Teatr Powszechny podsumowuje wydarzenia sezonu 2019/2020 oraz przekazuje plany repertuarowe na kolejne miesiące.
mat. teatru
Za nami jeden z najtrudniejszych sezonów w historii. W poprzednich latach, po kilku niebezpiecznych incydentach, byliśmy już zmuszeni zamykać teatr lub mocno ograniczać jego funkcjonowanie, odwoływaliśmy premiery i przesuwaliśmy spektakle, jednak nigdy na tak długi czas. Nigdy też takie kryzysowe działania nie dotyczyły prawie wszystkich teatrów w całej Europie. W czasie epidemii związanej z COVID-19 obserwujemy, że proponowane przez Teatr Powszechny w Warszawie tematy, wyzwania i działania społeczne stały się jeszcze bardziej palącymi kwestiami do podjęcia w debacie publicznej.
Epidemia jest jednym z symptomów poważnego kryzysu ekologicznego i zachwiania równowagi między światem przyrody a światem ludzi. W nurcie inicjatyw ekologicznych tworzymy od lat spektakle, organizujemy spotkania, debaty, działania w ramach Ogrodu Powszechnego i Festiwal Obozu dla Klimatu. Wszystko wskazuje na to, że dalszym „skutkiem ubocznym” epidemii będzie kryzys gospodarczy, który nieuchronnie przyczyni się do powiększania podziałów społecznych, nierówności i wykluczania całych grup społecznych jako zbędnych, szkodliwych lub winnych całej sytuacji, oraz – w konsekwencji – dalszego rozwoju ruchów nacjonalistycznych. Dziś już coraz rzadziej obserwujemy uśmiech w reakcji na hasło „Feminizm! Nie faszyzm”, które przyświecało ostatnim sezonom Teatru Powszechnego i trzeciej edycji Forum Przyszłości Kultury. Podczas wielu debat, warsztatów i spotkań w ramach Forum omawialiśmy najważniejsze problemy społeczne i tworzyliśmy założenia polityki kulturalnej na przyszłe lata. Jednym z najistotniejszych efektów Forum jest „Porozumienie”, czyli długofalowy proces przemiany Teatru Powszechnego w instytucję feministyczną: mniej zhierarchizowaną, ekologiczną, dbającą o prawa pracownicze, kierującą się troską, transparentnością, wspólnotowością i szacunkiem dla wszystkich pracowników i widzów. Pokłosiem „Porozumienia” było też m.in. powołanie Rady Artystyczno-Programowej, opracowanie „Zasad współpracy twórczyń i twórców z Teatrem Powszechnym” oraz wprowadzenie regulacji zapobiegających dyskryminacji i mobbingowi. Jest to niełatwy proces – przyglądamy się jego efektom, wierzymy, że w dłuższej perspektywie wypracowane przez nas rozwiązania mogą posłużyć także innym instytucjom i miejscom pracy.
Najważniejszym wydarzeniem artystycznym sezonu bez wątpienia była premiera spektaklu „Capri – wyspa uciekinierów” w reż. Krystiana Lupy (12 października 2019). Monumentalne dzieło oparte na prozie Curzia Malapartego uznane zostało za jedno z najważniejszych wydarzeń teatralnych ostatnich lat. Przedstawienie mówiące o horrorze wojny, uwikłaniu w ideologię i pozycji artysty w społeczeństwie stało się okazją do rozliczenia z XX wiekiem i ponurą przestrogą na przyszłość, a zarazem podsumowaniem wielu tematów, którymi zajmujemy się w Teatrze Powszechnym od lat. Przedstawienie Krystiana Lupy to również niezwykły i doceniony przez krytykę popis aktorski Zespołu naszego teatru, niestety – wybuch epidemii pokrzyżował plany dużego międzynarodowego tournée spektaklu.
O mechanizmach wiecznego powrotu demonów przeszłości, fascynacji radykalizmami i ich opłakanych skutkach opowiadał także spektakl „Damaszek 2045” w reż. Omara Abusaady (premiera: 20 września 2019). „Damaszek 2045” powstał we współpracy z syryjskimi artystami w ramach międzynarodowego projektu „Atlas of Transitions. New geographies for a cross-cultural Europe”. Również w ramach tego projektu po raz kolejny zorganizowaliśmy program obchodów Światowego Dnia Uchodźcy, który obejmował spektakle, webinaria oraz akcję wywieszania międzynarodowej flagi uchodźców. Prowadzone od lat przez Teatr Powszechny działania na rzecz migrantów zostały zauważone przez Krajowe Biuro Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM) w Warszawie, która jest agendą ONZ – otrzymaliśmy Nagrodę „Złote Wachlarze” za „włączanie sztuki do dyskursu na temat migracji i włączanie migrantów w kulturę”. Jednym z ostatnich naszych przedsięwzięć w tej dziedzinie był spektakl „Zaczyna się od pszczół” w reż. Alicji Borkowskiej, stworzony przez artystów i współpracowników Strefy WolnoSłowej, organizacji społecznej blisko współpracującej z nami już od 2016 roku, która prowadzi w budynku Teatru Stół Powszechny. Strefa koordynuje cykl bezcennych inicjatyw, takich jak: Filozofia w Ogrodzie, Ludowa Historia Polski, Reportażowy Klub Książki, Joga w Stole czy Pisanie co wtorek. Razem ze Strefą, dzięki wsparciu miasta stołecznego Warszawy, powołaliśmy w tym roku do życia wspólny projekt pt. „Dramaturgie społeczne”, w ramach którego organizujemy Szkołę Dramaturgów Społecznych, Międzypokoleniowy Chór Ruchowy, koncerty Sound in Space Orchestra oraz działania w Ogrodzie Powszechnym przed Teatrem.
Kończący się sezon to także spektakle społecznie zaangażowane, mierzące się z historycznym dziedzictwem i odkrywające nowe rejony rozwoju teatru. Festiwal Sztuki i Społeczności „Miasto Szczęśliwe” zakończyliśmy dwoma spektaklami: „Ach, jakże godnie żyli” oraz „Diabły”. Spektakl w reżyserii Marcina Libera (premiera: 23 listopada 2019), który tytuł zaczerpnął z jednego z legendarnych przedstawień poznańskiego Teatru Ósmego Dnia, to artystyczne rozliczenie z legendą kontrkultury i postaciami teatralnych guru, zadaje także pytanie o rolę teatru politycznego w obecnych czasach. „Diabły” w reżyserii Agnieszki Błońskiej, inspirowane „Matką Joanną od Aniołów” Jarosława Iwaszkiewicza (premiera: 7 grudnia 2019) to mocna wypowiedź na temat konsekwencji religijnego fundamentalizmu i dyskryminacji mniejszości seksualnych, która jest coraz częściej cynicznie wykorzystywana do celów politycznych. Z kolei kilka tygodni przed epidemią odbyła się premiera „Boskiej komedii” wg poematu Dantego. Reżyser Krzysztof Garbaczewski w ramach Sceny Dream Adoption Society konsekwentnie rozwija w Teatrze Powszechnym laboratorium nowych technologii, w tym zwłaszcza VR i AR.
Już na początku epidemii uruchomiliśmy program „Powszechny online. Teatr minimum”, w ramach którego udostępnialiśmy nagrania spektakli, zagraliśmy na żywo „Boską komedię wersję 2.2” – medytację VR w reż. Krzysztofa Garbaczewskiego, organizowaliśmy webinaria i internetowe czytania książek („Księga z San Michele” Axela Munthego, książki z Wydawnictwa „Krytyki Politycznej” oraz książka dla młodzieży „Ale teatr!” Barbary Hanickiej), a także dzieliliśmy się z widzami aktorskimi, filmowymi pamiętnikami z czasów kwarantanny. Przygotowane przez nas materiały udostępniane od marca do lipca miały ponad 350 tysięcy wyświetleń, co dowodzi, że widzowie nawet w trudnym czasie samoizolacji nie rezygnują ze sztuki i potrzebują kontaktu z kulturą. Dlatego chcemy wykorzystać to doświadczenie i pracujemy obecnie nad stworzeniem bardziej funkcjonalnej, autonomicznej platformy z treściami online.
Sezon zamknęła kilkukrotnie przekładana premiera spektaklu „Dobrobyt” w reżyserii węgierskiego twórcy i aktywisty Árpáda Schillinga (10 lipca 2020) – przewrotna opowieść o systemowych podziałach społecznych, aspiracjach klasowych i starciu jednostek z hierarchicznym systemem, wyjątkowo gorzko zabrzmiała przy końcu kampanii wyborczej.
Nowy sezon rozpoczniemy od popremierowych przedstawień „Dobrobytu” oraz premiery spektaklu dla dzieci i młodzieży – „Ronja, córka zbójnika” w reżyserii Anny Ilczuk (19 września 2020). Przed nami jeszcze takie premiery jak: „Martwa natura” w reż. Agnieszki Jakimiak (listopad 2020), czyli spektakl inspirowany życiem i twórczością Josepha Beuysa (realizowany dzięki wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej), „Bieguni” w reżyserii Michała Zadary (grudzień 2020) na podstawie nagrodzonej Bookerem powieści Olgi Tokarczuk (będzie to koprodukcja z Teatrem Łaźnia Nowa z Krakowa) oraz spektakl „Odyseja kosmiczna 2021” w reżyserii Alicji Borkowskiej (grudzień 2020) współtworzony ze Strefą WolnoSłową na zakończenie projektu „Dramaturgie społeczne”. Na rok 2021 planujemy premierę nowego spektaklu w reżyserii Mai Kleczewskiej opartego na twórczości filmowej Ingmara Bergmana (koprodukcja z Teatrem Polskim w Bydgoszczy) oraz „Jądro ciemności” w reżyserii Pawła Łysaka. Dzięki grantowi z Europejskiej Fundacji Kultury oraz we współpracy z Fundacją im. Stefana Batorego uda nam się też zorganizować kolejną edycję Forum Przyszłości Kultury pod hasłem „Solidarność i troska” (styczeń 2021).
Mamy nadzieję, że następny sezon teatralny nie będzie naznaczony epidemią w aż tak dużym stopniu i że spotkamy się z Państwem w naszym teatrze podczas wielu spektakli, warsztatów i wspólnych rozmów. Nie mamy wątpliwości, że nadchodzący czas będzie bardzo trudny – jednak bez względu na sytuację (polityczną czy epidemiologiczną) obiecujemy kontynuować naszą misję tworzenia wyrazistego i inkluzywnego miejsca, podejmującego aktualne i trudne tematy, sprzeciwiającego się faszyzacji życia społecznego i broniącego demokratycznych wartości. Chcemy nadal pozostać wierni formule „teatru, który się wtrąca”.
Zespół Teatru Powszechnego w Warszawie