W polskiej tradycji święta religijne są nierozerwalnie związane z tradycjami patriotycznymi. W najtrudniejszych latach były okazją do demonstrowania uczuć narodowych oraz prowadzenia długich rodzinnych rozmów o Polsce - jej historii i przyszłości.

U progu epoki zaborów w 1792 r. Franciszek Karpiński opublikował "Pieśń o Narodzeniu Pańskim". Pełne nadziei słowa stały się nie tylko jedną z najpopularniejszych polskich kolęd, lecz również pieśnią patriotyczną wykonywaną podczas świąt Bożego Narodzenia przypadających na najtrudniejsze lata niewoli. Sto lat później innym z symboli polskich doświadczeń czasów zaborów stał się obraz Jacka Malczewskiego "Wigilia na Syberii". Namalowany w 1892 r., niemal w trzydziestą rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego, upamiętniał biografie przedstawicieli jednego z najbardziej doświadczonych przez zaborców pokolenia Polaków z Królestwa Polskiego. Przypominał też, że na Syberię wciąż zsyłano setki polskich patriotów. Dla jednego z nich, pośrednio zamieszanego w spisek na życie cara studenta medycyny Józefa Piłsudskiego wigilia roku 1892 r. była pierwszą w kraju po powrocie z Syberii. Do pamiętnego obrazu krakowskiego malarza odnosili się w kolej