18. edycji Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Opowiadania (15-19 listopada, Mazowiecki Instytut Kultury) towarzyszy refleksja: czym różni się sztuka opowiadania od popularnie rozumianego storytellingu, a co łączy obie te profesje?
fot. Aleksandra Rózga
Jednym z festiwalowych wydarzeń będzie dyskusja „Sztuka opowiadania czy storytelling”, w której wezmą udział artyści – Magda Lena Górska, Beata Frankowska, Agnieszka Aysen Kaim i Jarosław Kaczmarek - pomysłodawcy i organizatorzy festiwalu z „Grupy Studnia O.”; Michał Malinowski – jeden z prekursorów odrodzenia sztuki opowiadania w Polsce - założyciel i dyrektor Muzeum Bajek, Baśni i Opowieści „MuBaBaO”, opowiadacz, etnograf, pedagog i podróżnik; Agnieszka Pichur – trener i tutor, ekspert merytoryczny w projekcie „Tell a Story”, prowadząca badania i wykłady z zarządzania i przedsiębiorczości a także dla nauczycieli i edukatorów; Agata Dzik – opowiadaczka i trenerka działająca na polach sztuki opowiadania i marketingu, współtwórczyni grupy Baśnie z Sześciu Stron Świata.
Czwartek, 16 listopada, godz. 17.00-18.30. Wstęp wolny
Swoimi refleksjami na temat sztuki opowiadania i storytellingu w przededniu festiwalowej dyskusji dzieli się Jarosław Kaczmarek z „Grupy Studnia O.”
Kiedy osiemnaście lat temu wymyślaliśmy nazwę naszego festiwalu, przyjrzeliśmy się angielskiej nazwie „International Storytelling Festiwal”.
Od razu pojawiło się pytanie – co zrobić z tym „storytellingiem” Zdecydowaliśmy się na użycie określenia „sztuka opowiadania” z trzech powodów. Po pierwsze chcieliśmy podkreślić artystyczny wymiar żywego opowiadania, które od początku traktowaliśmy jako pełnoprawną autonomiczną dziedzinę sztuki. Po drugie chcieliśmy użyć polskiej nazwy a po trzecie odróżnić się od storytellingu niejako zawłaszczonego przez biznes i reklamę.
Próbując podsumować to, co się wydarzyło przez te osiemnaście lat, nie mam wątpliwości, że udało się nam upowszechnić użycie słów „opowiadacz” i „opowiadaczka”, które w czasie pierwszych edycji festiwalu były konsekwentnie zamieniane przed media na określenia typu „bajarz, gawędziarz, narrator” (np. artykuł w „Polityce” - „Powrót gawędziarzy”).
Odnoszę jednak wrażenie, że to co udało się z „opowiadaczami”, nie udało się z ich „sztuką”. Przykładowo festiwal organizowany przez lubelski Teatr NN nosi nazwę „Festiwal opowiadaczy”. W Radomiu odbywa się „Ogólnopolski Festiwal Opowieści”. Jedynie Michał Malinowski, który rozpoczynał swoją działalność równolegle z „Grupą Studnia O”. pozostaje wierny nazwie „Festiwal Sztuki Opowiadania Tężnia Marzeń”, odbywający się corocznie w Konstancinie.
Jeszcze większe językowe zamieszanie panuje w kontekście warsztatów – tu sztuka opowiadania i storytelling używane są zamiennie, ze zdecydowaną przewagą tej drugiej opcji. Czasami można się spotkać z takimi zapowiedziami: „warsztaty sztuki opowiadania zwanej także storytellingiem”.
Jestem przekonany, że większość nauczycieli, których zainteresuje temat ustnego opowiadania najpierw wpisze do przeglądarki słowo „storytelling”.
I trudno zgadnąć, czy trafi na jego artystyczną czy biznesową odmianę.
Powodem takiej sytuacji jest fakt, że środowisku opowiadaczy nie udało się wypracować i upowszechnić wspólnej definicji sztuki opowiadania. Nie powstała dotąd powszechnie dostępna i uznana publikacja, ujmująca temat storytellingu w kontekście artystycznym. Co prawda „Grupa Studnia O.” we współpracy z Instytutem Kultury Polskiej wydała w 2008 roku publikację „Przyjemności opowiadania” (red. Małgorzata Litwinowicz) poświęconą tradycji i współczesnym praktykom sztuki opowiadania, ale jej dystrybucja miała ograniczony zasięg, podobnie jak inne elektroniczne publikacje grupy, takie jak „Małe muzea. Wielkie historie” (koncepcja merytoryczna Małgorzata Litwinowicz, Beata Frankowska).
Publikacje są dostępne w internecie:
http://www.studnia.org/wp-content/uploads/2008/03/przyjemnosci_opowiadania.pdf
https://bibliotekastudni.files.wordpress.com/2015/01/mac582e-muzea-publikacja-isbn.pdf
Specjalistyczny, naukowy charakter ma książka Agnieszki Aysen Kaim „Meddah turecki teatr jednego aktora. Spotkanie tradycji kultury ustnej z kulturą widowiskową” (Wydawnictwo UW).
Zdefiniowanie sztuki opowiadania utrudnia to, że ścieżki rozwoju profesji opowiadacza przekraczają granice artystycznej sceny, obejmując różnorodne działania animacyjne, edukacyjne i społeczne, takie jak: praca nad historiami lokalnymi, warsztaty z osobami niepełnosprawnymi, praca nad historiami osobistymi i archiwami historii mówionej, budowanie narracji w nawiązaniu do muzealnych ekspozycji, warsztaty integrujące środowiska wielokulturowe, warsztaty dla nauczycieli i edukatorów... i wiele wiele innych. Artyści uprawiający sztukę opowiadania płynnie przechodzą od ról opowiadaczy i opowiadaczek do ról autorów książek, muzyków, animatorów kultury, badaczy.
Festiwalowa „osiemnastka” jest dobrą okazją do podjęcia próby otwartej dyskusji wokół współczesnego rozumienia terminów sztuka opowiadania i storytelling. Będzie tez okazją do pierwszego (!) spotkania opowiadaczy artystów ze środowiskiem storytellingu biznesowego. Co z tego wyniknie? Odpowiedź poznamy na festiwalu!
Program festiwalu: festiwalopowiadania.pl, mik.waw.pl
Międzynarodowy Festiwal Sztuki Opowiadania jest dofinansowany ze środków otrzymanych od m.st. Warszawy, Samorządu Wojewódzkiego oraz z budżetu państwa: Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.