskonała okazja do rozpraw o sztuce czy filozofii, a w ostateczności – wyższości mężczyzn nad kobietami. Tymczasem nagrobki na pobliskim cmentarzu okazują się niepokojąco do siebie podobne. Może kolejne tyrady są jedynie próbą ukrycia lęku przed tajemniczą siłą, która odpowiada za unoszącą się w powietrzu śmierć? Zegar tyka, otaczający sanatorium las staje się coraz bardziej złowieszczy, zbliża się pierwsza listopadowa pełnia księżyca, wilgotne powietrze przenika odór rozkładu, a Wojnicz wciąż nie wie, dlaczego wszystkie oczy (nie tylko te ludzkie) skierowane są na niego… I dlaczego ze wszystkich możliwych zakamarków wydobywa się ten niepokojący głos? Czy ktoś jeszcze go słyszał? Gdzie należy spojrzeć, żeby zobaczyć ukrytą twarz tutejszego pejzażu?

Teatralna adaptacja pierwszej po Nagrodzie Nobla powieści Olgi Tokarczuk to doskonała okazja do zastanowienia się nad tym, co tak naprawdę wiemy o świecie, a co pozostaje poza naszym wzrokiem. Reżyser i autor adaptacji, Robert Talarczyk, sięga po „horror przyrodoleczniczy” noblistki, by zajrzeć tam, gdzie czają się nasze najbardziej uśpione lęki.

REŻYSER O SPEKTAKLU:

„Empuzjon” to opowieść o dojrzewaniu młodego człowieka, który nie wie, kim jest, a także o świecie, który zmusza do jednoznacznych tożsamościowych deklaracji. To historia o pragnieniu miłości, która jest naszym przekleństwem. I o tęsknocie mężczyzn – a może wszystkich ludzi – do natury, która nas pociąga, a jednocześnie stanowi dla nas zagrożenie. I w końcu, jest to opowieść o sposobie myślenia mężczyzn, którym się wydaje, iż wojna jest lepsza niż śmierć naturalna.

W powieści Olgi Tokarczuk najbardziej zafascynowało mnie, że nie opowiada tylko o strachu facetów kurujących się sto lat temu w Görbersdorfie, ale też świetnie koresponduje ze współczesnością. Mówi o strachu przed rosnącą siłą kobiet, która zmiecie budowany przez stulecia patriarchat, a także o strachu przed wielką wojną, która zastany świat obraca w zgliszcza. Nie wiadomo, co się po niej narodzi. W tym sensie „Empuzjon” silnie rezonuje z naszymi czasami.

KOPRODUCENCI:

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach

STUDIO teatrgaleria w Warszawie

Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu

Partnerzy premiery: Rada Mecenasów Teatru Śląskiego, Polskie Wydawnictwo Muzyczne

BIOGRAMY TWÓRCÓW:

Robert Talarczyk – adaptacja i reżyseria

Reżyser, dramaturg, aktor. Ślązak. W latach 2005–2013 dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, od września 2013 dyrektor Teatru Śląskiego w Katowicach. Od 2018 roku jest także dyrektorem Międzynarodowego Festiwalu „OPEN THE DOOR”, poświęconego szeroko pojętemu wykluczeniu. W 2021 roku został uhonorowany Nagrodą im. Zygmunta Hübnera „Człowiek Teatru”.

Wyreżyserował ponad 60 przedstawień, wśród których niezwykle istotne miejsce zajmują te o tematyce śląskiej: „Cholonek” Janoscha, „Piąta strona świata” Kazimierza Kutza, „Wujek.81. Czarna ballada” jego autorstwa, „Drach” i „Pokora” Szczepana Twardocha czy „Nikaj” Zbigniewa Rokity. W interpretacji Talarczyka historie lokalne i dramaty jednostki uwikłanej w tryby historii nabierają ponadczasowej uniwersalności. Chętnie sięga po teksty twórców kanonicznych, takich jak np. Isaac Singer, William Wharton, Jarosław Hašek, Michaił Bułkahow czy Juliusz Verne, ale też nie obawia się debiutów – jako pierwszy współpracował teatralnie z Arturem Pałygą, Weroniką Murek, Zbigniewem Rokitą czy Szczepanem Twardochem.

Realizował spektakle na kilkunastu scenach w kraju, m.in. w Teatrze im. H. Modrzejewskiej w Legnicy, Teatrze Ludowym w Krakowie, STUDIO teatrgalerii w Warszawie, Operze Śląskiej w Bytomiu, Teatrze Zagłębia w Sosnowcu, Teatrze Nowym w Łodzi czy Teatrze Żydowskim w Warszawie. Kilkakrotnie reżyserował też sztuki na scenach Teatro Astra i Fondazione Teatro Piemonte Europa w Turynie.

Występuje w monodramie „Byk”, który reżyserował wspólnie ze Szczepanem Twardochem, autorem tekstu. Spektakl jest graną w całej Polsce koprodukcją STUDIO Teatrgalerii, Fundacji Teatru Śląskiego „Wyspiański”, Teatru Łaźnia Nowa w Krakowie i Instytutu im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu.

Wielokrotnie nagradzany za swoją twórczość. Jest laureatem m.in. Specjalnej Złotej Maski za kreatywność i wszechstronność umiejętności adaptatorskich, aktorskich i reżyserskich, trzech Złotych Masek za najlepsze spektakle oraz Złotej Maski za reżyserię. Jego spektakle były doceniane na międzynarodowych festiwalach: Teatrów Moraw i Śląska, Sąsiedzi oraz Zderzenie. Jego „Piąta strona świata” zdobyła nagrodę za najlepsze przedstawienie XIX edycji Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, zaś „Żyd” zwyciężył na festiwalu R@Port. Na XIV Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” – Sopot 2014 uhonorowano go nagrodami za reżyserię telewizyjnej wersji „Piątej strony świata” oraz za adaptację powieści Kazimierza Kutza.

Wojciech Kilar – muzyka

Jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów XX wieku, pianista, światowej sławy twórca muzyki filmowej (m.in. do „Draculi” Francisa Forda Coppoli), autor muzyki teatralnej i sakralnej. Pracował z najwybitniejszymi polskimi reżyserami ¬– Romanem Polańskim, Krzysztofem Zanussim, Andrzejem Wajdą, Krzysztofem Kieślowskim i Kazimierzem Kutzem. Wojciech Kilar do 1974 roku, kiedy skomponował swój najsłynniejszy dzisiaj utwór, poemat symfoniczny „Krzesany”, uchodził za czołowego przedstawiciela polskiej awangardy muzycznej. Przedstawiciel Polskiej Szkoły Kompozytorskiej.

Skomponował muzykę do kilkudziesięciu przedstawień teatralnych na najważniejszych polskich scenach, m.in. w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie, Teatrze Wielkim w Poznaniu, Teatrze Narodowym w Warszawie, Teatrze Śląskim w Katowicach, Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie i Teatrze Studio w Warszawie.

Znakiem charakterystycznym jego bogatej, wszechstronnej twórczości jest świadoma rezygnacja z awangardowych środków technicznych. Stosował uproszczony muzyczny język, w którym eksponował wywołujące silne emocje melodie i wielkie masy brzmienia.

Za swoją działalność artystyczną otrzymał wiele nagród, m.in. na Festiwalu Filmów Polskich w Gdańsku za muzykę do „Ziemi obiecanej” (reż. Andrzej Wajda), za muzykę do filmu „Bram Stoker's Dracula” (reż. Francis Ford Coppola) Nagrodę Amerykańskiego Stowarzyszenia Kompozytorów, Autorów i Producentów „ASCAP Award 1992" w Los Angeles, Nagrodę Orła Polskiej Akademii Filmowej za muzykę do filmu „Persona non grata” (reż. Krzysztof Zanussi). Uhonorowany także Nagrodą Komitetu Kinematografii, Złotym Fryderykiem, odznaczony Złotym Medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” oraz Orderem Orła Białego.

Artysta zmarł w 2013 roku w Katowicach. W domu, w którym mieszkał i pracował kompozytor, powstanie Katowickie Centrum Edukacji Muzycznej „Dom Kilara”. Miejsce to będzie nie tylko upamiętniać dorobek artysty, ale także stanie się przestrzenią do realizacji wydarzeń z udziałem kolejnych pokoleń twórców.

Adam Wesołowski – opracowanie muzyczne

Kompozytor, dyrygent, pianista, teoretyk muzyki i manager kultury, dyrektor Filharmonii Śląskiej im. Henryka Mikołaja Góreckiego.

Jest absolwentem Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach w klasie kompozycji Edwarda Bogusławskiego i Aleksandra Lasonia oraz w klasie fortepianu Wojciecha Świtały, które ukończył z wyróżnieniem. Jednocześnie studiował teorię muzyki. Jest laureatem Nagrody Marszałka Województwa Śląskiego za upowszechnianie i ochronę dóbr kultury oraz wielu konkursów kompozytorskich, m.in. I nagrody Międzynarodowego Konkursu Kompozytorskiego im. A. Dvořáka w Czechach i Ogólnopolskiego Konkursu Kompozytorskiego im. Adama Didura (dwukrotnie). Jest członkiem Związku Kompozytorów Polskich. W 2020 roku został odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Jest dyrektorem jednego z największych festiwali muzycznych w kraju – Międzynarodowego Festiwalu im. Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego. W latach 2014–2018 był zastępcą dyrektora Orkiestry Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa Sinfonietta Cracovia. W latach 2009–2014 był managerem Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy AUKSO, a w latach 2013–2017 dyrektorem Młodej Filharmonii AUKSO.

Skomponował ponad 50 utworów, dokonał aranżacji ponad 100, które wykonywano na polskich i zagranicznych koncertach oraz festiwalach, m.in. Festival Pablo Casalsa (Francja), Festiwal im. A. Dvořáka (Czechy), Europejski Festiwal im. Jana Kiepury, Szalone Dni Muzyki – La Folle Journée de Varsovie czy Międzynarodowe Dni Odessy (Ukraina).

Jego utwory interpretują znakomici soliści i dyrygenci, m.in: Jerzy Maksymiuk, Hobart Earle, Massimiliano Caldi, Andriy Yurkevych, Marek Moś, Valeriy Sokolov, Alexander Humala, Uwe Theimer, Francesco Bottigliero, Łukasz Długosz, Marek Torzewski czy Andrzej Lampert.

Katarzyna Borkowska – scenografia, kostiumy, reżyseria świateł

Charakterystyczny styl i silny indywidualny rys jej projektów sprawiają, że jest jedną z najciekawszych realizatorek tworzących monumentalne scenografie, intrygujące kostiumy i zapadające w pamięć światła.

Wielokrotnie pracowała ze znakomitymi polskimi reżyserami, m.in. z Mają Kleczewską, Eweliną Marciniak, Michałem Borczuchem, Robertem Talarczykiem, Leną Frankiewicz, Wojciechem Farugą, Barbarą Wysocką czy Małgorzatą Warsicką. W 2019 roku wyreżyserowała operę „Don Giovanni” Mozarta w Theater Freiburg w Niemczech, do której zaprojektowała też scenografię i kostiumy oraz odpowiadała za reżyserię świateł. Pracowała na najważniejszych polskich scenach, m.in. w Teatrze Narodowym w Warszawie, Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Narodowym Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, Teatrze Polskim im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy, Teatrze Dramatycznym m. st. Warszawy.

Laureatka wielu prestiżowych nagród i wyróżnień. W 2022 roku na XV Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Boska Komedia” otrzymała nagrodę za scenografię i reżyserię świateł do spektaklu „Dziady” Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, a na Festiwalu Scenografii i Kostiumów „Scena w Budowie” otrzymała „Złotą Kieszeń”, nagrodę za scenografię i kostiumy do spektakli „Pokora” Teatru Śląskiego oraz „Tysiąc nocy i jedna. Szeherezada 1979” z Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Za scenografię, kostiumy i światło do tego ostatniego tytułu otrzymała także nagrodę na XXVII Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej. Na XXXVI Warszawskich Spotkaniach Teatralnych nagrodzona za najlepszą scenografię, kostiumy i reżyserię światła do spektaklu „Śmierć i dziewczyna” z Teatru Polskiego we Wrocławiu.
Otrzymała także Nagrodę im. Leona Schillera za twórcze osiągnięcia w dziedzinie scenografii.

Kaya Kołodziejczyk – choreografia

Artystka, choreografka niezależna. W swoim dorobku ma liczne prace autorskie, choreografie teatralne i filmowe oraz działania performatywne. Przez wiele lat tańczyła w Belgii w zespole Anny Teresy de Keersmaeker Rosas, obecnie występuje w spektaklach Mette Ingvartsen i Mai Kleczewskiej. Pracowała ze znakomitymi reżyserami na najważniejszych polskich scenach. „Empuzjon” to jej czwarta produkcja w Teatrze Śląskim.

Jest autorką choreografii do filmów Agnieszki Smoczyńskiej („The Silent Twins”, „Fuga”, „Córki Dancingu”), Marty Karwowskiej („Fanfik”) oraz Marcina Wrony („Demon”). Wraz z Aleksandrą Lembą zajmuje się koordynacją scen intymnych w produkcjach filmowych, telewizyjnych i kampaniach społecznych.

Jako wykładowczyni tańca współczesnego i kompozycji współpracuje z IRCAM w Paryżu, Akademią Teatralną w Warszawie i frankfurckim Künstlerhaus Mousonturm.

Poza działalnością artystyczną angażuje się w projekty społeczne na rzecz dzieci i młodzieży. Wspiera organizacje pozarządowe, które walczą o równość społeczną bez względu na wiek, rasę, pochodzenie, status społeczny, stan zdrowia czy tożsamość płciową.

Jest absolwentką warszawskiej Szkoły Baletowej, P.A.R.T.S. w Brukseli oraz HfMDK we Frankfurcie nad Menem.

Miłosz Markiewicz – dramaturgia

Kulturoznawca i historyk sztuki, doktor nauk humanistycznych, tłumacz, dramaturg, kierownik literacki Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach.

Współtworzył przedstawienia teatralne jako autor adaptacji oraz dramaturgii zarówno tytułów kanonicznych, jak i najnowszych, m.in. w Teatrze Śląskim, Teatrze Zagłębia w Sosnowcu czy Teatrze Nowym im. K. Dejmka w Łodzi. Pracował również przy słuchowiskach, widowiskach plenerowych oraz serialu internetowym. Dwukrotnie pełnił funkcję kuratora programu merytorycznego Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Reżyserskiej INTERPRETACJE (2018, 2022). W charakterze eksperta i współpracownika merytorycznego pracował dla licznych instytucji kultury w całym kraju. Autor m.in. tekstów do katalogów wystaw oraz do narzędziownika Narodowego Centrum Kultury na temat dobrych praktyk w badaniach publiczności. Były członek redakcji czasopisma naukowego „Estetyka i Krytyka”, obecnie związany z redakcjami pism kulturalnych „Czas kultury” i „Fragile”.

Jest adiunktem w Katedrze Teatru i Sztuki Mediów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

***

PREMIERY:
12/05/2023 Teatr Śląski Katowice
19/05/2023 Teatr Studio Warszawa
23/06/2023 Instytut im. Jerzego Grotowskiego Wrocław
25/05/2023 – PREMIERA KRYTYCZNA w Teatrze Śląskim, po której odbędzie się rozmowa z twórcami.
adaptacja i reżyseria: Robert Talarczyk
dramaturgia: Miłosz Markiewicz
muzyka: Wojciech Kilar (w opracowaniu Adama Wesołowskiego)
scenografia, kostiumy, reżyseria świateł: Katarzyna Borkowska
choreografia: Kaya Kołodziejczyk
konsultacje literackie: prof. Ryszard Koziołek
asystenci reżysera: Michał Piotrowski, Mateusz Worek
kierownictwo produkcji: Małgorzata Długowska-Błach
współpraca produkcyjna: Justyna Pankiewicz
kierownik techniczny produkcji: Maciej Rokita
asystentka produkcji: Dorota Damec

OBSADA:

Jakub Fret
Marcin Gaweł
Dariusz Maj
Michał Piotrowski
Grzegorz Przybył
Wiesław Sławik
Mateusz Smoliński
Krzysztof Strużycki
Marcin Szaforz
Artur Święs
Mateusz Znaniecki