Tłumacz i promotor literatury hiszpańskojęzycznej, jeden ze współtwórców mody na literaturę iberoamerykańską w Polsce lat 70. – Carlos Marrodán Casas został laureatem Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego. Jury wyróżniło go za całokształt działalności przekładowej.
fot. Renata Dąbrowska/mat. organizatora
Za tłumaczenie książki wydanej w ciągu ostatnich dwóch lat do nagrody nominowanych zostało ośmioro tłumaczy: Marcin Gaczkowski (jęz. ukraiński), Agnieszka Kowaluk (jęz. niemiecki), Mateusz Kwaterko (jęz. francuski), Filip Łobodziński (jęz. hiszpański), Katarzyna Okrasko i Agata Ostrowska (jęz. hiszpański), Katarzyna Skórska (jęz. włoski), Tomasz Swoboda (jęz. francuski). Wręczenie nagród odbędzie się 25 kwietnia podczas Gdańskich Spotkań Literackich „Odnalezione w tłumaczeniu”.
Zapewniając krążenie między literaturami, przekład inicjuje nowe style, buduje sieć inspiracji, a przy tym poszerza nasze rozumienia świata i ludzi. Nagroda za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego jest wyrazem uznania dla maestrii tłumaczy i tłumaczek literatury pięknej. Wyróżnienie istnieje od 2013 roku i przyznawane jest w trybie dwuletnim żyjącym autorom i autorkom przekładów literatury obcej na język polski.
PIERWSZE OBRADY KAPITUŁY NAGRODY
3 marca br. Kapituła Nagrody spotkała się w Gdańsku na pierwszych obradach szóstej edycji konkursu (kolejne odbędą się 24 kwietnia). Jurorzy i jurorki wskazali laureata nagrody za całokształt twórczości oraz spośród 85 zgłoszeń wybrali siedem nominacji w kategorii przekład książki wydanej w ciągu ostatnich dwóch lat.
„Rzadkością wśród zgłoszeń tej edycji były przekłady nieudane”, mówi Anna Wasilewska, przewodnicząca Kapituły. „Wysoki poziom tłumaczeń zadecydował o kryteriach oceny. Naszą uwagę złowiły książki, które ustawiały poprzeczkę wysoko, domagając się nie tylko poprawności językowej i znajomości kulturowego dorzecza oryginału, ale też inwencji i sprostania w polszczyźnie wyzwaniom prozy niepokornej”, dodaje Wasilewska.
W 2025 roku w skład Kapituły Nagrody weszli: Wojciech Charchalis, Anna Korzeniowska-Bihun, Piotr Paziński, Zofia Szachnowska-Olesiejuk, Anna Wasilewska (przewodnicząca).
CARLOS MARRODÁN CASAS UHONOROWANY NAGRODĄ ZA CAŁOKSZTAŁT TWÓRCZOŚCI TRANSLATORSKIEJ
W uzasadnieniu wyboru laureata Kapituła Nagrody wskazuje:
Carlos Marrodán Casas to jeden ze współtwórców boomu literatury iberoamerykańskiej w Polsce w latach 70. Promotor literatury hiszpańskiej i nauczyciel akademicki, który wychował całą formację tłumaczy. Zadebiutował w 1973 roku przekładem „Szczeniaków” Maria Vargasa Llosy, tłumaczył m.in. książki Gabriela Garcii Marqueza, Roberta Bolaño, Octavia Paza, Javiera Mariasa. Wykorzystując rozmaite rejestry polszczyzny, Carlos Marrodán Casas potrafił zachować odrębność dykcji każdego z wymienionych pisarzy.
Carlos Marrodán Casas (ur. 1948) to urodzony we Francji Hiszpan, który niemal całe życie spędził w Polsce. Jest absolwentem polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Przez pewien czas związany był z redakcją „Nowych Książek”, następnie zaś pracował dydaktycznie w Katedrze Iberystyki UW. Od połowy lat 80. pracownik działu kultury Ambasady Hiszpanii w Warszawie. W połowie lat 90. związał się z wydawnictwem Muza, dla którego pracował jako tłumacz i konsultant, następnie zaś jako redaktor. Tłumaczenie jest jego pasją i pracą. Na język polski przełożył m.in. książki Gabriela Garcii Marqueza („Jesień patriarchy”, „Kronika zapowiedzianej śmierci”, „Miłość w czasach zarazy”, „O miłości i innych demonach”, „Rzecz o mych smutnych dziwkach”), Maria Vargasa Llosy („Pantaleon i wizytantki”, „Zielony dom”, „Gawędziarz”), Javiera Mariasa („Serce tak białe”, „Jutro w czas bitwy o mnie myśl”, „Zakochania” – wespół z Wojciechem Charachalisem), Roberta Bolaño („Gwiazda daleka”). Jest również współtłumaczem (z Beatą Fabjańską-Potapczuk) „Cienia wiatru” Carlosa Ruiz Zafóna, a z Katarzyną Okrasko wszystkich pozostałych powieści Zafóna. W jego dorobku znajdują się również przekłady sztuk teatralnych, poezji i piosenek.
NOMINACJE DO NAGRODY ZA PRZEKŁAD KSIĄŻKI WYDANEJ W CIĄGU OSTATNICH DWÓCH LAT
Regulamin wyróżnienia umożliwia Kapitule Nagrody nominowanie do siedmiu przekładów książek wydanych w okresie od grudnia 2022 roku do listopada 2024 roku. Książki były uprzednio zgłaszane do konkursu przez wydawców, uczelnie, szeroko rozumianych przedstawicieli środowiska literackiego.
Zgodnie z decyzją jurorów nominacje do nagrody w 2025 roku uzyskali:
Marcin Gaczkowski (jęz. ukraiński) za przekład książki „Miasto” Waleriana Pidmohylnego (KEW 2024)
„Miasto” Waleriana Pidmohylnego to duże wyzwania dla tłumacza. Powieść charakteryzuje bogaty język, ironia i liczne odniesienia do ukraińskich realiów lat 20. XX wieku. Marcin Gaczkowski świetnie poradził sobie z tymi trudnościami. Oddał zarówno modernistyczny styl powieści, jak i jej krytyczne spojrzenie na społeczne i psychologiczne przemiany bohatera. Uchwycił styl autora łączący lakoniczność i poetycką obrazowość oraz ducha rewolucyjnych przemian rozstrzelanego odrodzenia.
Agnieszka Kowaluk (jęz. niemiecki) za przekład książki „Dane odosobowe” Elfriede Jelinek (W.A.B. 2024)
„Dane odosobowe” Elfriede Jelinek to proza, jak określa ją sama pisarka, „nieprzekładalna” – naszpikowana odniesieniami do filozofii, literatury i sztuki. To pełen gier językowych, dynamiczny, wściekły, momentami wręcz deliryczny strumień świadomości. Autorka przekładu, Agnieszka Kowaluk, znakomicie oddała go na wielu płaszczyznach językowych, utrzymując styl, rytm i nastrój owej nieprzekładalności.
Mateusz Kwaterko (jęz. francuski) za przekład książki „Kaprysy i zygzaki” Théophile’a Gautiera (PIW 2023)
„Kaprysy i zygzaki” to dwanaście swoistych reportaży z podróży – rzeczywistych lub wyobrażonych – pióra francuskiego pisarza, poety, dramaturga i krytyka epoki romantyzmu. Gautier przełamuje konwencję literatury podróżniczej, nie stroni od czarnego humoru i groteski, prowadzi czytelnika meandrami dygresji, które w przekładzie Mateusza Kwaterki wybrzmiewają równie świetnie i zabawnie jak w oryginale.
Filip Łobodziński (jęz. hiszpański) za przekład książki „W cieniu orła” Arturo Péreza-Reverte (ArtRage 2024)
„W cieniu orła” to heroikomiczna nowela, w której Arturo Pérez-Revertebawi się konwencją powieści historycznej. To opowieść pełna humoru i nieoczywistych zabaw językiem, z którymi tłumacz, Filip Łobodziński, rozprawił się w sposób absolutnie mistrzowski.
Katarzyna Okrasko i Agata Ostrowska (jęz. hiszpański) za przekład książki „Lektura uproszczona” Cristiny Morales (ArtRage 2024)
„Lektura uproszczona” Cristiny Morales to językowy fajerwerk, obejmujący różne rejestry polszczyzny, sięgający do idiolektu anarchistycznej komuny i urzędniczej nowomowy, niestroniący od wyuzdanej, a zarazem wyrafinowanej erotyki. Wymagająca przekładowa praca zakończona sukcesem.
Katarzyna Skórska (jęz. włoski) za przekład książki „Ty, krwawe dzieciństwo” Michele Mariego (Czarne 2024)
Opowiadania Michele Mariego to pierwsza przetłumaczona na język polski książka najciekawszego obecnie włoskiego pisarza – urodzonego w 1955 roku, prozaika, krytyka i tłumacza, wielbiciela prozy Gaddy i Manganellego. Mari przywołuje z pamięci rekwizytornię z dzieciństwa, do której oprócz szklanych kulek, żołnierzyków i puzzli, należą także pierwsze lektury – komiksy i chłopackie powieści przygodowe. Proza niejednoznaczna i gęsta, pełna odniesień do literatury, doskonale oddana w polszczyźnie.
Tomasz Swoboda (jęz. francuski) za przekład książki „Uwięziona” Marcela Prousta (Officyna 2024)
Tomasz Swoboda powtórnie rzuca wyzwanie Tadeuszowi Boyowi-Żeleńskiemu, podarowując polszczyźnie kolejny tom Proustowskiego cyklu. „Uwięziona” to książka, gdzie liryczny język miłosny spotyka się ze zjadliwą satyrą społeczną i rozważaniami o sensie sztuki. Całość zajaśniała nowym blaskiem.
Laureata lub laureatkę nagrody poznamy 25 kwietnia 2025 roku podczas Gdańskich Spotkań Literackich „Odnalezione w tłumaczeniu”.
DOTYCHCZASOWI LAUREACI I LAUREATKI NAGRODY:
2023 (całokształt) – Ireneusz Kania (różne języki)
2023 (książka) – René Koelblen i Stanisław Waszak za przekład z jęz. francuskiego „Zniknięć” Georges’a Pereca (Lokator)
2021 (całokształt) – Anna Przedpełska-Trzeciakowska (jęz. angielski)
2021 (książka) – Teresa Tyszowiecka blasK! za przekład z jęz. angielskiego książki Anthony’ego Josepha „Afrykańskie korzenie UFO” (Fundacja Korporacji Ha!art)
2019 (całokształt) – Małgorzata Łukasiewcz (jęz. niemiecki)
2019 (książka) – Marcin Szuster za przekład z jęz. angielskiego książki Djuny Barnes „Ostępy nocy” (Ossolineum)
2017 (całokształt) – Danuta Cirlić-Straszyńska (jęz. serbochorwacki)
2017 (książka) – Piotr Paziński za przekład z jęz. hebrajskiego książki Szmuela Josefa Agnona „Przypowieść o skrybie i inne opowiadania” (Nisza)
2015 – Maryna Ochab (jęz. francuski)
Fundatorem Nagrody jest Miasto Gdańsk, jej organizatorem zaś Instytut Kultury Miejskiej. Nagroda przyznawana jest podczas Gdańskich Spotkań Literackich „Odnalezione w tłumaczeniu”, które w tym roku odbędą się w dniach 24-26 kwietnia 2025.
Szczegóły: www.odnalezionewtlumaczeniu.pl