„Otworzy się ziemia” według tekstów i songów Bertolta Brechta w reż. Radka Stępnia w Teatrze Muzycznym Capitol we Wrocławiu. Pisze Nikola Nowak z Nowej Siły Krytycznej.
fot. Łukasz Gawroński/ mat. teatru
Na zakończenie sezonu Teatr Muzyczny Capitol we Wrocławiu zaprasza na wyjątkowy spektakl. „Otworzy się ziemia” to propozycja o tematyce bynajmniej nie lekkiej czy przyjemnej. Scena Ciśnień znana z zaangażowanych społecznie produkcji i tym razem oddaje głos grupie wykluczonych. W formie eseju scenicznego teatr staje się pośrednikiem w dialogu między osobami w kryzysie bezdomności a widownią Capitolu, która oczekuje rozrywki. Słuchamy życiowych historii opowiedzianych przez mieszkanki i mieszkańców wrocławskiego Schroniska św. Brata Alberta dla Bezdomnych, podopiecznych Stowarzyszenia Pomocy „Ludzie Ludziom” i tekstami Bertolta Brechta; towarzyszy im muzyka Kurta Weila, Hansa Eislera i Jakuba Suchara.
Reżyser Radek Stępień (jednocześnie współautor scenariusza wraz Konradem Hetelem) zbudowali spektakl na serii różnic i kontrastów. Gdy publiczność wchodzi na widownię, na scenie w rzędach foteli wyjętych z widowni teatralnej siedzą już aktorzy i aktorki. Zaburza to spodziewaną przez publiczność relację z występującymi na scenie. W teatrze dramatycznym to ograny chwyt, ale nie w muzycznym. To znak, że nie tylko na scenie odbywać się będzie akcja i nie tylko aktorzy będą tu coś odgrywać. Widz ma czuć się obserwowany przez cały czas, na wstępie usłyszy, że przedstawiony będzie demontaż człowieka, ale nikt nic nie straci. Będzie miło, do czasu aż „otworzy się ziemia”. Teatr ma nikłą sprawczość w rzeczywistości, ale może niepokoić, widz może się poczuć niekomfortowo, siedząc w wygodnym fotelu i oglądając historię tych, których z oczywistych powodów być tam nie może.
Twórcy zadają pytanie o to, czym jest człowieczeństwo. Spektakl rozpoczyna song dotyczący hierarchii w społeczeństwie, w którym żebracy są na samym jej dole, razem z psami. Aktorzy i aktorki pojawiają się także na widowni, zadają publiczności pytania, żebrzą, zachęcają do wspólnego oprotestowania zniewolenia – odpowiada im głucha cisza. Dopiero piosenka w formie karaoke ośmiela niektórych widzów do włączenia się w manifest „biedaków”. Szybko jednak uświadamiamy sobie, że treść słów wyświetlanych na ekranie mierzy prosto w nas.
Osoby w kryzysie bezdomności nie pojawiają się na scenie, ich historie usłyszymy dzięki projekcjom Natana Berkowicza i Marcina Kosakowskiego. Aktorzy tworzą muzyczny komentarz do słów padających z ekranu. Ucharakteryzowani w sposób niemal karykaturalny, ubrani w łachmany, rozczochrani są przeciwieństwem osób, które opowiadają o swoim doświadczeniu; ci wyglądają schludnie, nawet elegancko – wbrew stereotypowi. Pytania zadawane przez twórców służą ponownemu uczłowieczeniu bohaterów i bohaterek wywiadów. Zapytani o sny, opowiadają historie, z którymi łatwo się utożsamić. W komentarzu aktorskim usłyszymy z kolei o nawarstwiających się nierównościach społecznych, o bogaceniu się bogatych, wykluczeniu biednych.
To spektakl ważny i potrzebny, szczególnie w miejscu tak popularnym jak teatr muzyczny. Chociaż nawołuje do zmiany społecznej, nie daje prostego rozwiązania, jak to zrobić, ale może skłonić odbiorcę do przemyślenia własnego miejsca w kapitalistycznym społeczeństwie, w którym każdy walczy o siebie i swój komfort.
***
Radek Stępień, Konrad Hetel
„Otworzy się ziemia”
reżyseria: Radek Stępień
premiera: 13 maja 2023, Teatr Muzyczny Capitol we Wrocławiu, Scena Ciśnień
występują: Adrianna Hanslik, Helena Sujecka, Magdalena Szczerbowska, Adrian Kąca, Bartosz Picher, Aleksander Talkowski, Błażej Wójcik, mieszkanki i mieszkańcy Schroniska św. Brata Alberta dla Bezdomnych we Wrocławiu oraz podopieczni Stowarzyszenia Pomocy „Ludzie Ludziom”
***
Nikola Nowak – studentka II roku studiów magisterskich na kulturoznawstwie Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, wcześniej obroniła na tej uczelni licencjat na teatrologii.