"Nieczułość" pomorskim spektaklem roku. To przedstawienie w niezwykły sposób antycypowało postulaty tegorocznego orędzia na Międzynarodowy Dzień Teatru. Jest czułe, włączające, antyprzemocowe. Daje ukojenie i schronienie.

W poniedziałek, 28 marca, w Międzynarodowym Dniu Teatru w Gdańsku rozdane zostały tegoroczne nagrody dla twórców i twórczyń tej dziedziny sztuki, pracujących w ostatnim sezonie na scenach Pomorza (przyznawane przez marszałka województwa pomorskiego Mieczysława Struka i prezydent Gdańska Aleksandrę Dulkiewicz). Gala została absolutnie zdominowana przez jedno przedstawienie: „Nieczułość" z Teatru Wybrzeże w reżyserii Leny Frankiewicz, na podstawie kaszubskiej powieści Martyny Bundy, zaadaptowanej na potrzeby sceniczne przez Zuzannę Bojdę.

Zostało ono jednoznacznie uznane za „spektakl roku" i obsypane na dodatek deszczem laurów indywidualnych: za reżyserię dla Leny Frankiewicz, za kreację aktorską dla Sylwii Góry, za muzykę dla Ola Walickiego.
Spektakl odpowiadający na potrzeby polskiego teatru

To sytuacja bezprecedensowa, a zarazem bardzo wymowna i symboliczna. Zwłaszcza w kontekście odczytywanego tego dnia w teatrach w całej Polsce dorocznego orędzia, tym razem przygotowanego przez Dramatyczny Kolektyw, grupę związanych z teatrem kobiet: Agatę Adamiecką, Małgorzatę Błasińską, Jagodę Dutkiewicz, Monikę Dziekan, Dorotę Kowalkowską i Monikę Strzępkę. Autorki w swoim mocnym tekście przedstawiły wizję teatru na najbliższe miesiące i wymagającą listę jego społecznych, artystycznych i psychologicznych powinności.

Okazuje się, że „Nieczułość" wypełnia wiele z nich. To spektakl, który powstał w sposób pozbawiony przemocy i hierarchii, jako wspólne, kolektywne dzieło grupy utalentowanych w różnych dziedzinach osób. Dużo w nim – wbrew tytułowi – czułości, empatii, wyrozumiałości i tolerancji.

„Teatr musi stać się w pełni otwarty na wielość – języków, potrzeb, kultur, ciał, pragnień" – takie słowa można znaleźć w orędziu. „Nieczułość" to przedstawienie grane trochę po polsku, trochę po kaszubsku, trochę po francusku, trochę w kilku innych językach. To przedstawienie, w którym przedstawione są losy kobiet mających zupełnie inne potrzeby, zupełnie inne ciała, zupełnie inne pragnienia. I każdej z nich teatr dał do nich prawo.

Ważne miejsce w nowym teatrze mają, według orędzia, zająć zapisy i próby dokonywania „nowych rytuałów. Żałoby i święta, gniewu i radości. Celebracji życia". Tego wszystkiego jest w tym spektaklu bardzo dużo: ludzie, zwierzęta, rośliny, pory roku, epoki, rodzą się w nim i umierają, śmierć przeplata się z tętniącym życiem, smutek z niepohamowaną radością. Na scenie co rusz odbywają się kolejne rytuały: otwarte, inkluzywne, włączające. Celebracja życia? A jak inaczej określić scenę wesela, w której aktorki porywają kolejnych widzów i widzki do wspólnego radosnego węża wokół całej sceny?

Teatr jako schron

„Potrzebujemy teatru jako schronu, jako domu dla nas i dla tych, którzy z nami zamieszkają" – nawołują autorki orędzia. „Nieczułość" jest takim domem, dosłownie i w przenośni: na scenie stanęła scenografia będąca domem symbolicznym, zbudowanym z elementów domu prawdziwego, jak najbardziej realnego. Publiczność mogła do niego wejść, zobaczyć go z bliska, dotknąć rys i szpar w deskach będących świadectwem i zapisem czyjegoś prawdziwego życia.

Ten spektakl jest otwartym zaproszeniem i daje skuteczne schronienie – jego ostatnie pokazy odbywały się już po rozpoczęciu bestialskiej rosyjskiej inwazji na Ukrainę i dawały wszystkim widzkom i widzom dwie godziny oddechu od dramatu, który dzieje się obok. Dawały siłę, żeby móc dalej pomagać tym wszystkim, którzy tej pomocy potrzebują.

Takiego teatru dziś potrzeba. Takich spektakli powinno powstawać dziś jak najwięcej.