Nagroda Nobla dla Fossego, prestiżowe nagrody dla tłumaczek, liczne wystawienia sztuk Maliny Prześlugi, premiery zagraniczne, nowe tłumaczenia i adaptacje – to tylko niektóre z wydarzeń w 2023 roku. Przypominamy wybrane (bo nie sposób wymienić wszystkich), dziękujemy wspaniałym współpracownikom i z nadzieją wchodzimy w rok 2024 wierząc, że może być jeszcze lepszy.
fot. mat. ADiT
Literacki Nobel
W 2023 roku niezmiernie ucieszyło nas przyznanie Nagrody Nobla promowanemu przez ADiT od lat norweskiemu dramatopisarzowi Jonowi Fossemu. W przygotowaniu mamy wydanie dramatów noblisty. Będzie to nie tylko wznowienie wydanych „Sztuk teatralnych” w 2005 roku! Tymczasem cieszymy się realizacjami sztuk tegorocznego noblisty: „Matka i dziecko” w Teatrze WARSawy (tłum. Halina Thylwe, reż. Adam Sajnuk) oraz nagrodzonej na XXIX Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Lalek "Spotkania" „Dziewczynki ze skrzypcami” w Teatrze Baj (reż. Ewa Piotrowska) czy w formie czytań performatywnych w gdańskim Klubie Żak, Teatrze im. Sewruka w Elblągu i Bibliotece im. Norwida w Zielonej Górze.
Malina Prześluga, Tanjia Šljivar i Anna Burzyńska
Wydana w ubiegłym roku przez ADiT antologia dwukrotnej laureatki GND Maliny Prześlugi zaowocowała w roku 2023 mnogością realizacji scenicznych. Były wśród nich aż trzy inscenizacje „Kobiety i życia”: w Teatrze Słowackiego/ Teatrze Śląskim w reżyserii Gosi Dębskiej, w Teatrze WARSawy w reżyserii Jana Połońskiego oraz w reżyserii Michała Rzepki w Domu Literatury w Łodzi (pod tytułem „Ja chcę do domu”). Zobaczyliśmy też spektakle według sztuk: „Bestia” (Teatr ES, Centrum Kultury i Sztuki w Siedlcach, reż. Robert Protasewicz), „Chodź na słówko” (Teatr im. J. Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim, reż. Jerzy Moszkowicz), „Debil” (Teatr Muzyczny Capitol, reż. Łukasz Duda), „Ja Bałwan” (Teatr Groteska, reż. Ewa Piotrowska), „Strach się bać” (Teatr Kameralny w Bydgoszczy, reż. Punch Mama). Odbyło się też kilka czytań dramatów Prześlugi: „Jeszcze tu jesteś” (Centrum Kultury w Lublinie, reż. Maciej Gorczyński), „Kwaśne mleko” (Uniwersyteckie centrum Kultury w Białymstoku, reż. Błażej Piotrowski), „Pustostan” (Grupa Coincidentia w Białymstoku).
Antologię Tanji Šljivar w przekładzie Gabrieli Abrasowicz wydaliśmy na przełomie roku 2022 i 2023 i, oprócz kilku czytań, zaowocowała już pełnym spektaklem „Tak jak wszystkie śmiałe dziewczyny” (Fundacja Piotra Jankowskiego, reż. Piotr Jankowski).
W tym roku opublikowaliśmy antologię sztuk Anny Burzyńskiej „Wywoływacz lawin i inne tragikomedie” oraz antologię uznanego już na świecie kosowskiego autora Jetona Neziraja „Bałkański burdel. Sześć dramatów z Kosowa”, a także, wspólnie z wydawnictwem Austeria, sztukę izraelskiej autorki Anat Gov „Boże mój”, znaną już wcześniej z kilku realizacji scenicznych.
Eurodram dla Marty Orczykowskiej i Pauliny Eryki Masy
Miło nam też poinformować, że nasi tłumacze „zgarnęli” w tym roku wszystkie trzy wyróżnienia w międzynarodowym konkursie na przekład dramatu Eurodram (Paulina Eryka Masa sztuką „Harmonia ciszy” Loli Blasco, Marta Orczykowska za „Nie jestem z tych” Martina Crimpa, a Urtan Mučoli za „Powrót Karola Maya” Jetona Neziraja), a reprezentowane przez ADiT teksty zyskały, jak co roku, wskazania w ankiecie krytyków w miesięczniku „Teatr” jako najlepsze sztuki sezonu (wspomniane już „Botticelli”, „I na pewno razem ze mną zniknął cały świat”, „Harmonia ciszy” i „Nie jestem z tych”). Paulina Eryka Masa otrzymała również Nagrodę Miasta Gdańska dla Młodych Twórców Kultury.
Wciąż niesłabnącym zainteresowaniem cieszyły się w mijającym roku przekłady amerykańskiej klasyki dramatu autorstwa Jacka Poniedziałka. Zrealizowano ich trzy: „Szklaną menażerię” Tennessee Williamsa (Teatr S. Jaracza w Łodzi, reż. Paweł Paczesny), „Kto się boi Virginii Woolf” (Teatr Ochoty, reż. Anna Skuratowicz), „Nasze miasto” Thortona Wildera (Teatr WARSawy, reż. Adam Sajnuk).
Od Belgradu po Koreę
Mamy też sukcesy zagraniczne. Słowacki teatr Spišské divadlo przygotował premierę „Klubu hipochondryków” Magdaleny Wołłejko. W Narodno pozorište u Beogradu odbyła się serbska premiera „Naszej klasy” Tadeusza Słobodzianka, a następnie wersję koreańską zaprezentowano na Korean Theatre Festival w Seulu, gdzie otrzymała aż cztery nagrody. Niedawno odbyła się również premiera „Naszej klasy” w estońskim teatrze Ugala w Tallinie, a już 18-go stycznia 2024 zapraszamy do Nowego Jorku na „Our Class” w reżyserii Igora Golyaka. Z kolei w Kleines Theater w Salzburgu zaprezentowaliśmy po raz pierwszy niemieckojęzyczną wersję „Wywoływacza lawin” Anny Burzyńskiej.
Nie tylko komedie
Mijający rok obfitował w premiery komedii, wśród których królują nadal farsy Raya Cooneya, np.: „Okno na Parlament” (a nawet tłumaczy się wersja feministyczna pt.: IT’S HER TURN NOW!) (OCH-Teatr, tłum. Elżbieta Woźniak, reż. Krystyna Janda), „Wszystko w rodzinie” (Teatr Muzyczny w Gdyni, tłum. Elżbieta Woźniak, reż. Paweł Aigner), ale Jordiego Galcerana „Kredyt” (Teatr Bagatela, tłum. Rubi Birden, reż. Marcel Wiercichowski), „Fly Me to the Moon” Marie Jones (katowicki Teatr Bez Sceny, tłum. Klaudyna Rozhin, reż. Andrzej Dopierała), „Umrzeć ze śmiechu” znana również jako „Przesyłka z zaświatów” Paula Elliotta (Agencja Artystyczna Certus, tłum. Bogusława Góral, reż. Cezary Żak) czy „Cud” Larsa Albauma/ Dietmara Jacobsa w Teatrze Wiliama Horzycy w Toruniu (tłum. Izabela Rozhin, reż Grzegorz Wiśniewski) cieszyły się powodzeniem. Choć to nie do końca komedia, to śmiechu nie brakowało na premierze adaptacji „Sztuki kochania” Michaliny Wisłockiej (Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu, reż. Mira Mańka). A na koniec roku coś wyjątkowego: przedpremierowy sylwestrowy pokaz „Usuń ze znajomych” – pierwszej sztuki teatralnej znanego serialowego scenarzysty, Stevena Moffata – w Teatrze Kwadrat.
Ale było też na półpoważnie i całkiem poważnie. Wśród najważniejszych tegorocznych krajowych premier reprezentowanych przez ADiT sztuk wymienić należy m.in. „Wzrusz moje serce” Hanocha Levina (Teatr Ateneum, tłum. Michael Handelzalc, reż. Artur Tyszkiewicz), „Botticellego” Jordana Tannahilla (Teatr J. Słowackiego, tłum. Marta Orczykowska, reż. Paweł Świątek), „GOŚĆ-inność” Petera Turriniego (Teatr Polski w Szczecinie, tłum. Karolina Bikont, reż. Bartłomiej Wyszomirski) czy „Na pierwszy rzut oka” Suzie Miller (Teatr Polonia, tłum. Klaudyna Rozhin, reż. Adam Sajnuk).
Na uwagę zasługują też trzy adaptacje: „Władcy much” Williama Goldinga autorstwa Nigela Williamsa (OCH Teatr, tłum. Leszek Wysocki, reż. Piotr Ratajczak), „Na rauszu” na podstawie scenariusza Thomasa Vinterberga i Tobiasa Lindholma w adaptacji Clausa Flygare (Teatr Polonia, reż. Marcin Hycnar) oraz „Przełamując fale” Larsa von Triera w adaptacji Miłosza Markiewicza (Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, reż. Justyna Łagowska).
Co w 2024?
Spośród licznych czytań, po których spodziewamy się w przyszłości teatralnych premier, wymienić należy choćby: „Do przyszłego piątku” Petera Turriniego (Teatr Ateneum, tłum. Piotr Szalsza, reż. Tomasz Cyz), „Samooskarżanie” Petera Handkego (Teatr Ateneum, tłum. Karolina Bikont, reż. Maria Ciunelis) oraz kilka zorganizowanych przez współpracujący od lat z ADiT-em Klub Żak: „I na pewno razem ze mną zniknął cały świat" Sibylle Berg (tłum. Iwona Nowacka, reż. Dorota Androsz), „Padało” Endy Walsha (tłum. Marta Orczykowska, reż. Anna Gryszkówna), „Konam, bo nie umarłam jeszcze” (tłum. i reż. Paulina Eryka Masa) czy „Jesteśmy tymi, przed którymi ostrzegali nas rodzice” Tanji Šljivar (tłum. Gabriela Abrasowicz, reż. Anna Kociarz).