"Oni" Stanisława Ignacego Witkiewicza w reż. Piotra Ratajczaka w Teatrze Polskim w Warszawie. Pisze Agnieszka Wójtowicz, członkini Komisji Artystycznej VI Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej „Klasyka Żywa”.
fot. Katarzyna Chmura
Piotr Ratajczak w Onych Stanisława Ignacego Witkiewicza z Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana w Warszawie słusznie założył, że przesłanie zawarte w dramacie jest nadal aktualne. Dlatego – przypuszczam – nie zadał sobie trudu przełożenia dialogów na konkretne zadania aktorskie. Nie próbował, wychodząc z założenia, że znakomity, profetyczny tekst obroni się sam, rozpoznać specyfiki dramatu.
Tak, diagnoza, którą naszym czasom stawia Witkacy jest aktualna: w miarę tego, jak życie staje się w rozwoju społecznym coraz wygodniejsze, bardziej automatyczne i mechaniczne w swych funkcjach, coraz mniej jest miejsca na metafizykę. W nowoczesnym, świetnie zorganizowanym świecie nie ma miejsca na jakiekolwiek przejawy indywidualności, a to oznacza kres sztuki.
Reżyser Piotr Ratajczak podporządkował pojęciom zawartym w utworze najbardziej oczywiste znaczenia: tytułowi Oni to przedstawiciele wszechpotężnych mediów, którzy za pomocą tych mediów właśnie rządzą współczesnym światem. Ale, ale, dlaczego Bałandaszek (Tomasz Drabek) to wypisz, wymaluj Kuba Wojewódzki, samozwańczy Król TVN-u? Dlaczego reżyser Ratajczak próbuje interpretować dramat Witkacego psychologicznie? Gdyby przyjąć tę linię interpretacyjną to Bałandaszek – Wojewódzki uosabia wszystko, czego Witkacy się bał: upadek sztuki i uczuć metafizycznych, a w interpretacji Ratajczaka zarówno Bałandaszek jak i Spika (Hanna Skarga) są sztuki ostatnimi wyznawcami i obrońcami.
Ratajczak nie rozumie, że bohaterem dramatów Witkacego jest historiozofia, że w witkacowskim świecie nie ma postaci pozytywnych, Bałandaszek, Spika to tak zwani artyści pozorni, którzy tworzą własne życie na wzór dzieła sztuki, by doznać uczuć metafizycznych – daremnie. Ratajczak pokazał obrazy, które ilustrują poszczególne sceny. Nie wniknąwszy w strukturę tekstu, lecz ślizgając się po jego powierzchni, zaserwował widzom teatr nużący. Nuda, Panie, zamiast rewolucji!
___
Oni, Stanisław Ignacy Witkiewicz, reż. Piotr Ratajczak, Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie, prem. 29 stycznia 2020.