Centrum Scenografii Polskiej w Muzeum Śląskim w Katowicach zaprasza na wyjątkowe wydarzenie, które połączy sztukę, nowe technologie i refleksję nad kondycją człowieka. Od 30 września w przestrzeni budynku Spichlerz prezentowana będzie wystawa poświęcona „Ostatniej fudze” autorstwa Dariusza Gorczycy – pierwszemu na świecie spektaklowi w całości wygenerowanemu w technologii 3D.
fot. mat. organizatora
Wernisaż wystawy odbędzie się 4 października o godz. 16:30 w sali audytorium Muzeum Śląskiego. Towarzyszyć mu będzie pokaz spektaklu połączony z dyskusją. W rozmowie wezmą udział: autor Dariusz Gorczyca oraz dr Anita Skwara – kulturoznawczyni i filmoznawczyni. Spotkanie poprowadzi kustosz Muzeum Śląskiego Jolanta Niedoba.
„Ostatnia fuga” to przejmująca symulacja teatralna w technologii 3D, która – obnażając mechanizm ludzkiej autodestrukcji – niesie głębokie humanistyczne przesłanie i pyta o względność idei sprawiedliwości. Inspiracją dla twórcy stał się obraz Francisca Goi „3 maja 1808. Rozstrzelanie powstańców madryckich”. Centralnym motywem spektaklu jest egzekucja – rytuał metodycznej eksterminacji, w którym równorzędną rolę z obrazem odgrywa dźwięk. W partyturze przedstawienia pojawiają się m.in. fragmenty „III Symfonii” Krzysztofa Pendereckiego oraz „Fugi a 3 Soggetti” Jana Sebastiana Bacha.
Wystawę dopełniają rysunki i fotogramy, które rozwijają i wizualizują ideę teatru mechanicznego, ukazując proces twórczy i inspiracje autora.
Projekt stanowi finał programu „TeArt”, poświęconego twórczości wybitnego artysty Józefa Szajny.
***
OPIS SPEKTAKLU
„Ostatnia Fuga” Dariusza Gorczycy to spektakl pochodzącą z 1994 roku, realizujący nowatorską koncepcję „Teatru mechanicznego”. Głównym komponentem ekspresji jest tu instalacja, przyrastająca z czasem na scenie, złożona z dziewięciu specjalnie skonstruowanych obiektów i maszyn. Przekaz manifestowany jest poprzez ich działanie: precyzyjne, powtarzalne, nieubłagane – raz zaprogramowane wykonują swoją brutalną, monotonną pracę z nieludzką dokładnością. Ten zabieg nie tylko szokuje, ale też prowokuje do refleksji nad granicą między technologią a człowieczeństwem, automatyzmem a emocją.
Wszystkie maszyny powstały z inspiracji obrazem Francisco Goyi - 3 maja 1808. Rozstrzelanie powstańców madryckich. Egzekucja staje się tu osią realizowanego przez nie wyrachowanego i metodycznego, rozrastającego się z każdym cyklem, rytuału eksterminacji. Jego ofiary, bezwładne nagie ciała osuwające się z rampy na proscenium, piętrzą się w stos, tworząc wstrząsający dowód oskarżenia. Ostatnia Fuga to dzieło o niezwykłej dramaturgii, które – obnażając mechanizm ludzkiej autodestrukcji – niesie głębokie humanitarne przesłanie, a jednocześnie stawia pytania o względność idei sprawiedliwości.
Obok warstwy wizualnej ogromną rolę odgrywa dźwięk. Spektrum audialne obejmuje zarówno bogactwo mechanicznych odgłosów przeszywających scenę, jak i dramatyczną Passacaglię z III Symfonii Krzysztofa Pendereckiego, wyznaczającą rytm działania maszyn. Całość przeplatają kolejne fragmenty tytułowej Fugi a 3 Soggetti Jana Sebastiana Bacha w wersji organowej, przynoszące chwilowe, złudne wytchnienie. Kompozycja ta również zamyka spektakl – jako niedokończona, urywa się nagle, pozostawiając widza z trudnym do zniesienia brzemieniem ciszy.
Wyjątkowość projektu dopełnia fakt, że jest to pierwszy na świecie spektakl w całości wygenerowany w technologii 3D. Dzięki tej formie artysta przeniósł swoją wizję bezpośrednio z „umysłu na ekran”, zachowując bezkompromisową precyzję każdego elementu kompozycji, ruchu, taktu i akordu – trudną do osiągnięcia w rzeczywistości scenicznej. Efektem jest nie tylko perfekcyjne audiowizualne widowisko, lecz także niemal mistyczne doświadczenie, pełne symboliki i emocjonalnej intensywności.
Warto podkreślić, że mimo wszystkich rewolucyjnych aspektów, realizacja ta w pełni przynależy do świata teatru – zachowuje jego dramaturgię, napięcie i ekspresję, jednocześnie otwierając się na nowe środki wyrazu.
Prapremiera spektaklu odbyła się 19 listopada 2024 roku w Małopolskim Ogrodzie Sztuki w Krakowie.
Informacje o spektaklu:
Dariusz Gorczyca - autor, reżyseria, światło, zdjęcia, montaż, opracowanie muzyczne.
Michał Sikora - modelowanie 3D, teksturowanie, symulacje, animacje, renderowanie, postprodukcja.
Piotr Michał Madej - udźwiękowienie.
Daniel i Krzysztof Płonka - wstępne modelowanie 3D.
Muzyka - Jan Sebastian Bach „Fuga a 3 Soggetti” (BWV 1080/19), Krzysztof Penderecki „Passacaglia” z III Symfonii.
Czas trwania: 45 min.
Na wystawie pt. Mechaniczny teatr zbrodni Dariusza Gorczycy prezentujemy 24 renderingi ukazujące maszyny sceniczne - wykorzystane w Ostatniej Fudze - w formie kolorowych wydruków A0, oraz 10 autorskich projektów przestrzeni. Dodatkowy element ekspozycji stanowią wybrane teksty autora oraz pokaz działania tychże maszyn w formie ich dookolnej animacji 3D ukazanej na dużym ekranie za sprawą wideo-projekcji. Sylwetkę autora przybliży film biograficzny pt. „Portret: Dariusz Gorczyca” TVP oddział W Krakowie.
***
DARIUSZ GORCZYCA
Urodzony 01.04.1966 w Chrzanowie, polski artysta interdyscyplinarny, twórca teatralny, performer, autor tekstów, teoretyk. W 1986 r. rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie na wydziale Grafiki. Od 1988 r. realizował – na kilku wydziałach – indywidualny tok studiów obejmujący: malarstwo, rzeźbę, rysunek, grafikę oraz obiekty sceniczne. W 1991 r. ukończył studia specjalnym dyplomem interdyscyplinarnym obejmującym w/w dziedziny sztuki.
Gorczyca tworzy sztukę, silnie oddziałującą na widza. Stąd podejmuje trudne, mroczne, często kontrowersyjne tematy związane ze śmiercią, cierpieniem, seksualnością, obłędem czy religią. Język jego obrazów jest uniwersalny, wręcz archetypowy, stąd liczne nawiązania w nim do mitologii, Biblii, wielkich bohaterów z klasyki literatury europejskiej. Odważnie i twórczo wykorzystuje wizerunek ludzkiego ciała, czyniąc go źródłem bólu, rozkoszy czy śmiertelności. Nie boi się dialogu z tradycją, reinterpretując na nowo znane motywy i tematy.
Zajmuje się rysunkiem, malarstwem, instalacją, obiektem, assemblagem,
fotografią i video. Często porusza się na granicy dyscyplin, swobodne
wykorzystując i zestawiając różnorodne media. Tworzy cykle plastyczne, którym
towarzyszą jego na poły poetyckie teksty podejmujące ukazaną w formie wizualnej
tematykę. Powołał pojęcia: przestrzeń mentalna i dzieło
symultaniczne. Od 2002 r. realizuje projekt ArtNATOMY Reaserch
Studio, w którym na różne sposoby podejmuje zagadnienie ludzkiej anatomii.
Od 2022 r. realizuje swoje prace w technice 3D oraz VR powracając w nich do
wcześniejszych projektów.
Ma na swoim koncie 38 wystawy indywidualne, w tym we Francji, Niemczech,
Włoszech, Szwajcarii, Stanach Zjednoczonych, Węgrzech, Rumunii i Słowacji.
W 1987 r. powołał Teatr Sytuacji. Od początku realizuje w nim swoją wizję teatru, który pozbawiony narracji słownej, buduje swój przekaz poprzez ruch, przedmiot oraz precyzję kompozycji na scenie. Wraz z Imperium Cienia z 1993 r. skrystalizowała się w pełni jego koncepcja Teatru Obłędu z metodą gry aktorskiej: Obłędu łańcuch wcieleń. Tutaj też swoją wizualną moc w pełni objawiły specjalnie zaprojektowane obiekty, maszyny, wchodzące w obezwładniającą zależność z ciałem aktora. Doprowadziło to w 1994 do powstania radykalnej idei Teatru mechanicznego a z nim projektu Ostatnia Fuga. Od 1989 r. w ramach Teatru performatywnego powstały 2 wersje Dichotomos, a w 2003 r. spektakl domknął tryptyk Dead Body of Love, na który złożyły się: performance The Last Sunday i Re-animation. Każda z tych części – wykorzystując inne środki – stanowiła dramatyczną próbę wzbudzenia wrażenia życia na martwym ciele miłości (nagie, bezwładne ciało modelki).
Od 1987 r. Gorczyca w ramach teatru Teatru Sytuacji zrealizował
własne spektakle: Upadek Ikara Kraków 1988, Performance
holenderski Den Helder (NL) 1989, Rytuał przemian Kraków
1990, Cztery Figury Kadryla Dietzenbach (DE) 1992, Imperium
Cienia Kraków 1993, Dichotomos Szeged (HU)
1998, Dichotomos II Frankfurt n. Menem (DE) 2000, The
Dead Bed Budapeszt 2003, Ostatnia Fuga Kraków
1994/2024.
Jest autorem akcji, działań parateatralnych i performance: Ciało i
ornament Kraków 1992, Ciało zniewolone Kraków
1994, Ciało - Futerał Śmierci Kraków 1996, Diagram
szaleństwa Kraków 1996, Preparat anatomiczny Genewa
(CH) 1997, Seanse anatomiczne Rieti (IT) 1998, The
Last Sunday Nove Zamky (SK) 1999, Formy dowodzenie - Apollo i
Dafne Nove Zamky (SK) 2000, Zmiany hormonalne Wrocław
2001, Re-animation Paryż 2002, U.S. Performance Lexington
(US) 2002
